Sąd szczegółowo wyjaśnia, dlaczego kredyt indeksowany do CHF nie może obowiązywać

Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach w sprawie o sygn. akt I C 866/19, którym stwierdzono nieważność umowy kredytu frankowego zawartej z BRE Bank S.A. (obecnie mBank S.A.), jest prawomocny od dnia 25 kwietnia 2022 r.

Nadaje to szczególne znaczenie motywom rozstrzygnięcia przedstawionym w obszernym uzasadnieniu, które w sposób kompleksowy porządkuje kluczowe zagadnienia związane z oceną kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego.

Charakter umowy – kredyt indeksowany oparty na tabelach kursowych banku

Sąd ustalił, że strony zawarły w 2007 r. umowę kredytu hipotecznego, w której:

• kwota kredytu została określona w złotych polskich,

• saldo kredytu oraz raty były indeksowane do CHF,

• wypłata kredytu następowała w PLN,

• spłata rat następowała w PLN, po przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli banku.

Mechanizm indeksacji został oparty wyłącznie na tabelach kursowych ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania w umowie jakichkolwiek zasad ich tworzenia.

Brak transparentności i nieograniczona swoboda banku

Sąd w uzasadnieniu jednoznacznie wskazał, że kluczową wadą umowy był:

• brak przejrzystego mechanizmu ustalania kursu CHF,

• brak możliwości weryfikacji sposobu tworzenia tabel kursowych,

• pozostawienie bankowi arbitralnej i niczym nieograniczonej swobody w kształtowaniu wysokości zobowiązania kredytobiorców.

Podkreślono, że konsument już w chwili zawarcia umowy:

• nie był w stanie ustalić rzeczywistej wysokości swojego zadłużenia,

• nie mógł przewidzieć skali ryzyka kursowego,

• nie miał wpływu na elementy decydujące o wysokości rat i salda kredytu.

Abuzywność klauzul indeksacyjnych – ocena na moment zawarcia umowy

Sąd przypomniał, że:

• oceny abuzywności dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy,

• późniejszy sposób wykonywania umowy nie ma znaczenia dla tej oceny.

Klauzule odsyłające do tabel kursowych banku:

• nie były indywidualnie uzgodnione,

• naruszały dobre obyczaje,

• rażąco naruszały interes konsumentów.

Sąd jednoznacznie uznał, że takie postanowienia stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ k.c.

Oświadczenia o ryzyku – formalne i niewystarczające

W uzasadnieniu szczegółowo odniesiono się do kwestii informowania kredytobiorców o ryzyku walutowym. Sąd wskazał, że:

• oświadczenia podpisywane przez powodów miały charakter blankietowy,

• nie towarzyszyło im rzeczywiste wyjaśnienie mechanizmu indeksacji,

• nie przedstawiono symulacji ani realnych scenariuszy wzrostu zadłużenia.

Sąd podkreślił, że obowiązek informacyjny banku jako profesjonalisty nie może być sprowadzony do zebrania podpisu pod formularzem.

Brak możliwości utrzymania umowy po eliminacji klauzul abuzywnych

Po stwierdzeniu abuzywności klauzul indeksacyjnych sąd rozważył możliwość dalszego obowiązywania umowy. W uzasadnieniu jednoznacznie wskazano, że:

• klauzule te dotyczą głównego przedmiotu umowy,

• ich eliminacja prowadzi do zmiany charakteru stosunku prawnego,

• brak jest przepisów dyspozytywnych pozwalających na ich zastąpienie.

Sąd, odwołując się do orzecznictwa TSUE (w szczególności sprawy C-260/18 – Dziubak), uznał, że:

umowa nie może być dalej wykonywana po usunięciu nieuczciwych postanowień.

Skutek: nieważność umowy i rozliczenie stron

W konsekwencji sąd stwierdził nieważność umowy kredytu frankowego w całości, co otworzyło drogę do rozliczenia stron na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu.

Prawomocność wyroku przesądza, że:

• umowa została trwale wyeliminowana z obrotu prawnego,

• bank nie może dochodzić dalszych roszczeń,

• kredytobiorcy uzyskali definitywną ochronę prawną.

Znaczenie prawomocnego wyroku

Prawomocny wyrok w sprawie I C 866/19 stanowi bardzo mocny punkt odniesienia dla spraw dotyczących kredytów indeksowanych do CHF udzielanych przez mBank (BRE Bank). Uzasadnienie w sposób modelowy porządkuje argumentację:

• dotyczącą abuzywności klauzul indeksacyjnych,

• obowiązków informacyjnych banku,

• skutków eliminacji nieuczciwych postanowień.

W Themi konsekwentnie wykorzystujemy takie prawomocne rozstrzygnięcia, budując argumentację opartą na stabilnej i dojrzałej linii orzeczniczej sądów powszechnych i TSUE.