Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 23 grudnia 2019 r., sygn. akt II C 897/17

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w całości uwzględnił powództwo kredytobiorców przeciwko mBank S.A., będącemu następcą prawnym BRE Bank S.A., w sprawie dotyczącej kredytu frankowego „Multiplan”. Sąd stwierdził nieważność umowy kredytu i zasądził od banku na rzecz Klientów zwrot nienależnie pobranych świadczeń zarówno w złotych, jak i we frankach szwajcarskich.

Stan faktyczny – kredyt frankowy Multiplan BRE Bank / mBank

Sprawa dotyczyła umowy kredytu hipotecznego „Multiplan” zawartej w 2004 r. z BRE Bank S.A. (obecnie mBank S.A.). Kredyt został udzielony w złotych polskich, lecz był waloryzowany kursem franka szwajcarskiego (CHF), przy zastosowaniu mechanizmu przeliczeń opartego na tabelach kursowych ustalanych jednostronnie przez bank.

Kredytobiorcy nie mieli realnej możliwości negocjowania warunków umowy. Umowa została zawarta na podstawie wzorca umownego, a powodowie – jak ustalił sąd – nie otrzymali przed podpisaniem umowy regulaminu, który miał stanowić jej integralną część. Spłata kredytu następowała w złotych po przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabel banku, natomiast wysokość zadłużenia była ustalana przy zastosowaniu kursu kupna.

Roszczenia Klientów – nieważność umowy i zwrot świadczeń

Klienci wystąpili z pozwem o zapłatę, domagając się zwrotu kwot pobranych przez bank w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Podstawą żądania było bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 k.c.) oraz nienależny charakter spełnionych świadczeń.

W toku postępowania wskazywano m.in. na:

• abuzywny charakter klauzul waloryzacyjnych,

• brak jednoznacznego określenia głównych świadczeń stron,

• pozostawienie bankowi pełnej swobody w ustalaniu kursów waluty,

• naruszenie art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego oraz zasad równowagi kontraktowej.

Klienci podnosili również, że po wyeliminowaniu klauzul niedozwolonych umowa nie może dalej obowiązywać, ponieważ brak jest możliwości ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorców.

Ocena sądu – brak oznaczenia świadczeń i nieważność umowy

Sąd Okręgowy w Warszawie w całości podzielił argumentację Klientów. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że umowa kredytu nie określała w sposób prawidłowy głównych świadczeń stron, co samo w sobie prowadzi do jej nieważności.

Sąd podkreślił, że:

• wysokość zobowiązania kredytobiorców była ustalana jednostronnie przez bank,

• umowa nie zawierała obiektywnych, weryfikowalnych kryteriów ustalania kursu CHF,

• bank uzyskał dodatkowe, nieprzewidziane w ustawie wynagrodzenie w postaci spreadu walutowego,

• kredytobiorcy w chwili zawarcia umowy nie byli w stanie oszacować całkowitego kosztu kredytu.

Zdaniem sądu, taki sposób ukształtowania stosunku prawnego jest sprzeczny z naturą umowy kredytu, zasadą swobody umów oraz przepisami Prawa bankowego.

Abuzywność klauzul Multiplanu i ochrona konsumenta

Sąd szczegółowo odniósł się również do abuzywnego charakteru klauzul przeliczeniowych, wskazując, że bank przyznał sobie prawo do dowolnego kształtowania zarówno salda kredytu, jak i wysokości rat. Mechanizm ten rażąco naruszał interes konsumentów i prowadził do zachwiania równowagi kontraktowej.

Sąd podkreślił, że znaczenie ma sama konstrukcja umowy, a nie sposób jej późniejszego wykonywania. Nawet jeśli bank twierdził, że kursy miały charakter „rynkowy”, nie zmienia to faktu, że w świetle umowy mógł je kształtować w sposób arbitralny.

Skutki wyroku – zwrot świadczeń w PLN i CHF

W konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy sąd zasądził od mBanku na rzecz Klientów:

• zwrot kwot uiszczonych w złotych polskich,

• zwrot kwot zapłaconych we frankach szwajcarskich,

• odsetki ustawowe za opóźnienie,

• zwrot kosztów procesu.

Sąd wskazał przy tym, że zasądzone kwoty stanowią jedynie część całości roszczeń, jakie mogą przysługiwać Klientom w związku z nieważnością umowy kredytu frankowego.

Znaczenie wyroku dla posiadaczy kredytów Multiplan mBank / BRE Bank

Komentowany wyrok ma istotne znaczenie dla osób posiadających kredyty frankowe Multiplan, zawarte pierwotnie z BRE Bankiem, a obecnie obsługiwane przez mBank. Orzeczenie potwierdza, że w tego typu sprawach sądy:

• coraz częściej stwierdzają nieważność całej umowy,

• nie akceptują „uzdrawiania” umów poprzez zastępowanie klauzul abuzywnych innymi mechanizmami,

• przyznają kredytobiorcom prawo do zwrotu wszystkich nienależnych świadczeń.

Podsumowanie

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 23 grudnia 2019 r. stanowi kolejny przykład przełomowego rozstrzygnięcia w sporach dotyczących kredytów frankowych mBank / BRE Bank Multiplan. Sprawa potwierdza, że umowy oparte na nietransparentnych mechanizmach waloryzacyjnych nie spełniają podstawowych wymogów prawa i nie mogą dalej obowiązywać.

Dla kredytobiorców oznacza to realną szansę na uwolnienie się od kredytu frankowego i odzyskanie nienależnie zapłaconych środków.