Nasze Wyroki Raiffeisen Bank

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2022 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Edyta Barańska Protokolant:         Mariola Wilk

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa

przeciwko Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu prowadzącemu w Polsce działalność za pośrednictwem Oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółce Akcyjnej) Oddziałowi w Polsce

o zapłatę 1. zasądza od strony pozwanej Raiffeisen Bank International AG w Wiedniu na rzecz powoda kwoty: 3 987, 05 zł ( trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych 5/00) oraz 24 044, 08 CHF ( dwa

dwadzieścia cztery tysiące czterdzieści cztery franki 08/00);

2. oddala w pozostałym zakresie;
3. zastrzega, że strona pozwana Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu korzystając z prawa zatrzymania świadczenia jest uprawniona do wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia zasądzonego w pkt 1 niniejszego wyroku do chwili zaofiarowania przez powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu świadczenia otrzymanego od banku w wykonaniu umowy o kredyt hipoteczny nr 200705HL009885715 zwartej w dn. 29 maja 2007 roku, pomiędzy powodem, a poprzednikiem prawnym strony pozwanej- EFG EuroBank Ergasias S.A. Oddział w Polsce- w wysokości 157 000 zł (sto pięćdziesiąt siedem tysięcy złotych);
4. zasądza od strony pozwanej Raiffeisen Bank International AG w Wiedniu na rzecz powoda kwotę 6 417 zł ( sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie
z dnia 26 października 2022 roku

Pozwem wniesionym w dniu 30 lipca 2020 r. (k. 4-33), skierowanym przeciwko Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu powód wniósł o:

1. zasądzenie od strony pozwanej Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu kwoty 3.987,05 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 29 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;
2. zasądzenie od strony pozwanej Raiffeisen Bank International AG z

siedzibą w Wiedniu kwoty 24.044,08 CHF                                z odsetkami

ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 29 lipca 2020r., ewentualnie kwoty 35.506,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 29 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, ewentualnie w przypadku nie uwzględniania żądania z pkt 2 wniósł o zasądzenie od strony pozwanej Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu na jego rzecz 35.506,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 29 lipca 2020 r. do dnia zapłaty.

Nadto, wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 29 maja 2007r. zawarł z poprzednikiem pozwanego Banku umowę kredytu hipotecznego nr 200705HL009885715 na kwotę 157.000,00 zł, indeksowanego do waluty CHF. Kredyt został wypłacony w złotych polskich. Kwota kredytu miała zostać wypłacona po przeliczeniu według kursu kupna waluty CHF z tabeli

kursowej banku, a spłata rat miała odbywać się po przeliczeniu kwoty raty według kursu sprzedaży obowiązującego w banku w chwili pobrania przez Bank środków z rachunku bankowego powodów. Powód zaznaczył, iż zawarł umowę jako konsument i nie miał wpływu na jej treść, bowiem została zawarta z wykorzystaniem wzorca umownego przygotowanego wcześniej przez Bank, a jej postanowienia nie były z nim indywidualnie negocjowane.

W ocenie powoda zawarta przez niego umowa kredytu jest nieważna z uwagi na abuzywność postanowień dotyczących uruchomienia kredytu oraz rozliczania spłat rat kredytowych. W kwestionowanych postanowieniach Bank przyznał sobie prawo do jednostronnego i dowolnego regulowania wysokości swojego świadczenia w postaci kwoty kredytu, jaka miała zostać oddana do dyspozycji powoda oraz świadczenia powoda w postaci rat kredytowych poprzez dowolne, niczym nieograniczone wyznaczanie w tabelach kursów kupna lub sprzedaży CHF, w oparciu o nieznane powodowi kryteria. Dodatkowo zastosowanie dwóch mierników wartości - kursu kupna i kursu sprzedaży CHF spowodowało, że w rzeczywistości powód zobowiązany był do spłaty wyższego kapitału kredytu niż rzeczywiście mu wypłacony. Powód nie został przy tym należycie poinformowany o obciążającym go ryzyku kursowym. Takie ukształtowanie postanowień umowy sprawiło, że były one niejasne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy powoda. Powód zarzucił również, że z uwagi na nierównomierne rozłożenie ryzyka kursowego między stronami oraz brak dostatecznego określenia świadczeń stron umowa jest sprzeczna z naturą stosunku prawnego umowy kredytu, jak również nie zawiera koniecznych elementów wskazanych w art. 69 ustawy Prawo bankowe. Ponadto umowa ta narusza zasadę walutowości określoną w art. 358 k.c. Zdaniem powoda umowa bez kwestionowanych przez niego postanowień nie może funkcjonować, co powoduje jej całkowitą nieważność. Skoro umowa kredytu jest nieważna, to powodowi w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego o świadczeniu nienależnym przysługuje roszczenie o zwrot kwot wpłaconych przez niego Bankowi tytułem spłaty rat. Wyjaśnił, iż na ich roszczenie objęte pozwem składa się: kwota 3.987,05 zł stanowiąca sumę nadpłat dokonanych przez powoda w okresie od 15 lipca 2010 r. do 15 września 2011 r. oraz kwota 24.044,08 CHF stanowiąca sumę świadczeń uiszczonych przez powoda w okresie od 17 października 2011 r. do 15 maja 2020 r. tytułem rat kredytowych uiszczanych w walucie CHF, ewentualnie kwota 35.506,99 zł stanowiąca sumę nadpłat dokonywanych przez powoda w zakresie uiszczanych rat kredytowych w okresie od 17 października 2011 r. do 15 maja 202 r., według kursu średniego NBP z dnia dokonania poszczególnych płatności.

Strona pozwana Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu w odpowiedzi na pozew (k. 74-100v.) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych.

Strona pozwana podkreśliła, że powód był poinformowany o ryzyku kursowym co potwierdził podpisując stosowne oświadczenia zarówno na etapie składania wniosku o kredyt jak i podpisywania umowy o kredyt. Strona pozwana zaznaczyła, że umowa nie jest sprzeczna z art. 69 Prawa bankowego, ani z naturą zobowiązania ponieważ umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu, stanowi możliwy jej wariant, a sam mechanizm indeksacji mieści się w granicach swobody umów. Pozwana wskazała, że kwota kredytu została wyrażona wprost w samej umowie kredytu i należy rozróżniać walutę zobowiązania od waluty wykonania zobowiązania. Pozwana podkreśliła, że postanowienia umowne nie są abuzywne w rozumieniu art. 385¹ k.c. ponieważ kwestionowane postanowienia zostały indywidualnie między stronami uzgodnione i zostały przyjęte przez powoda w następstwie propozycji poprzednika prawnego pozwanej, nadto powód akceptując oferowane warunki uzgodnił nie tylko sama indeksację, ale również jej zasady. Postanowienia dotyczące indeksacji nie naruszają dobrych obyczajów bowiem zostały sformułowane w sposób transparentny, a skutki stosowania tych postanowień zostały przedstawione powodowi przed podpisaniem umowy. Pozwana podniosła, że postanowienia dotyczące ryzyka walutowego również nie są abuzywne dlatego, że zostały określone jednoznacznie i powód przed podpisaniem umowy został o ryzyku poinformowany. Ponadto zawarcie umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej było dla niego korzystniejsze niż zawarcie umowy kredytu złotowego z uwagi na niższe oprocentowanie. Pozwana podkreśliła, że stosowała kursy rynkowe w korelacji z kursem NBP. Pozwana zaprzeczyła też, aby doszło do jej wzbogacenia się kosztem powoda ponieważ spread walutowy jak i koszty związane z wahaniami kursów nie stanowią korzyści pozwanej lecz są kosztami operacyjnymi przy obsłudze kredytu. Pozwana wskazała, że po ewentualnej eliminacji spornych klauzul umownych umowa w dalszym ciągu powinna być uznawana za ważną, a w miejsce postanowień dotyczących indeksacji sąd powinien zastosować art. 358 k.c. lub średni kurs NBP. Natomiast zdaniem pozwanej nie jest uzasadnione prawnie uznanie tej umowy za umowę kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, gdyż przepisy nie przewidują takiej konstrukcji umowy kredytowej.

Strona pozwana podniosła nadto zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez powoda.

Na rozprawie w dniu 5 października 2022 r. strona pozwana na podstawie art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c. złożyła oświadczenie o ewentualnym skorzystaniu przez bank z prawa zatrzymania i podniosła zarzut zatrzymania, który będzie jej przysługiwał do kwoty 157.000 zł. (k. 301v.)

Pełnomocnik powoda oświadczył, że zarzut zatrzymania nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nie jest to umowa wzajemna.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Raiffeisen Bank Polska S.A. jest następcą prawnym EFG Eurobank Ergasias S.A. Oddział w Polsce, prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Polbank EFG bowiem wstąpił z mocy prawa na podstawie art. 494 k.s.h. z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki Polbank EFG S.A. Fakt bezsporny

W dniu 16 maja 2007 r. powód złożył w Polbank EFG wniosek kredytowy, w którym wniósł o udzielenie kredytu w kwocie 157.000 zł waloryzowanego do waluty CHF, na zakup nieruchomości i koszty dodatkowe. We wniosku wskazał okres kredytowania na 360 miesięcy, a sposób wypłaty kredytu: jednorazowo. Powód podał nadto, że ma wykształcenie wyższe i pozostaje zatrudniony jako żołnierz zawodowy w Jednostce Wojskowej Kraków - Balice.

dowód: wniosekokredythipotecznyzdnia 16.05.2007r, k. 120-123.

Wraz ze złożeniem wniosku kredytowego powód podpisał oświadczenie, że został zapoznany przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej oraz, że będąc w pełni świadomy ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej. Złożył też oświadczenie, że jest świadomy, że ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty do której indeksowany jest kredyt, ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z umowy kredytu oraz na wysokość rat kredytu oraz, że kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w regulaminie, saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej, raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych, na zasadach opisanych w regulaminie.

dowód: oświadczenie wnioskodawcyz 16.05.2007r, k. 125.

W dniu 29 maja 2007 r. zapadła decyzja kredytowa o przyznaniu powodowi kredytu w wysokości 157.000 zł. W decyzji jako cel kredytowania wskazano nabycie własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu, zaś jako walutę kredytu CHF.

dowód: decyzjakredytowaz29.05.2007 r, k. 127

W dniu 29 maja 2007 r. powód zawarł z poprzednikiem prawnym pozwanego EFG Eurobank Ergasias S.A. Oddział w Polsce (prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Polbank EFG S.A.) umowę kredytu nr 200705HL009885715.

Kredytodawca udzielił kredytobiorcy kredytu w wysokości 157.000 zł indeksowanego kursem CHF w (§ 2 ust. 1 umowy). Kredyt przeznaczony był na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym, refinansowanie po9esnieonych wydatków na cele mieszkaniowe oraz koszty dodatkowe związane z udzieleniem kredytu (§ 2 ust. 2 umowy). Okres kredytowania wynosił 396 miesięcy (§ 2 ust. 3 umowy).

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 3,80917 % w stosunku rocznym. Zmienna stopa była ustalana jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży banku w wysokości: 1,35 punktów procentowych (§ 3 ust. 1 i 2). Oprocentowanie kredytu mogło ulec zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (§ 3 ust. 3).

Spłata kredytu wraz z odsetkami miała następować w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych. uwzględniając wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych (§ 6 ust. 1, 2, 4 umowy). Raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem pobierane miały być z rachunku bankowego wskazanego w treści pełnomocnictwa, stanowiącego załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązany był do utrzymywania wystarczających środków na ww. rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej (§ 6 ust. 6 umowy).

Na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz odsetkami i innymi należnościami wynikającymi z umowy ustanowiono:

• pierwszą hipotekę kaucyjną do kwoty 314 000,00 zł ustanowioną na rzecz banku na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonej w Krakowie, os. Kalinowe 22 nr lokalu 181,

oraz

• cesję praw na rzecz banku z polisy ubezpieczenia ww. nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 7 ust. 1 pkt. 1-2 umowy).

Integralną częścią umowy kredytu stanowił Regulamin kredytu hipotecznego. Zgodnie z § 2 pkt 2) regulaminu kredyt indeksowany do waluty obcej to kredyt oprocentowany według stopy procentowej opartej na stopie referencyjnej dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata oraz spłata odbywa się w złotych w oparciu o kurs waluty obcej do złotych według tabeli. Według pkt 12 ww. paragrafu tabela to tabela kursów walut obcych obowiązująca w banku.

Zgodnie z § 4 ust.1 Kredyt udzielany jest w złotych. Na wniosek wnioskodawcy Bank udziela kredytu indeksowanego w walucie obcej. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej wnioskodawca wnioskuje o kwotę wyrażoną w złotych z zaznaczeniem, że wniosek dotyczy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Stosownie do § 7 ust. 4 regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest walucie obcej i obliczane jest wg kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest wg kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz.

Zgodnie z § 9 ust. 1 regulaminu spłaty kredytu pobierane są z rachunku bankowego kredytobiorcy, prowadzonego w złotych, wskazanego w umowie. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego wg kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 2 pkt 1 regulaminu). Jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty kredytu (§ 9 ust. 2 pkt 2 regulaminu). Kredytobiorca zobowiązany był do zapewnienia środków na poczet spłaty raty kredytu najpóźniej w dniu roboczym poprzedzającym dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 3 regulaminu).

Jak wynika z §13 ust. 7 regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wcześniejsza spłata dokonywana jest w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku w momencie realizacji dyspozycji.

Zgodnie z § 14 ust. 1 regulaminu bank na wniosek kredytobiorcy mógł wyrazić zgodę na zmianę waluty kredytu. Zmiana waluty kredytu realizowana miała być na podstawie pisemnej dyspozycji kredytobiorcy złożonej w placówce banku. Kredytobiorca mógł złożyć dyspozycję zmiany waluty kredytu najpóźniej na 15 dni przed datą wymagalności kolejnej raty kredytu (§ 14 ust. 2 regulaminu). W przypadku gdy w wyniku zmiany waluty kredytu wysokość rat spłaty kredytu ulec miała podwyższeniu oraz w sytuacji gdy w wyniku zmiany waluty kredytu wzrasta ryzyko kredytowe, zmiana waluty kredytu wymagała decyzji kredytowej (§ 14 ust. 3 regulaminu).

Jak wynika z § 21 ust. 3 w przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności, Bank dokonuje zmiany waluty kredytu na złote wg. kursu sprzedaży zgodnie z aktualną Tabelą obowiązującą w Banku.

dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr 200705HL009885715 z dnia 29.05.207 r, k. 41-43; regulamin kredytu hipotecznego, 44-48.

Na mocy zarządzenia Dyrektora Generalnego EFG Ergasias S.A. (poprzednika prawnego strony pozwanej) z dnia 1 lipca 2009 r. wprowadzono wzór aneksu do umowy o kredyt hipoteczny do stosowania w przypadku zmiany sposobu spłaty kredytu.

dowód: zarządzenie nr 101/Z/DAKH/2009 Dyrektora Generalnego EFG Ergasias S.A. z 1.07.2009r, k. 143-145.

Aneksem nr 1 z dnia 8 września 2011 r. powód uzyskał prawo do spłaty kredytu bezpośrednio w walucie indeksacji.

dowód: aneks nrlz dnia 08.9.2011 r, k. 140-141v.

Powód potrzebował kredytu ma zakup lokalu mieszkalnego. W dniu 15 maja 2007 r. kiedy szukał kredytu dowiedział się, że jest zarejestrowany w BIK i tylko Polbank chciał mu udzielić kredytu. Posłużono się argumentem rejestracji w BIK i dlatego powód nie otrzymał innej oferty jak tylko kredytu frankowego. Pracownik banku pokreślił, że jest to kredyt korzystny, że nie będzie problemu ze spłatą, a raty będą niskie. Pracownik banku zapewniał powoda o stabilności waluty CHF. Nie przedstawiono powodowi żadnych symulacji historycznych ani wykresów. Do momentu podpisania umowy o kredyt odbyły się trzy spotkania. Powód odczuwał presję i ponaglenie przy podpisywaniu umowy.

Powód miał świadomość, że kurs franka się zmienia, ale nie miał świadomości jak dalece może nastąpić ten wzrost. Nie było rozmów na temat ewentualnego wzrostu kursu franka o 100 czy 200%.

Powód nie złożył wniosku o kredyt złotówkowy, bo nikt mu takiego kredytu nie zaproponował.

Umowę zobaczył w dniu jej podpisania, wobec czego nie miał możliwości jej konsultacji z prawnikiem.

Powód 10 lat mieszkał w kredytowanej nieruchomości, a później się wyprowadził i przez jeden rok ja wynajmował. Nie prowadził nigdy żadnej działalności gospodarczej.

dowód: zeznania powoda z dnia 5 października 2022 r. - protokół, k. 300v. - 31v.

Powód początkowo spłacał kredyt w złotówkach, po czym na podstawie aneksu nr 1 z dnia 8 września 2011 r. kredyt był spłacany przez niego we frankach szwajcarskich.

W okresie od 15 lipca 2010 r. do 15 maja 2020 r. powód spłacił na rzecz pozwanej kwoty w wysokości co najmniej 12.256,98 zł i 24.044,08 CHF tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. dowód: zaświadczenia Banku z dnia 12.06.2020 r, k. 52-59.

Pismem z dnia 6 lipca 2020 r. pełnomocnik powoda złożył stronie pozwanej reklamację dotyczącą umowy o kredyt hipoteczny nr 200705HL009885715 z dnia 29 maja 2007 r. wraz z wezwaniem do zapłaty kwoty 39.732,29 zł i 24.044,08 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia wymagalności roszczeń, w terminie 14 dni od dnia otrzymania pisma - tytułem zwrotu świadczeń nienależnych w wyniku wykonania nieważnej umowy.

Strona pozwana pismem z dnia 15 lipca 2020 r. odmówiła spełniania żądań powoda, wskazując, że umowa jest ważna i powinna być wykonywana przez strony.

dowód: listadwokacki, k. 58-59; pismo Banku, k. 51-51v.

Poza okolicznościami, które zostały przez strony przyznane (art. 229 k.p.c.) lub też taką ocenę uzasadniał przebieg całego postępowania (art. 230 k.p.c.), istotne dla sprawy fakty Sąd ustalił w oparciu o znajdujące się w aktach dowody z dokumentów. W szczególności, wskazać trzeba, że oparto się na dokumentach dotyczących zawarcia umowy kredytu, w tym wniosku o kredyt hipoteczny, umowie kredytu oraz regulaminie.

Ustalając okoliczności zawarcia umowy, Sąd oparł się na dowodzie z przesłuchania powoda. Sąd uznał, że brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności zeznań powoda. Na podstawie zeznań powoda Sąd ustalił okoliczności zawarcia umowy kredytu, jak również treść informacji przekazanych przez przedstawiciela banku. Oczywiście Sąd uwzględnia okoliczność         podpisania       przez powoda oświadczenia dotyczącego

poinformowania powoda o ryzyku kursowym i w tym kontekście też ocenia wiarygodność zeznań powoda. Należy wskazać, że powód niewątpliwie miał świadomość tego, że kursy waluty ulegają zmianie i w związku z tym zmianie ulega wysokość zobowiązania, co zresztą sam potwierdził. Jest to tak obecnie, jak i była w czasie podpisywania umowy kredytu wiedza powszechna. Dlatego też Sąd potraktował podpisane przez powoda oświadczenie jako potwierdzenie przez powoda jego ograniczonej wiedzy na temat zmienności kursu CHF. W ocenie Sądu nie koliduje ono z zeznaniami powoda o braku poinformowania w sposób pełny o ryzyku kursowym.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka jako mający wykazać fakty nieistotne dla rozstrzygnięcia (art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c.).

Jednocześnie sąd pominął przeprowadzenie postulowanego przez powoda dowodu z opinii biegłego. Mając na uwadze zebraną w sprawie dokumentację, powołanie biegłego nie mogło przyczynić się do ustalenia okoliczności relewantnych w kontekście niniejszej sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Podstawą faktyczną powództwa była umowa kredytu hipotecznego nr 200705HL009885715 indeksowanego do CHF, zawarta pomiędzy powodem a stroną pozwaną w dniu 29 maja 2007 roku.

Powód zgłosił jedynie żądanie zapłaty wskazanej kwoty, nie wnosząc w treści pozwu powództwa o ustalenie nieważności umowy.

Zbadanie zasadności żądania zapłaty musiało zostać jednak poprzedzone zbadaniem kwestii ważności umowy kredytu, względnie zawarcia w niej abuzywnych postanowień umownych rzutujących na ważność umowy.

Wskazywana przez podstawa nieważności umowy wynikać miała przede wszystkim z zawarcia w umowie klauzul waloryzacyjnych, a konkretnie z uprawnienia banku do jednostronnego kształtowania kursów, według których następowało przeliczanie kwot kredytu do wypłaty i według których następuje przeliczanie rat spłaty. W pierwszej kolejności rozważyć zatem należało jaki jest charakter umowy podpisanej między stronami i czy wskazywane przez powoda postanowienia miały charakter niedozwolony.

Na wstępie należy stwierdzić, iż powód posiadał status konsumenta. Zgodnie z art. 22¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarcie przedmiotowej umowy kredytu przez powoda służyło zaspokojeniu jego potrzeb mieszkaniowych, wobec czego niewątpliwie powód posiadał status konsumenta.

Otwiera to możliwość zbadania treści umowy kredytu z perspektywy przepisów art. 385¹ i nast. k.c.. W myśl art. 385¹.§ 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według § 2 tego przepisu, jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei w myśl § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Rozkład ciężaru dowodu reguluje § 4 omawianego przepisu, zgodnie z którym, ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Kolejny przepis zawarty w art. 385² k.c. stanowi, że oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Dodać należy, że przepisy te zostały wprowadzone do krajowego porządku prawnego w wyniku implementowania Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.UE z dnia 21 kwietnia 1993 r.), co oznacza, że przy interpretacji tych przepisów należy uwzględnić orzecznictwo TSUE. Najistotniejsze znaczenie na tle umów kredytów indeksowanych do waluty obcej ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank Internationa! AG, sygn. akt C-260/18, publ. http://curia.europa.eu . W wyroku tym Trybunał wyjaśnił m.in., że Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należyinterpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

W rozpoznawanym przypadku powód - konsument - pouczony o powyższym, na rozprawie w dniu 5 października 2022 r. przedłożył pisemne oświadczenie, w którym wyraził zgodę na „unieważnienie” umowy w całości, gdyby Sąd doszedł do wniosku, że po wyeliminowaniu z niej abuzywnych klauzul umowa nie może funkcjonować w obrocie prawnym.

W niniejszej sprawie na pierwszy plan wysuwają się postanowienia umowne wprowadzające mechanizm waloryzacji kursem CHF, a co za tym idzie przeliczania waluty obcej na polską i odwrotnie. Są to niewątpliwie klauzule odnoszące się do głównych świadczeń stron. Zgodnie bowiem z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy, t.j. Dz.U.2002. nr 72 poz. 665), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Analizując zawarte w umowie z dnia 29 maja 2007 r. klauzule dotyczące przeliczania walut, należy dojść do wniosku, że z całą pewnością nie określono ich w sposób jednoznaczny. Są one dla laika niezrozumiałe bez pomocy profesjonalnego doradcy. A należy pamiętać, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe powinny zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Klauzula przeliczeniowa powinna być więc sformułowana na tyle jasno, by dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko objąć swą świadomością możliwość wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego postanowienia umownego. W konsekwencji należy uznać, że pomimo tego, iż kwestionowane klauzule dotyczyły świadczeń głównych, jako niejednoznaczne, podlegają ocenie z punktu widzenia abuzywności, po myśli art. 385¹ § 1 k.c.

Analizując postanowienia zawarte w umowie kredytu należy zauważyć, że nie zostało wskazane jednoznacznie jaki kurs ma zastosowanie do przewalutowania odpowiednio przy wypłacie i spłacie. Nie wiadomo zatem według jakiego kursu miało nastąpić przeliczenie kwoty do wypłaty, a według jakiej do przeliczenia uiszczanych rat w złotówkach. W obu przypadkach chodzić miało o kursy Banku publikowane w Tabeli kursów walut obcych. Kurs ten zatem nie ma charakteru określanego według jasnych i obiektywnych kryteriów, a przeciwnie - zależy każdorazowo od decyzji Banku, który wedle własnej polityki może kształtować wysokość kursu, a tym samym wysokość zobowiązań kredytobiorcy. Wadliwości tej nie eliminuje zawarcie przez strony aneksu do umowy, bowiem oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r. sygn. akt III CZP 29/17). A w chwili zawarcia umowy istniał taki stan, że kwota kredytu wyrażona w złotych, była wypłacana w złotych, jako równowartość określonej kwoty w CHF po przeliczeniu według kursu kupna ustalonego arbitralnie przez bank i według tego samego mechanizmu kredyt był spłacany. W tej sytuacji należy przyjąć, że wymienione klauzule, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta nie wiążą powódki. Mając przesądzony fakt, iż wymienione wyżej postanowienia umowne mają charakter abuzywny, należy ocenić, czy po ich wyeliminowaniu umowa może nadal funkcjonować. Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć przecząco. Wszak po usunięciu mechanizmu indeksacji nie da się w ogóle określić wysokość zobowiązania odnoszącego się do świadczenia głównego z umowy kredytu. Z kolei w powołanym wyżej wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, Trybunał wyjaśnił, że nie ma możliwości zastąpienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym. Uwzględniając zatem, że po usunięciu zakwestionowanych postanowień umownych z umowy kredytu pomiędzy stronami umowa nie może w dalszym ciągu funkcjonować, a konsument godzi się na stwierdzenie nieważności całej umowy, należało przyjąć jej nieważność.

Skutkiem nieważności umowy (ustalonej przez Sąd przesłankowo) jest konieczność zwrotu przez pozwany Bank spełnionych przez powoda świadczeń zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. - w wykonaniu nieważnej umowy. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W niniejszym przypadku, z uwagi na nieważność umowy kredytu, środki finansowe wpłacone przez powoda stronie pozwanej, tytułem spłaty rat kredytu uznać należy za świadczenie nienależne. Na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. strona pozwana jest więc zobowiązana do zwrotu powodowi wszelkich kwot świadczonych przez nią tytułem spłaty kredytu.

Powód korzystając z możliwości rozdrobnienia roszczeń w niniejszym postępowaniu nie dochodzi kwoty uiszczonej przez niego w całym okresie spłacania kredytu, a jedynie we wskazanej przez siebie wysokości, tj. kwota 3.987,05 zł stanowiąca sumę nadpłat dokonanych przez powoda w zakresie uiszczania rat kredytowych w okresie od dnia 15 lipca 2010 r. do dnia 15 września 2011 r. oraz kwota 24.044,08 CHF, stanowiąca sumę świadczeń uiszczonych przez powoda w zakresie uiszczanych rat kredytowych w walucie CHF w okresie od 17 października 2011 r. do 15 maja 2020 r. Kwota, której na swoją rzecz dochodzi powód niewątpliwie mieści się w zakresie uiszczonych przez niego spłat rat kapitałowo-odsetkowych. Strona pozwana nie zakwestionowała skutecznie wysokości dochodzonej przez powoda kwoty. Podkreślenia wymaga ponadto, że w aktach niniejszej sprawy znajduje się zaświadczenie dotyczące wysokości wpłaconych rat - sporządzone przez sam pozwany Bank - a obejmujące okres od 29 maja 2007 r. do 10 czerwca 2020 r. Tym samym zgodnie z żądaniem powoda taka kwota powinna zostać mu zwrócona przez bank w ramach wzajemnych rozliczeń.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że w orzecznictwie definitywnie przyjęto, że w przypadku wzajemnych rozliczeń banku i konsumentów dokonywanych na tle nieważnych umów kredytu waloryzowanych do waluty obcej zastosowanie ma teoria dwóch kondykcji. Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021r. (sygn. akt III CZP 6/21), której nadał moc zasady prawnej „Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy fart. 410 § 1w związku z art. 405 k.c.). Podobne zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 lutego 2021r. (sygn. akt III CZP 11/20), w której stwierdził, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410§1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu”. Mając na uwadze powyższe stanowisko należy wskazać, że fakt, iż bank posiada wierzytelność wobec powodów o zwrot świadczenia nienależnego z tytułu wypłaty kapitału kredytu nie wpływa na obowiązek banku zwrotu świadczenia nienależnego powodów uiszczonych przez nich tytułem spłaty rat, które jest niezależne od wierzytelności banku.

Konkludując roszczenie powoda w przedmiocie zasądzenia kwoty: 3 987,05 zł oraz 24 44,08 CH należało uwzględnić, o czym zasądzono jak w pkt 1. sentencji wyroku.

Co do zarzutu przedawnienia roszczenia to zauważyć należy iż zgodnie z art. 118 k.c. roszczenie o zwrot kwot wpłaconych stronie pozwanej tytułem spłaty kredytu podlega 6-letniemu terminowi przedawnienia. Jako że zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego jest zobowiązaniem bezterminowym, którego wymagalność zależy od wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia, bieg terminu przedawnienia roszczenia należy liczyć od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Dodać należy iż nie jest to świadczenie okresowe. W ocenie Sądu najwcześniejszy możliwy termin, w którym powodowie mogli się domagać od strony pozwanej zwrotu świadczenia, nastąpił w momencie kiedy dowiedzieli się on o tym, że umowa wiążąca ich z Bankiem jest nieważna. Dopiero wtedy mógł bowiem podjąć decyzję co do tego, czy zaakceptuje niedozwolone klauzule w celu uniknięcie niekorzystnych dla niego skutków nieważności umowy albo czy będzie się powoływać na całkowitą nieważność umowy w celu uniknięcia niekorzystnych dla niego skutków wykonywania umowy zawierającej klauzule abuzywne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40). W związku z powyższym zarzut przedawnienia nie zasługiwał na uwzględnienie.

Strona pozwana zgłosiła zarzut zatrzymania w kwocie 157 000 zł.

Na możliwość zgłoszenia zarzutu zatrzymania czy zarzutu potrącenia w sprawach wytaczanych przez kredytobiorców przeciwko bankom, które udzieliły im w przeszłości kredytów indeksowanych do CHF zwrócił uwagę Sąd Najwyższy m.in. w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21. Zgodnie z uchwałą kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Od tej daty Bank jako wierzyciel z nieważnej umowy ma prawo nie tylko dochodzić zwrotu tego co świadczył w wykonaniu nieważnej umowy ale i w konsekwencji postawić skutecznie zarzut potrącenie czy zatrzymania. W realiach spraw, które toczą się przed sądami powszechnymi, a dotyczących tzw. „umów frankowych” zarzuty takie mogą być formułowane po dacie wymagalności i każdorazowo winny być poddane analizie. W niniejszej sprawie umowa kredytu, ze skutkiem ex tunc, stała się trwale bezskuteczna w dniu 26 października 2022 r. Co prawda zarzut zatrzymania został zgłoszony wcześniej (na rozprawie w dniu 5 października 2022 r.), ale nie oznacza to, że nie mógł być on skutecznie podniesiony, a jedynie że jego wymagalność - skuteczność należy liczyć od dnia w którym roszczenia obu stron stały się wymagalne. Biorąc pod uwagę specyfikę spraw dot. kredytów indeksowanych/denominowanych do CHF, żądań kredytobiorców o ustalenie nieważności umów i konieczność ich rozliczenia, na datę wydania orzeczenia w sprawie jak ta (o ustalenie i zapłatę świadczeń uiszczonych przez kredytobiorców w wykonaniu nieważnej od daty zawarcia umowy kredytu) stwierdzić należy, że żądania zatrzymania czy potrącenia podnoszone przez kredytodawców a odnoszące się do kwoty wypłaconego kapitału nie mogą być pomijane. Oczywistym jest, że takie zarzuty mogą zostać podniesione po wydaniu orzeczenia przez sąd I instancji. Notoryjnym dla sądu jest okoliczność zaskarżania orzeczeń sądu I instancji w sprawach dot. kredytów indeksowanych/denominowanych do CHF jak również nowa linia żądań kierowanych przez kredytobiorców w stosunku do banków o unieważnienie umowy i zapłatę kwoty przewyższającej kwotę udzielonego kapitału wobec „potrącenia”, a raczej ograniczenia żądania o zapłatę do kwoty przewyższającej kwotę wypłaconego kredytobiorcom kapitału.

Samo oświadczenie złożone w dniu 5 października 2022 r. przez Raiffeisen Bank International AG zawierające zarzut zatrzymania złożone przez osobę upoważnioną do składania oświadczeń materialnoprawnych, ocenić należy jako zasadne. Bank ma prawo otrzymać zwrot kapitału, który przekazał powodowi, tj. kwotę 157.000 zł jak wynika z dyspozycji uruchomienia kredytu. Tak samo powód ma prawo domagać się zwrotu tego co świadczył na rzecz banku w wykonaniu nieważnej umowy. Pozwany Bank zobowiązany do zapłaty kwot o których mowa w pkt I wyroku (3.987,05 zł i 24 044,08 CHF) ma prawo powstrzymać się ze spełnieniem części zasądzonego świadczenia do czasu zapłaty przez powoda na rzecz Banku kwoty 157.000,00 zł otrzymanej przez niego na podstawie nieważnej umowy z dnia 29 maja 2007 r. (pkt 3. wyroku).

Uwzględnienie zarzutu zatrzymania, powoduje brak wymagalności roszczenia powodów o zapłatę odsetek tytułem opóźnienia w spełnieniu świadczenia (pkt 2. wyroku). Data wymagalności roszczenia o odsetki pokrywa się bowiem z datą złożenia powodom oświadczenia zawierającego zarzut zatrzymania.

Na koniec wskazać należy, na celowość dokonania rozliczeń przez strony w sposób polubowny - akceptowalny przez obie strony procesu i przy uwzględnieniu dokonanej przez sąd oceny zawartej przez nich umowy jako umowy nieważnej. Jest to szczególnie zasadne biorąc pod uwagę, że powód co miesiąc świadczy na rzecz banku określone kwoty których zwrotu może się domagać i wobec roszczeń, które pozwany Bank może kierować wobec powoda - o zwrot kapitału i np. o wynagrodzenie za korzystanie przez kredytobiorcę z kapitału, który (w oparciu o nieważną umowę) otrzymał od kredytodawcy określoną kwotę pieniężną i która po wykorzystaniu jej na cel wskazany w umowie przyczyniła się do powiększenia jego majątku (kwestia roszczeń przysługujących kredytodawcy w stosunku do kredytobiorcy w sytuacji nieważności umowy nie była do chwili obecnej przedmiotem oceny ze strony np. Sądu Najwyższego. Pytanie prawne zarejestrowane pod sygn. akt III CZP 56/21 do chwili wydawania orzeczenia w niniejszej sprawie pozostaje bez odpowiedzi).

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c. i § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. W realiach sprawy powoda należy uznać za stronę, która w całości wygrała proces - co do zasady i co do wysokości. Na zasądzone koszty składają się dwie pozycje: 1.000 zł - opłata sądowa od pozwu, 5.400 zł - wynagrodzenie pełnomocnika powodów w taryfowej wysokości i 17 zł - opłata kancelaryjna od pełnomocnictwa procesowego.