Wyrokiem z dnia 22 maja 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie (sygn. V ACa 455/18) uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sprawa dotyczyła roszczeń kredytobiorców przeciwko Bankowi BPH S.A. (następcy prawnemu GE Money Bank S.A.) o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego.

Rozstrzygnięcie to ma istotne znaczenie praktyczne, gdyż Sąd Apelacyjny jednoznacznie wskazał, że samo uznanie klauzul indeksacyjnych za abuzywne nie wyczerpuje obowiązków sądu, a pominięcie analizy skutków tej abuzywności prowadzi do nierozpoznania istoty sprawy.

Stan faktyczny sprawy

Nasza Klientka i nasz Klient zawarli w 2007 r. umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF. Kredyt został wypłacony w złotych polskich, natomiast saldo zadłużenia oraz raty były przeliczane według kursów waluty ustalanych jednostronnie przez bank w oparciu o tabele kursowe.

Po kilku latach wykonywania umowy kredytobiorcy wystąpili z roszczeniem o zwrot nadpłat, wskazując na abuzywność postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji oraz rozliczania spłat. Żądanie obejmowało zarówno kwoty zapłacone w PLN, jak i we frankach szwajcarskich, jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c.

Stanowisko Sądu Okręgowego – istotne uchybienia

Sąd Okręgowy oddalił powództwo, przyjmując co prawda abuzywność klauzul indeksacyjnych, lecz jednocześnie uznał, że:

• umowa kredytu pozostaje ważna,

• możliwe jest „uzupełnienie luki” po klauzulach abuzywnych,

• brak jest podstaw do zwrotu świadczeń jako nienależnych.

Co szczególnie istotne, Sąd I instancji nie dokonał żadnych ustaleń co do wysokości świadczeń spełnionych przez kredytobiorców ani nie zbadał, czy i w jakim zakresie były one należne.

Ocena Sądu Apelacyjnego – nierozpoznanie istoty sprawy

Sąd Apelacyjny w Warszawie jednoznacznie zakwestionował takie podejście. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że Sąd Okręgowy w ogóle nie odniósł się do meritum żądania, tj. do roszczenia o zwrot świadczenia nienależnego.

Sąd Apelacyjny podkreślił, że:

• samo stwierdzenie abuzywności klauzul indeksacyjnych nie kończy analizy,

• konieczne jest ustalenie, jaka jest wiążąca treść stosunku zobowiązaniowego po wyeliminowaniu klauzul niedozwolonych,

• niezbędne jest ustalenie wysokości świadczeń spełnionych przez kredytobiorców oraz określenie, czy – i w jakiej części – były one nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c.

Brak tych ustaleń został uznany za nierozpoznanie istoty sprawy, co obligowało sąd drugiej instancji do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Krytyka koncepcji „uzupełniania luki” po klauzulach abuzywnych

Sąd Apelacyjny zwrócił również uwagę, że ewentualna możliwość uzupełniania umowy po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych:

• nie może być przyjmowana automatycznie,

• wymaga szczegółowej analizy w świetle prawa krajowego oraz prawa unijnego,

• musi uwzględniać orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE.

Sąd wyraźnie wskazał, że rozważania te powinny zostać przeprowadzone przez Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy, w tym z uwzględnieniem skutków wynikających z orzecznictwa TSUE dotyczącego ochrony konsumentów.

Znaczenie wyroku dla spraw frankowych

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 maja 2019 r. ma doniosłe znaczenie dla praktyki sądowej w sprawach kredytów indeksowanych i denominowanych do CHF. Potwierdza on, że:

• sąd nie może poprzestać na abstrakcyjnej ocenie abuzywności klauzul,

• konieczne jest przeprowadzenie pełnego rozliczenia umowy po eliminacji postanowień niedozwolonych,

• pominięcie analizy świadczeń nienależnych stanowi poważne uchybienie procesowe.

Orzeczenie to wpisuje się w coraz wyraźniejszą linię orzeczniczą, zgodnie z którą ochrona kredytobiorców musi mieć charakter realny, a nie jedynie deklaratywny.

Podsumowanie

Sprawa Banku BPH pokazuje, że w sporach frankowych kluczowe znaczenie ma nie tylko samo stwierdzenie abuzywności klauzul, lecz przede wszystkim prawidłowe określenie skutków tej abuzywności dla wzajemnych rozliczeń stron.

Doświadczenie pokazuje, że dopiero rzetelna analiza ekonomiczno-prawna umowy kredytowej pozwala na skuteczne dochodzenie roszczeń przez naszych Klientów. W Themi od lat prowadzimy sprawy frankowe, koncentrując się właśnie na tym etapie postępowania – często decydującym o ostatecznym wyniku sporu.