Przełomowy wyrok z końca 2019 r.: SN staje po stronie kredytobiorcy w sporze z mBank, odblokowując drogę do skutecznego pozbawienia BTE wykonalności oraz szerokiej kontroli klauzul abuzywnych

27 listopada 2019 r. Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 16 marca 2018 r. (I ACa 586/17) i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
SN uznał, że sąd II instancji błędnie:

• zaakceptował wypowiedzenie umowy kredytowej dokonane pod niewłaściwy adres,

• pominął możliwość badania klauzul abuzywnych w ramach powództwa przeciwegzekucyjnego,

• a także naruszył standardy dowodzenia i interpretacji oświadczeń woli kredytobiorcy.

To jeden z kluczowych wyroków, w których Sąd Najwyższy jasno wskazał, że BTE nie chroni banku przed sądową kontrolą jego działań — zwłaszcza sposobu wypowiedzenia umowy i uczciwości postanowień umownych.

1. Stan faktyczny – bank wypowiada umowę pod stary adres, choć znał nowy

Sprawa dotyczyła kredytu nominowanego do CHF. Bank wystawił BTE i wszczął egzekucję, twierdząc, że wypowiedział umowę skutecznie.

Nasz Klient jednak wykazał, że już 20 czerwca 2012 r. poinformował bank o zmianie adresu, wysyłając stosowną informację mailem — kanałem komunikacji, z którego obie strony korzystały wcześniej.
Mimo to:

• bank wysłał wypowiedzenie pod stary adres,

• przesyłka wróciła,

• bank uznał jednak, że doszło do „prawidłowego awizowania”.

Sąd Najwyższy stanowczo odrzucił tę praktykę:

„Wymaganie poinformowania Banku o zmianie miejsca zamieszkania skarżący mógł spełnić także w drodze korespondencji elektronicznej.”

(str. 3)

Co więcej:

„Wypowiedzenie przez Bank umowy kredytu nie było skuteczne.”

(str. 3)

Skoro wypowiedzenie było nieskuteczne — BTE nie powinien zostać wystawiony, a egzekucja w ogóle nie powinna ruszyć.

2. Fundamentalna teza SN: powództwo przeciwegzekucyjne obejmuje również klauzule abuzywne

Sąd Apelacyjny uznał, że kredytobiorca podniósł zarzut abuzywności zbyt późno — dopiero w apelacji.

SN orzekł inaczej:

• Zarzut abuzywności nie podlega prekluzji.

• Może być podniesiony na każdym etapie postępowania — także w apelacji i kasacji.

• Wynika to z dyrektywy 93/13 i obowiązku sądu, by z urzędu badać uczciwość klauzul.

SN powołał się na najnowszy wówczas wyrok TSUE w sprawie C-260/18 Dziubak (3 października 2019):

dyrektywa 93/13 nakazuje przywrócenie równowagi stron, a konsument jest stroną „słabszą”, zarówno pod względem wiedzy, jak i negocjacyjnej pozycji.

(str. 4)

To oznacza, że:

➤ W sprawie o pozbawienie wykonalności BTE sąd ma pełne prawo badać:

• czy umowa zawiera klauzule abuzywne,

• czy bank prawidłowo naliczył zadłużenie,

• czy wypowiedzenie było skuteczne,

• czy roszczenie w ogóle istniało.

To potężne narzędzie obrony dla naszych Klientów, którzy mają do czynienia z egzekucją opartą na starych BTE.

3. Sąd Najwyższy przypomina: skuteczność doręczeń nie może być fikcją

SN jednoznacznie potwierdził, że:

• jeżeli bank zna aktualny adres kredytobiorcy,

• a mimo to wysyła wypowiedzenie na adres nieaktualny,

• wypowiedzenie nie może być uznane za skuteczne,

• nawet jeśli została przeprowadzona procedura awizowania.

To szczególnie ważne, bo wiele banków stosowało mechanizm „fikcji doręczenia”, aby jak najszybciej zamknąć umowę i uruchomić egzekucję.

SN powiedział temu wprost „nie”.

4. Znaczenie wyroku dla praktyki: banki muszą liczyć się z pełną kontrolą swoich działań

Wyrok ma ogromne znaczenie dla wszystkich kredytobiorców, którzy:

• mają postępowania egzekucyjne z dawnych BTE,

• podważają skuteczność wypowiedzenia umowy,

• podnoszą zarzuty abuzywności swojej umowy,

• walczą o przywrócenie równowagi stron w relacji z bankiem.

Najważniejsze konsekwencje wyroku:

1. BTE nie chroni banku przed zarzutami dotyczącymi abuzywności.

Sąd musi je badać — nawet jeśli podniesiono je dopiero na późnym etapie.

2. Kredytobiorca może w powództwie przeciwegzekucyjnym kwestionować całość roszczenia banku.

Także jego wysokość, sposób wyliczenia, podstawy prawne.

3. Bank nie może „fikcyjnie” doręczać wypowiedzeń pod nieaktualne adresy.

Kontakt mailowy — stosowany przez strony — jest wystarczający do poinformowania banku o zmianie adresu.

4. TSUE Dziubak stosuje się także do spraw dotyczących BTE.

Ochrona konsumenta jest fundamentalna — niezależnie od tego, jakiego rodzaju sprawę prowadzi sąd.

5. Wyrok otwiera drogę do skutecznego unieważniania postępowań egzekucyjnych opartych na BTE.

5. Co dalej? Sprawa wraca do SA w Szczecinie

SN uchylił wyrok sądu II instancji i nakazał:

• ponowne rozpoznanie sprawy,

• uwzględnienie skuteczności zmiany adresu,

• zbadanie zarzutów dotyczących klauzul abuzywnych,

• prawidłowe zastosowanie dyrektywy 93/13 oraz najnowszego orzecznictwa TSUE.

Tym samym Sąd Najwyższy jasno wytyczył kierunek:

w sporach dotyczących BTE sądy muszą chronić konsumenta tak samo, jak w sprawach o unieważnienie kredytu frankowego.

6. Komentarz końcowy — co to oznacza dla Klientów Kancelarii Themi

Wyrok II CSK 497/18 to jeden z tych momentów, w których Sąd Najwyższy bardzo wyraźnie pokazuje, że:

• relacja bank–konsument nie jest relacją równorzędną,

• bank nie może korzystać z przewagi formalnej (BTE) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

• sąd ma obowiązek badać abuzywność z urzędu,

• drobne kwestie proceduralne, takie jak zmiana adresu, mogą zadecydować o całej sprawie,

• nieskuteczne wypowiedzenie umowy unieważnia roszczenie banku.

Dla naszych Klientów oznacza to realną szansę na:

• pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,

• umorzenie egzekucji,

• odzyskanie pobranych kwot,

• otwarcie drogi do pełnego rozliczenia z bankiem, także poprzez unieważnienie umowy.

W Themi prowadzimy liczne sprawy dotyczące BTE, „fikcyjnych wypowiedzeń”, abuzywnych klauzul i roszczeń z egzekucji.
Wyrok SN z 27 listopada 2019 r. jest jednym z najważniejszych orzeczeń wzmacniających naszą argumentację.