Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 18 grudnia 2018 r. w sprawie o sygn. XXV C 2576/18 to kolejny przykład konsekwentnej linii orzeczniczej unieważniającej kredyty indeksowane udzielane przez dawny Polbank EFG, którego następcą jest Raiffeisen Bank International AG. Analiza sprawy potwierdza, że konstrukcja tych umów – zwłaszcza mechanizm jednostronnego ustalania kursów walut – wielokrotnie nie spełnia podstawowych wymogów polskiego prawa cywilnego i unijnej ochrony konsumentów. Co ważne, sąd nie ograniczył się wyłącznie do oceny klauzul abuzywnych: fundamentem rozstrzygnięcia stała się nieważność umowy z powodu naruszenia natury stosunku zobowiązaniowego.

Wyrok zasługuje na szczególnie wnikliwą uwagę, ponieważ łączy w sobie dwie linie argumentacyjne: klasyczną analizę abuzywności oraz – coraz częściej stosowaną przez sądy – koncepcję nieważności na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 353¹ k.c.

1. Stan faktyczny i przebieg sporu

Powodowie zawarli z Polbankiem dwie umowy:

• kredyt konsumpcyjny indeksowany do CHF,

• kredyt mieszkaniowy indeksowany do CHF.

Oba kredyty wypłacono w złotych, ale saldo wyrażano we franku szwajcarskim, przeliczając je według kursów z tabeli banku. To właśnie te tabele — ustalane jednostronnie i bez jakichkolwiek obiektywnych kryteriów — stały się centralnym punktem sporu.

Bank w toku procesu konsekwentnie bronił stanowiska, że umowy są ważne, a kredytobiorcy działali z pełną świadomością ryzyka walutowego. Sąd jednak nie podzielił tej argumentacji.

2. Konsumencki charakter umowy — istotny punkt wyjścia

Sąd szczegółowo zbadał, czy w przypadku obu umów powodowie występowali jako konsumenci. Zastrzeżenia budził zwłaszcza kredyt konsumpcyjny, który — według twierdzeń powoda — miał być wykorzystany na zakup samochodu używanego w działalności gospodarczej.

Sąd jednak odrzucił ten argument, zauważając, że:

• z dokumentów wynikało, że zakup samochodu nastąpił przed wypłatą kredytu,

• o statusie konsumenta decyduje chwila zawarcia umowy, a nie późniejsze wykorzystanie środków,

• sama umowa określała cel kredytu jako „dowolny cel konsumpcyjny”

• .

Tym samym sąd potwierdził, że oba kredyty zostały zawarte w charakterze konsumenckim, co otworzyło drogę do zastosowania pełnej ochrony z art. 385¹ k.c. oraz Dyrektywy 93/13.

3. Kluczowe rozstrzygnięcie: nieważność umowy z powodu naruszenia natury stosunku prawnego

Sąd uznał obie umowy za nieważne, zanim jeszcze przeszedł do analizy abuzywności. To istotny element — konstrukcja umowy została zakwestionowana w swojej istocie.

3.1. Dlaczego umowa narusza art. 353¹ k.c.?

Przyczyną jest mechanizm indeksacji, a konkretnie:

• kredyt wypłacano w złotych,

• saldo przeliczano na CHF po kursie z tabeli banku,

• wysokość rat również liczono według kursów z tej samej tabeli,

• tabela kursowa była ustalana wyłącznie przez bank, według nieujawnionych kryteriów.

W efekcie bank mógł dowolnie wpływać na wysokość zobowiązania kredytobiorców, a więc na główne świadczenie umowy. Sąd wskazał:

„Pozostawienie jednej ze stron swobodnego ustalenia wysokości świadczenia drugiej strony narusza istotę stosunku zobowiązaniowego”

.

Odwołał się również do utrwalonego orzecznictwa SN, m.in. uchwały z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, zgodnie z którą konstrukcja umożliwiająca jednej ze stron dowolną zmianę warunków umowy jest sprzeczna z naturą stosunku zobowiązaniowego.

3.2. Co to oznacza praktycznie?

Jeżeli sam sposób określenia świadczenia jest wadliwy — cała umowa upada. Nie ma możliwości jej „naprawienia”, nawet poprzez późniejsze aneksy.

Sąd zauważył także, że dopiero po latach bank zmienił regulamin, próbując doprecyzować zasady tworzenia tabel kursowych. Jednak takie zmiany nie działają wstecz i nie mogą „uzdrowić” nieważnej umowy.

4. Abuzywność klauzul indeksacyjnych — alternatywna, również skuteczna podstawa roszczeń

Sąd podkreślił, że nawet gdyby umowa była ważna, klauzule indeksacyjne i przeliczeniowe i tak należałoby uznać za abuzywne z art. 385¹ k.c.

Dlaczego?

• Nie były indywidualnie uzgodnione — powodowie nie mieli realnej możliwości negocjacji, co potwierdzili zarówno oni, jak i świadek banku.

• Kształtowały prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ponieważ mechanizm kursowy działał wyłącznie na korzyść banku.

• Rażąco naruszały interesy konsumentów, czyniąc z nich stronę całkowicie zależną od wewnętrznych decyzji banku.

Sąd podkreślił, że mechanizm indeksacji jest nierozerwalnie związany zarówno z ustalaniem salda, jak i rat — a zatem jego eliminacja powoduje, że umowa nie może dalej funkcjonować.

Co istotne, sąd wyraźnie stwierdził, że klauzule indeksacyjne określają główne świadczenia stron, a jednocześnie nie są sformułowane jednoznacznie, co pozwala przeprowadzić ich pełną kontrolę abuzywności.

5. Skutki nieważności — co zasądzono?

Sąd zasądził na rzecz powodów:

• 46 079,57 CHF,

• 2 386,10 zł,

wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 26 maja 2017 r. do dnia zapłaty

.

Ponadto bank został obciążony kosztami procesu.

Rozliczenie oparto na klasycznej dla nieważności konstrukcji dwustronnego zwrotu świadczeń nienależnych, przy czym w sprawie powodowie domagali się wyłącznie zwrotu kwot spełnionych przez siebie.

6. Znaczenie orzeczenia

Wyrok wpisuje się w ugruntowaną dziś linię orzeczniczą, ale szczególnie wart podkreślenia jest:

6.1. Priorytetowa ocena nieważności na podstawie art. 353¹ k.c.

To bardzo mocny kierunek orzekania, ponieważ opiera się na ocenie konstrukcji samej umowy, a nie tylko klauzul abuzywnych. Nieważność nie wymaga analizy tego, czy konsument był należycie poinformowany o ryzyku — istota wadliwości leży w samym mechanizmie indeksacji.

6.2. Potwierdzenie, że tabela kursowa Polbanku/Raiffeisena była w pełni dowolna

Brak obiektywnych kryteriów ustalania kursów nadal jest jednym z najmocniejszych argumentów w sprawach przeciwko Raiffeisenowi.

6.3. Konsekwencja SO Warszawa — zwłaszcza sędziów XXV Wydziału

Wyrok wpisuje się w szeroką sekwencję orzeczeń tego wydziału, które od 2018 r. w sposób niezwykle konsekwentny unieważniały umowy Polbanku. Orzecznictwo to było następnie wielokrotnie potwierdzane przez sądy apelacyjne.

Profesjonalna pomoc prawna dla kredytobiorców – wsparcie Kancelarii Themi

Sprawa XXV C 2576/18 doskonale ilustruje, jak wiele argumentów — prawnych, faktycznych i technicznych — można wykorzystać, aby skutecznie dochodzić roszczeń wynikających z wadliwych kredytów frankowych. Kluczowe jest właściwe przygotowanie pozwu, dobór linii argumentacyjnej oraz umiejętne wykorzystanie orzecznictwa TSUE i SN.

Kancelaria Themi od lat specjalizuje się w prowadzeniu postępowań dotyczących kredytów indeksowanych i denominowanych. Dysponujemy doświadczeniem pozwalającym na rzetelną analizę każdej umowy oraz dobór najskuteczniejszej strategii procesowej — niezależnie od banku, rodzaju umowy czy stopnia jej skomplikowania.

Jeśli potrzebujesz analizy swojej umowy lub chcesz sprawdzić, jakie roszczenia możesz skierować przeciwko bankowi — zapraszamy do kontaktu.