W kolejnym ważnym orzeczeniu dotyczącym kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli uznał, że bank pobierał świadczenia w oparciu o abuzywne, a więc niewiążące konsumentów postanowienia umowy kredytowej.

W efekcie sąd zasądził na rzecz kredytobiorców 42 080,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz obciążył bank kosztami procesu.

To orzeczenie wpisuje się w linię wyroków podkreślających, że konstrukcja wielu kredytów „frankowych” naruszała prawa konsumentów już od momentu zawarcia umowy.

1. Tło sprawy – kredyt indeksowany z 2008 roku

Kredytobiorcy zawarli w 2008 r. umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF, opartą na:

• wypłacie kredytu w złotych według kursu kupna z tabeli banku,

• spłacie rat według kursu sprzedaży również ustalanego przez bank,

• wyrażeniu całego salda zadłużenia w CHF.

Regulamin kredytu – stanowiący integralną część umowy – przesądzał, że kursy kupna i sprzedaży wynikają z tzw. „tabeli banku”, ale nie określał żadnych zasad, algorytmów czy ograniczeń dotyczących sposobu ich ustalania.

Powodowie zapłacili do dnia wystąpienia z powództwem łącznie 140 846,82 zł, z czego – jak ustalił sąd – aż 42 080,29 zł wynikało wyłącznie ze stosowania klauzul indeksacyjnych.

2. Stanowisko banku: klauzule są prawidłowe, a indeksacja precyzyjna

Pozwany bank twierdził, że:

• wszystkie postanowienia dotyczące indeksacji zostały sformułowane jednoznacznie,

• klauzule dotyczą głównych świadczeń i nie podlegają kontroli abuzywności,

• nawet gdyby były abuzywne, to ich skutki „naprawiła” ustawa antyspreadowa z 2011 r.,

• umowa i tak została wypowiedziana, a wierzytelność stała się wymagalna,

• bank złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności.

Sąd nie podzielił żadnego z powyższych argumentów.

3. Sąd: klauzule indeksacyjne w regulaminie są abuzywne i nie wiążą konsumentów

Sąd jednoznacznie uznał za niedozwolone postanowienia umowne § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 regulaminu, ponieważ:

a) Bank mógł jednostronnie i dowolnie ustalać kursy CHF

Z umowy i regulaminu nie wynikało:

• w jaki sposób bank tworzy tabelę kursową,

• jakie czynniki wpływają na ustalenie kursu,

• jakie są ograniczenia dowolności banku,

• w jaki sposób konsument może zweryfikować prawidłowość działań banku.

W praktyce oznaczało to pełną swobodę banku w kształtowaniu wysokości rat oraz salda zadłużenia.

b) Konsument był całkowicie pozbawiony możliwości weryfikacji

Sąd wskazał, że kredytobiorca:

• nie wiedział, dlaczego kurs jest taki, a nie inny,

• nie miał dostępu do metody jego wyliczenia,

• nie miał żadnego wpływu na kształtowanie wskaźnika, który decydował o wysokości jego zobowiązań.

c) Klauzule rażąco naruszały interes konsumenta i równowagę kontraktową

Sąd podkreślił, że przyznanie jednej stronie prawa do jednostronnego i dowolnego określania świadczenia drugiej strony jest sprzeczne z dobrymi obyczajami.

d) Klauzule indeksacyjne NIE dotyczyły świadczeń głównych

Wbrew twierdzeniom banku, klauzule indeksacyjne nie stanowią elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytowej – nie są więc wyłączone spod kontroli abuzywności.

4. Skutek abuzywności: mechanizm indeksacji jest bezskuteczny

Co kluczowe:

• Sąd nie uznał za abuzywną samej decyzji o indeksacji (postanowienia, że kredyt jest powiązany z CHF),

• ale stwierdził, że po wyeliminowaniu § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 nie istnieje żadna możliwość ustalenia kursów przeliczeniowych.

W efekcie:

Umowa nie zawiera skutecznego mechanizmu indeksacji, a kredyt należy traktować jako udzielony i spłacany w złotówkach – z zachowaniem oprocentowania opartego na LIBOR 3M CHF.

5. Wysokość nadpłaty – biegły potwierdza roszczenie

Z opinii biegłego sądowego wynikało jednoznacznie, że:

• po wyeliminowaniu indeksacji,

• i uwzględnieniu rzeczywistego oprocentowania zgodnie z umową,

kredytobiorcy zapłacili o 42 080,29 zł więcej, niż powinni.

Kwota ta stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. i podlega zwrotowi.

6. Wypowiedzenie umowy przez bank było bezskuteczne

Bank wypowiedział umowę we wrześniu 2016 r., powołując się na nieterminową spłatę rat.

Sąd uznał jednak, że:

• kredytobiorcy nie mieli żadnej zaległości — przeciwnie, posiadali znaczną nadpłatę,

• wobec braku wymagalnego zadłużenia bank nie miał podstaw do wypowiedzenia,

• nieważne postanowienia umowne (abuzywne) nie mogły być podstawą wyliczenia zaległości.

Skoro wypowiedzenie było nieskuteczne, bank nie miał żadnej wymagalnej wierzytelności, co wykluczało możliwość potrącenia.

7. Odsetki, koszty i rozstrzygnięcie

Sąd:

• zasądził 42 080,29 zł z odsetkami od dnia 31 grudnia 2016 r. (dzień po doręczeniu pozwu),

• oddalił powództwo jedynie w nieznacznej części,

• obciążył bank kosztami procesu, uznając, że powodowie wygrali w 99,5%,

• nakazał pobrać od banku kwotę 853,73 zł tytułem wydatków Skarbu Państwa.

8. Znaczenie wyroku dla kredytobiorców

Wyrok II C 2982/16 przedstawia kilka fundamentalnych zasad:

✔ Klauzule indeksacyjne, które pozwalają bankowi jednostronnie ustalać kursy CHF, są abuzywne i niewiążące.

✔ Po ich wyeliminowaniu umowa może dalej obowiązywać – jako kredyt złotowy oprocentowany według LIBOR.

✔ Bank musi zwrócić wszystkie świadczenia pobrane na podstawie abuzywnych klauzul.

✔ Bank nie może skutecznie wypowiedzieć umowy, jeżeli opiera swoje wyliczenia na nieważnych klauzulach.

✔ Kredytobiorca może dochodzić roszczeń także wiele lat po zawarciu umowy.

Wyrok ten jest kolejnym silnym potwierdzeniem, że sądy konsekwentnie chronią konsumentów przed nieuczciwymi konstrukcjami indeksacyjnymi stosowanymi przed 2011 rokiem.