Wyrokiem z dnia 20 lutego 2020 r. (sygn. akt VI C 1321/17) Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie uwzględnił w przeważającej części powództwo naszych Klientów przeciwko mBank S.A. (następcy prawnemu BRE Bank S.A.) i stwierdził nieważność umowy kredytu frankowego typu Multiplan, zawartej w 2006 r.

Orzeczenie to należy do jednych z najbardziej rozbudowanych i merytorycznie pogłębionych uzasadnień w sprawach o kredyt we frankach, obejmując zarówno klasyczną analizę klauzul indeksacyjnych, jak i – co szczególnie istotne – wadliwość mechanizmu zmiennego oprocentowania.

Stan faktyczny – kredyt frankowy Multiplan BRE Bank

Nasi Klienci zawarli w lutym 2006 r. z BRE Bank S.A. umowę kredytu hipotecznego „Multiplan”,:

• udzielonego w złotych,

• waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (CHF),

• oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej.

Umowa przewidywała:

• przeliczenie salda kredytu oraz rat według kursów CHF ustalanych jednostronnie przez bank w tabelach kursowych,

• spłatę rat w PLN po kursie sprzedaży CHF,

• zmianę oprocentowania uzależnioną od bliżej niesprecyzowanych „parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego”.

Jak ustalił sąd, Klienci:

• nie mieli realnej możliwości negocjowania treści umowy,

• nie zostali rzetelnie poinformowani o ryzyku walutowym,

• nie uzyskali żadnych informacji o zasadach ustalania spreadu ani kursów walut.

Podstawowa przyczyna rozstrzygnięcia: bezwzględna nieważność umowy

Sąd uznał, że umowa kredytu frankowego jest bezwzględnie nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c., przede wszystkim z uwagi na naruszenie art. 69 ust. 2 pkt 5 Prawa bankowego, czyli brak prawidłowego określenia zasad zmiany oprocentowania.

Sąd wskazał jednoznacznie, że:

• zapis umowny przewidujący, że „zmiana oprocentowania może nastąpić”,

• bez wskazania momentu, kierunku oraz skali tej zmiany,

prowadził do sytuacji, w której:

wysokość oprocentowania była w istocie uzależniona wyłącznie od decyzji banku, bez jakiejkolwiek kontroli po stronie kredytobiorcy.

W ocenie sądu taki mechanizm nie realizował ustawowego obowiązku określenia warunków zmiany oprocentowania, co samoistnie skutkowało nieważnością całej umowy

.

Niemożność „ratowania” umowy przez eliminację jednej klauzuli

Sąd wyraźnie podkreślił, że w realiach tej sprawy nie było możliwe utrzymanie umowy w mocy poprzez:

• wyeliminowanie wyłącznie klauzuli zmiany oprocentowania,

• ani przez jej „uzupełnienie” innymi kryteriami (np. LIBOR).

Strony zawarły bowiem umowę:

• o zmiennym oprocentowaniu,

• a usunięcie wadliwego mechanizmu zmiany oprocentowania prowadziłoby do wypaczenia istoty stosunku prawnego.

Abuzywność klauzul indeksacyjnych i tabel kursowych

Niezależnie od nieważności umowy, sąd przeprowadził szczegółową analizę klauzul waloryzacyjnych i uznał je za nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13.

Sąd wskazał m.in., że:

• bank zachował pełną dowolność w ustalaniu kursów CHF,

• umowa nie zawierała żadnych obiektywnych kryteriów ich wyznaczania,

• konsument nie był w stanie samodzielnie oszacować wysokości przyszłego zobowiązania.

Sąd wprost odwołał się do:

• orzecznictwa TSUE,

• uchwały SN III CZP 29/17,

• wcześniejszych wyroków dotyczących wzorców umów BRE Bank / mBank.

Ryzyko walutowe – brak rzetelnej informacji

Sąd jednoznacznie ustalił, że:

• Klienci nie zostali rzetelnie poinformowani o skutkach silnej deprecjacji PLN wobec CHF,

• produkt był przedstawiany jako stabilny i bezpieczny,

• nie wyjaśniono wpływu kursu waluty na saldo kredytu.

W konsekwencji klauzula ryzyka walutowego:

• mimo że dotyczy głównego świadczenia stron,

• podlegała kontroli abuzywnej z uwagi na brak transparentności.

Skutki nieważności – rozliczenia stron

Sąd przyjął, że:

• nieważność umowy prowadzi do unicestwienia wszystkich jej skutków od początku,

• strony zobowiązane są do wzajemnego zwrotu świadczeń.

Jednocześnie sąd wyraźnie zaznaczył, że:

• skutki ekonomiczne dla banku nie mogą wpływać na ocenę ważności umowy,

• bank ponosi konsekwencje zastosowania wadliwego wzorca umownego.

Znaczenie wyroku dla kredytów frankowych mBank (Multiplan)

Wyrok ten ma bardzo istotne znaczenie dla innych spraw dotyczących:

• kredytów frankowych mBank / BRE Bank,

• umów typu Multiplan,

• kredytów zawieranych w latach 2005–2008.

Szczególnie ważne jest podkreślenie, że:

• sąd oparł nieważność nie tylko na klauzulach waloryzacyjnych,

• ale także na wadliwości mechanizmu oprocentowania, co stanowi samodzielną i bardzo silną podstawę prawną.

Komentarz Themi

Ten wyrok pokazuje, że w sprawach o kredyt frankowy mBank sądy coraz częściej sięgają po wieloaspektową analizę umowy, badając nie tylko indeksację do CHF, ale również konstrukcję oprocentowania, obowiązki informacyjne banku oraz zgodność umowy z Prawem bankowym.

W Themi od lat prowadzimy sprawy dotyczące:

• kredytów frankowych mBank i BRE Bank,

• umów Multiplan,

• umów zawierających nieprecyzyjne mechanizmy zmiennego oprocentowania.

Orzeczenie SR Warszawa-Śródmieście z 20 lutego 2020 r. jest kolejnym potwierdzeniem, że umowy te mogą być skutecznie podważane i eliminowane z obrotu prawnego w całości