Wyrok SO w Warszawie z 1 lipca 2024 r., sygn. akt XXVIII C 10551/21

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 1 lipca 2024 r. (sygn. akt XXVIII C 10551/21) ustalił nieważność umowy kredytu hipotecznego denominowanego do franka szwajcarskiego zawartej z Deutsche Bank Polska S.A. (poprzednio: Deutsche Bank PBC S.A.), a także zasądził na rzecz kredytobiorców zwrot wszystkich spełnionych przez nich świadczeń – zarówno w złotych polskich, jak i w walucie CHF.

Wyrok zapadł w sprawie dwóch umów kredytowych z lat 2007–2008, zawartych na potrzeby budowy domu jednorodzinnego, i wpisuje się w ugruntowaną już linię orzeczniczą sądów powszechnych dotyczącą kredytów frankowych o charakterze denominowanym.

Najważniejsze rozstrzygnięcia sądu

Sąd:

• ustalił nieważność umowy kredytu denominowanego CHF,

• zasądził na rzecz kredytobiorców:

  • 165.158,62 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

  • 864.772,42 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

• obciążył bank w całości kosztami procesu.

Rozliczenie nastąpiło zgodnie z tzw. teorią dwóch kondykcji, przy jednoznacznym uznaniu, że wszystkie świadczenia spełnione przez kredytobiorców na podstawie nieważnej umowy stanowią świadczenia nienależne.

Status konsumenta – kluczowe ustalenie

Pomimo faktu, że jeden z kredytobiorców prowadził działalność gospodarczą, sąd jednoznacznie uznał, że:

• kredyt został zaciągnięty na cele mieszkaniowe,

• nieruchomość nie była wykorzystywana w działalności gospodarczej ani wynajmowana,

• w konsekwencji kredytobiorcy występowali w sprawie jako konsumenci.

To rozstrzygnięcie ma istotne znaczenie praktyczne, ponieważ banki często próbują kwestionować status konsumenta w sprawach dotyczących kredytu we frankach.

Abuzywność klauzul ryzyka walutowego

Sąd uznał, że klauzule ryzyka kursowego:

• określały główne świadczenia stron,

• nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny,

• nie były poprzedzone rzetelną informacją o nieograniczonym ryzyku kursowym.

Bank nie przedstawił kredytobiorcom:

• historycznych danych kursowych CHF/PLN,

• symulacji wpływu wzrostu kursu na saldo zadłużenia,

• realnych przykładów pokazujących skalę ryzyka.

W rezultacie kredytobiorcy zostali obciążeni nieograniczonym ryzykiem walutowym, którego nie byli w stanie ani zrozumieć, ani kontrolować.

Klauzule przeliczeniowe – pełna dowolność banku

Sąd bardzo szczegółowo odniósł się do klauzul przeliczeniowych Deutsche Banku, wskazując, że:

• bank samodzielnie i arbitralnie ustalał kursy kupna i sprzedaży CHF,

• umowa nie zawierała żadnych obiektywnych kryteriów ustalania kursu,

• kredytobiorcy nie mieli możliwości weryfikacji ani kontroli spreadu walutowego.

Co szczególnie istotne, sąd podkreślił, że nawet formalna możliwość spłaty lub wypłaty kredytu w CHF „za zgodą banku” nie usuwa abuzywności – ponieważ zgoda ta była całkowicie uznaniowa i zależna wyłącznie od banku.

Dlaczego umowa nie mogła dalej obowiązywać

Sąd jednoznacznie stwierdził, że:

• klauzule przeliczeniowe i ryzyka walutowego określają istotę umowy kredytu denominowanego,

• ich eliminacja powoduje, że nie da się ustalić ani kwoty wypłaty, ani zasad spłaty kredytu,

• brak jest podstaw do uzupełniania umowy przepisami prawa (np. kursem średnim NBP).

W konsekwencji umowa nie może być utrzymana w mocy, a jedynym prawidłowym skutkiem jest jej nieważność.

Zarzut zatrzymania – nieskuteczny wobec konsumenta

Sąd odmówił uwzględnienia zarzutu zatrzymania podniesionego przez bank, wskazując, że:

• jego zastosowanie w sprawach konsumenckich pozbawiałoby konsumenta ochrony przewidzianej w dyrektywie 93/13,

• prowadziłoby do nielogicznej sytuacji, w której bank nie płaci odsetek, mimo pozostawania w opóźnieniu.

To rozstrzygnięcie ma istotne znaczenie praktyczne w sporach o rozliczenie nieważnych umów frankowych.

Znaczenie wyroku dla kredytobiorców Deutsche Banku

Wyrok ten potwierdza, że:

• kredyty denominowane Deutsche Banku należą do najtrudniejszych konstrukcyjnie umów,

• jednocześnie zawierają szereg istotnych wad prawnych,

• w szczególności: nieograniczone ryzyko walutowe, abuzywne klauzule przeliczeniowe i uznaniową „zgodę banku”.

To kolejny przykład, że także te umowy mogą być skutecznie unieważniane w całości.

Komentarz Kancelarii Themi

W Kancelarii Themi od 2014 r. prowadzimy sprawy dotyczące kredytów we frankach szwajcarskich, w tym sprawy przeciwko Deutsche Bank Polska S.A. Już na wczesnym etapie sporów frankowych wskazywaliśmy, że kredyty denominowane – mimo pozornej „walutowości” – obciążone są szczególnie poważnymi wadami prawnymi.

Komentowany wyrok potwierdza, że rzetelna analiza konkretnej umowy, jej wzorca oraz sposobu informowania kredytobiorców o ryzyku kursowym pozwala skutecznie dochodzić unieważnienia nawet najbardziej skomplikowanych konstrukcji kredytowych.