Sygn. akt XXVIII C 2713/23

WYROK

W  IMIENIU  RZECZYPOSPOLITEJ  POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:        

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2023 roku w Warszawie na rozprawie sprawy

z powództwa [***]

przeciwko BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie

o zapłatę

1. Zasądza od pozwanego BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie na rzecz powoda [***] kwotę 7.540,12 zł (siedem tysięcy pięćset czterdzieści złotych i dwanaście groszy) oraz kwotę 41.382,82 CHF (czterdzieści jeden tysięcy trzysta osiemdziesiąt dwa franki szwajcarskie i osiemdziesiąt dwa centymy)  wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 maja 2023 roku do dnia zapłaty.
2. Oddala powództwo w pozostałej części.
3. Zasądza od pozwanego BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie na rzecz powoda [***] kwotę 6.417 zł (sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVIII C 2713/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 2 czerwca 2023 roku

Pozwem z dnia 1 września 2020 roku (data stempla [***] k. 3) powód [***] wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 7.540,12 zł (pkt 1 pozwu) oraz kwoty 41.382,82 CHF (pkt 2 pozwu) tytułem zwrotu nienależnego świadczenia spełnionego przez powoda na rzecz pozwanego BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie – w związku z nieważnością umowy kredytu budowlano-hipotecznego nr 100/KH/2004/2008 z dnia 27 marca 2008 roku, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 września 2020 roku do dnia zapłaty.

Powód zgłosił również żądanie ewentualne, na wypadek nieuznania żądania opisanego w pkt 2 pozwu, wnosząc o zasądzenie od pozwanego kwoty 50.508,00 zł tytułem zwrotu nadpłaconego kredytu, przy założeniu, że postanowienia dotyczące zasad przeliczania uiszczanych rat kredytu stanowią postanowienia niedozwolone,  zaś zawarta umowa jest umową złotówkową wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 września 2020 roku do dnia zapłaty.

Powód wniósł również o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał m.in., że ze względu na abuzywność postanowień ww. umowy kredytu, umowa jest nieważna, a postanowienia nie powinny go wiązać (pozew k. 3-33).

W odpowiedzi na pozew z dnia 4 lutego 2021 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ponadto pozwany podniósł min. zarzut przedawnienia roszczeń powoda oraz zarzut nadużycia prawa podmiotowego w przypadku uwzględnienia powództwa.

W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, że kredyt udzielony powodowi stanowi kredyt walutowy, wyrażony we franku szwajcarskim. Podała, że przedmiotowa umowa jest zgodna z art. 69 Prawa bankowego i zawiera wszystkie niezbędne elementy, w tym kwotę i walutę kredytu a także, iż jest zgodna z zasadami współżycia społecznego. Wykreślenie klauzul przeliczeniowych, zdaniem pozwanego, nie byłoby równoznaczne nieważnością umowy, gdyż wysokość zobowiązania powoda została wskazana w CHF, a spłata rat odbywa się zgodnie z umową – poprzez zapłatę rat kapitałowo- odsetkowych wyrażonych w CHF. Podkreślono, że powód został należycie pouczony o ryzyku kursowym – w dniu 29 lutego 2007 roku podpisał stosowne oświadczenie w tym zakresie (odpowiedź na pozew k. 89-118).

Strona powodowa w dniu 20 września 2021 roku w replice na odpowiedź na pozew podtrzymała dotychczasowe stanowisko i odniosła się do stanowiska pozwanego (replika na odpowiedź na pozew k. 234-260).

Strona pozwana w piśmie z dnia 20 stycznia 2022 roku podtrzymała dotychczasowe stanowisko, twierdzenia i wnioski, kwestionując żądania powoda w całości, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Ponadto wniosła o zawieszenie postępowania do czasu podjęcia uchwały całego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 11/21. (odpowiedź na replikę k. 264-276).

Powód na rozprawie w dniu 22 maja 2023 roku złożył zeznania w charakterze strony i po pouczeniu przez Sąd, oświadczył, że zna możliwe skutki stwierdzenia nieważności ww. umowy przez Sąd i je w pełni akceptuje. Nie wyraził przy tym zgody na utrzymanie w mocy jakichkolwiek postanowień ww. umowy.

Warunkowo dopuszczony do udziału w sprawie pełnomocnik pozwanego złożył podczas tej rozprawy oświadczenie o skorzystaniu przez bank z zarzutu zatrzymania w zakresie wypłaconej powodowi kwoty kredytu, jednakże w zakreślonym terminie pełnomocnictwo nie zostało złożone (protokół rozprawy z dnia 22 maja 2023 roku k. 304-305, oświadczenie k. 304v).

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie. 

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 2008 roku [***] planował zakup lokalu mieszkalnego. Kwestie związane z zawarciem w tym celu umowy kredytu były omawiane z pośrednikiem, który zaproponował powodowi zawarcie umowy kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego w pozwanym banku. Pośrednik wskazał, że zawarcie umowy w takiej formie jest standardowym rozwiązaniem. Powód nie został w sposób rzetelny poinformowany, na czym polega mechanizm dotyczący przeliczania kwoty udostępnianego kredytu i o ryzyku z tym związanym. Nie przedstawiono powodowi historycznych symulacji dotyczących wzrostu kursu waluty CHF. Nie zostały również przedstawione hipotetyczne symulacje zakładające znaczny zrost waluty CHF. Powód nie miał możliwości negocjowania warunków umowy, umowa została sporządzona na wzorcu umownym. Kredyt został wypłacony deweloperowi w walucie PLN.

Powód w chwili zawarcia umowy nie prowadził działalności gospodarczej. W chwili zawarcia umowy pracował jako ochroniarz. Umowę kredytu zawarł jako konsument, a środki pieniężne uzyskane w wyniku zawartej umowy kredytu miały zostać i zostały przeznaczone na zakup i wykończenie lokalu mieszkalnego. (zeznania powoda k. [DZIAŁKA])

W dniu 27 marca 2008 roku powód zawarł umowę kredytu budowlano-hipotecznego nr 100/KH/2004/2008  (sporządzoną w dniu 25 marca 2008 roku) z Fortis Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie (poprzednikiem prawnym pozwanego BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, umowa k 46-50).

W umowie kredytu została wskazana kwota w wysokości 134.719,29 CHF, która stanowić miała nie więcej niż 280.000,57 PLN (ust. 1 umowy).

Środki pieniężne z kredytu miały być wypłacone w transzach w walucie PLN, w sposób szczegółowo opisany w umowie (ust. 5.2 umowy) do dnia do dnia 31 grudnia 2008 roku (ust. 5.1 umowy). W ust. 5.2 pkt 1 wskazano, że uruchomienie kredytu nastąpi w transzach w wysokości określonej w umowie przedwstępnej kupna – sprzedaży [***] (zawartej pomiędzy [***] i [***]) nie więcej jednak niż 262.000, 57 PLN na rachunek bankowy [***] wskazany w umowie przedwstępnej.

W ust. 5.3 Umowy określano warunki uruchomienia kredytu.

Celem kredytu był zakup lokalu mieszkalnego (określonego w ust. [DZIAŁKA] umowy) na rynku pierwotnym, wykończenie lokalu mieszkalnego i refinansowanie wniesione go wkładu własnego (ust. [DZIAŁKA] umowy).

Zgodnie z ust. 6 umowy, oprocentowanie kredytu było równe stopie bazowej oprocentowania, którą stanowił LIBOR dla 6 miesięcznych depozytów w CHF powiększonej o 1,20 punktu procentowego stałej marży. W dniu sporządzenia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 4,0283%.

Zgodnie z ust. 8.1 umowy, kredyt spłacany miał być w ratach kapitałowych rosnących (tj. równych ratach kapitałowo-odsetkowych) w łącznej liczbie 350 miesięcznych rosnących rat kredytu, których wysokość miała zostać określona w harmonogramach spłat przekazanych kredytobiorcy niezwłocznie po uruchomieniu kredytu.

Spłata należności z tytułu kredytu następowała z rachunku technicznego prowadzonego w CHF o numerze wskazanym w ust. 8.8 umowy zasilanego wyłącznie środkami w walucie, w której był prowadzony. Kredytobiorca zobowiązał się zapewnić na rachunku wystarczającą kwotę środków do pokrycia wymagalnych należności banku z tytułu kredytu.

Zgodnie z ust. 9.1 umowy ustanowiono zabezpieczenie umowy na kredytowanej nieruchomości w postaci hipotek oraz cesji na bank wierzytelności umowy z ubezpieczenia.

W ust. 9.2 i 9.3 zawarto postanowienia dotyczące dodatkowych zabezpieczeń tj. ubezpieczenia spłaty kredytu w TU Europa S.A.

Zgodnie z ust. 11.1 i 11.2 umowy, pozwany zastrzegł możliwość zmiany waluty kredytu z waluty obcej na PLN lub wydłużenia okresu kredytowania w przypadku, gdy na skutek wzrostu ryzyka zmiany kursu walut lub ryzyka zmiany oprocentowania może nastąpić zagrożenie zdolności kredytowej kredytobiorcy. W terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia o zmianie waluty kredytu lub wydłużenia okresu kredytowania kredytobiorca mógł dokonać wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia

W ust. 11.5 umowy został zawarty zapis, że kredytobiorca potwierdza, że jest świadomy ryzyka, jakie wiąże się z zaciągnięciem kredytu w walutach obcych, które wynika z możliwości zmiany kursu waluty kredytu wobec PLN lub zmiany oprocentowania waluty obcej, których skutkiem może być zagrożenie zdolności kredytowej kredytobiorcy spowodowane istotnym podwyższeniem wartości kredytu i odsetek do spłaty.

Kredytobiorca zobowiązał się do pokrycia ze środków własnych, wynikających ze zmian kursu waluty kredytu, różnic pomiędzy ceną nabycia kredytowanej nieruchomości i kwoty kredytu oraz upoważnił bank do obciążania rachunku do wysokości dostępnego salda, wszelkimi kwotami wymagalnych należności wynikających z umowy, w szczególności kwotami rat kredytu, odsetek, prowizji i opłat oraz kosztami ustanowienia i utrzymania zabezpieczeń kredytu, w tym kwotami składek ubezpieczeniowych. W przypadku, gdy rachunek spłaty prowadzony był w innej walucie niż waluta wymagalnych należności, obciążenie miało następować po przewalutowaniu. Nadto, kredytobiorca zobowiązał się utrzymać na rachunku środki wystarczające do pokrycia w terminie wszystkich wymagalnych kwot należności wynikających z umowy. Natomiast w ust. 12.3 umowy postanowiono, iż kredytobiorca upoważnia bank do obciążania wszystkich jego rachunków prowadzonych przez bank kwotami zadłużenia przeterminowanego. W przypadku, gdy obciążany rachunek prowadzony jest w innej walucie niż waluta zadłużenia przeterminowanego, obciążenie następuje po przewalutowaniu (ust. 12.1, 12.2 i 12.3 umowy)

W sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie miały postanowienia „Regulaminu Produktów kredytowych dla klientów indywidualnych” (dalej: „Regulamin’), który stanowił integralną część umowy. Do pojęć niezdefiniowanych w umowie zastosowanie miały definicje zawarte w [***] oświadczył, że otrzymał, zapoznał się i zaakceptował warunki ww. Regulaminu, a także potwierdził dotyczące go zobowiązania, oświadczenia i zapewnienia w nim zawarte (ust. 12.4 umowy, Regulamin – k 50 – 55).

W myśl § 4 ust. 2 w zw. z § 2 pkt 21 Regulaminu, uruchomienie produktu kredytowego może być dokonane, jeżeli kredytobiorca posiada prowadzony przez Fortis Bank Polska S.A. dla kredytobiorcy w walucie produktu kredytowego, rachunek oszczędnościowo–rozliczeniowy.

Bank zobowiązany był do realizacji prawidłowo wystawionej dyspozycji uruchomienia produktu kredytowego w terminie trzech dni roboczych, licząc od dnia spełnienia wszystkich warunków uruchomienia produktu kredytowego (§ 4 ust. 4 Regulaminu).

Jeżeli zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy wypłata środków uruchomionego produktu kredytowego miała nastąpić w innej walucie niż waluta produktu kredytowego określonego w umowie, to miało to następować po przewalutowaniu. Przewalutowanie miało następować po kursie obowiązującym w momencie dyspozycji uruchomienia produktu kredytowego (§ 4 ust. 5 Regulaminu). Przewalutowanie oznaczało wymianę walut dokonywaną przez bank i za jego zgodą po obowiązującym w banku w dniu dokonania wymiany kursu kupna/sprzedaży walut (§ 2 pkt 20 Regulaminu).

• 2 pkt 30 Regulaminu definiował zaś „uruchomienie produktu kredytowego” jako wypłatę, w całości lub części, dokonaną przez Bank na warunkach zgodnych z umową.

Zgodnie z Regulaminem spłata kwot produktu kredytowego oraz zapłata odsetek i innych należności wynikających z umowy następować miała poprzez obciążenie przez bank rachunku spłaty, bez odrębnej dyspozycji kredytobiorcy. Kredytobiorca obowiązany jest do posiadania rachunku oraz zasilania go wpływami zabezpieczającymi spłatę kwot produktu kredytowego oraz zapłatę odsetek i innych należności wynikających z umowy (§ 9 ust. 3 Regulaminu)

W przypadku, gdyby kredytobiorca nie posiadał na rachunku wystarczających na spłatę kwot wpływów zabezpieczających jego spłatę kwot produktu kredytowego oraz zapłaty odsetek i innych należności wynikających z umowy, bank mógł dokonać obciążenia innego prowadzonego przez siebie na rzecz kredytobiorcy rachunku. W przypadku, gdyby obciążany rachunek prowadzony był w innej walucie niż waluta produktu kredytowego, obciążenie następować miało po przewalutowaniu (§ 9 ust. 4 Regulaminu).

Zgodnie z § 17 ust. 1 Regulaminu: „Bank zastrzega sobie prawo zmiany Regulaminu, w trybie zmian wzorca umownego (…) w przypadku: 1)wprowadzenia przez Bank nowych rozwiązań lub produktów kredytowych, lub 2)modyfikacji systemu informatycznego Banku, lub 3)zmiany zakresu, sposobu lub formy wykonywania przez bank czynności objętych Regulaminem, lub 4)konieczności dostosowania postanowień Regulaminu do zmian regulacji dotyczących Banków, lub 5) zmiany polityki finansowej Banku.”

W umowie i regulaminie nie ma jednocześnie żadnej wzmianki o sposobie ustalania kursu franka szwajcarskiego. (umowa kredytu, k. 46-49, Regulamin k. 50-55).

Ponadto powód podpisał, zawartą na osobnym druku oświadczenie o zapoznaniu się z warunkami udzielania kredytów złotowych, jak i walucie obcej. Ponadto potwierdzał w nich, że rozumie, iż z kredytem związane jest ryzyko kursowe, a konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi zaciągniętego przez niego kredytu (oświadczenie k. 226).

Wypłata kredytu nastąpiła w kilku transzach, w walucie PLN, w formie bezgotówkowej. (dyspozycje uruchomienia kredytu k 203, 205, 207).

W celach związanych z rozliczeniem kredytu zostały otwarte rachunki techniczne prowadzone w walucie CHF (wyciągi z rachunku k 150 – 201, 209 -224)/

Powód uiszczał i uiszcza regularnie raty kredytu i inne świadczenia wynikające z umowy zgodnie z harmonogramem kredytowym przedstawianym przez bank.

W okresie od dnia 5 sierpnia 2010 roku do dnia 5 lutego 2020 roku powód tytułem spłaty rat kredytu (kapitałowo – odsetkowych) uiścił na rzecz pozwanego kwotę 7.540,12 zł oraz kwotę 41.382,82 CHF. (zaświadczenia pozwanego banku k. 60-65, zestawienia k 66-71, zlecenia wypłaty kredytu i potwierdzenia złożenia dyspozycji przelewu k. 203-208).

Pismem z dnia 14 sierpnia 2020 roku powód wezwał pozwanego do zwrotu świadczeń pobranych przez bank tytułem istnienia w zawartej umowie klauzul abuzywnych (wezwanie do zapłaty k. 56-57).

Bank odniósł się do pisma negatywnie w odpowiedzi z dnia 21 sierpnia 2020 roku (odpowiedź na wezwanie k. 58-59).

Pozwany jest następcą prawnym Fortis Bank Polska S.A z siedzibą w Warszawie (wydruk z KRS-u k 124 – 148., okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, które uznał za wiarygodne albowiem ich treść i autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony oraz w oparciu o zeznania powoda.

Należy przy tym podkreślić, że kserokopia dokumentu (której nie nadano cech odpisu) wprawdzie nie jest dokumentem w rozumieniu art. 243¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. z 2021 r., poz.1805 ze zm., dalej: „ k.p.c.”), jest natomiast od dnia 8 września 2016 roku wprost innym środkiem dowodowym z art. 308 k.p.c., będącym dowodem pośrednim co do istnienia dokumentu o określonej treści (podobnie, jak np. fotografia dokumentu), przeprowadzanym w procesie w oparciu o przepisy o dowodzie z dokumentów (art. 308 k.p.c.).

Zeznania powoda są wiarygodne, spójne i logiczne. W pełni korelowały z dowodami w postaci dokumentów związanych z zawarciem i realizacją przedmiotowej umowy.

Na podstawie art. 235² § 1 pkt 2,3 i 5 k.p.c., Sąd pominął wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych.

W ocenie Sądu okoliczności sprawy pozwalały na ocenę nieważności umowy, a także abuzywności postanowień umownych bez potrzeby odwołania się do dowodów z opinii biegłych.

Ponadto opi­nia biegłego nie może być źródłem materiału faktycznego sprawy, bowiem rolą biegłego nie jest dokonywanie samodzielnych ustaleń faktycznych istotnych dla zastosowania określonej normy prawnej, gdyż to strony winny wykazywać fakty, z których wywodzą skut­ki prawne, zaś zadaniem biegłego jest jedynie naświetlenie wyjaśnianych okoliczności z punktu widzenia wiadomości specjalnych, przy uwzględnieniu zebranego w toku pro­cesu i udostępnionego mu materiału sprawy.

Postanowieniem z dnia 22 maja 2023 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania do czasu podjęcia uchwały całego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 11/21. W ocenie Sądu wniosek jest niezasadny ze względu na zgromadzony materiał dowodowy w sprawie oraz dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące problematyki związanej z kredytami indeksowanymi do waluty obcej jak również kredytami denominowanymi, które pozwala na zakończenie postępowania w niniejszej sprawie.

    Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne, za wyjątkiem daty od której zostały zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie od uwzględnionego roszczenia o zapłatę.

W związku z zawartym w ramach żądania głównego roszczeniem o zapłatę, opartym na nieważności umowy kredytu zawartej pomiędzy powodem, a poprzednikiem prawnym pozwanego, w pierwszej kolejności należało ustalić przesłankowo kwestie związane z tym związane.   

Zawarta pomiędzy powodem, a poprzednikiem prawnym pozwanego umowa kredytu jest czynnością konsensualną, dwustronnie zobowiązującą i odpłatną.

Definicja umowy kredytu została zawarta w art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2022 roku, poz. 2324 ze zm.), zgodnie z którym przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

 Natomiast stosownie do treści art. 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Należy przy tym wskazać, że zawarcie pomiędzy stronami umowy kredytu miało miejsce przed zmianą ustawy Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. z 2011 roku, Nr 165, poz. 984). Na skutek zmiany ustawy dodano art. 69 ust. 2 pkt 4a, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa kredytu powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.  Została również wprowadzona regulacja zawarta w art. 69 ust. 3 zdanie 1 Prawa bankowego, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie.

 Podkreślenia wymaga, że powyższe zmiany nie niwelowały abuzywności postanowień umownych dotyczącego wypłaty czy spłaty kredytu, bowiem decydujący dla określenia niedozwolonego charakteru warunków umowy jest moment zawarcia umowy. (tak min. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, sygn. akt V CSK 382/18, LEX 2771344). Oznacza to, że późniejsze ewentualne zmiany umowy (tj. aneksy) nie mają prawnego znaczenia w kwestii oceny, czy postanowienia umowy są niedozwolone. Z tych też względów bez znaczenia pozostają również późniejsze ewentualne zmiany Regulaminu. Ponadto jak zostało wskazane dla oceny niedozwolonego charakteru postanowień zawartych w umowie decydujący jest moment jej zawarcia – co  wynika także z art. 4 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ([***]. UE. L Nr 95, str. 29). Zgodnie bowiem ze wskazanym przepisem Dyrektywy nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy.

Należy podkreślić, że ewentualne zawarcie przez strony nieświadomej nieważności umowy aneksu dotyczącego jednego z jej postanowień pozostaje bezskuteczne, gdyż aneks taki nie niweluje wadliwości całej nieważnej umowy. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 29 kwietnia 2021 r. wydanym w sprawie C-19/20, fakt wprowadzenia ustawy antyspreadowej i aneksowania w związku z tym umów kredytów nie może mieć jakiegokolwiek wpływu na ograniczenie ochrony konsumenckiej, a zatem, możliwe jest dokonywanie przez sądy krajowe oceny kwestionowanych przez konsumentów klauzul indeksacyjnych/denominacyjnych.    

Powyższe przepisy nie zawierają definicji kredytu indeksowanego ani denominowanego. W doktrynie przyjmuje się, że kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej to kredyt udzielony w złotych polskich, którego kwota jest odnoszona do waluty obcej. Kredyt taki jest kredytem złotowym, jednak na skutek denominacji lub indeksacji, saldo kredytu wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany. Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kredytu bądź w walucie, do której kredyt został denominowany lub indeksowany bądź w walucie polskiej, po przeliczeniu raty wyrażonej w walucie.

 W niniejszej sprawie, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, strony nie zawarły umowy kredytu walutowego. Kredyt walutowy jest to bowiem kredyt udzielony w innej niż PLN walucie, przy czym warunkiem niezbędnym do uznania za taki rodzaj umowy jest, aby kredyt został w walucie obcej wypłacony i w takiej też walucie był spłacany. Tymczasem środki pieniężne zostały wypłacone powodowi w walucie polskiej i w takiej też walucie miała następować spłata (zgodnie z ust. pkt 5.2 Umowy). Oznaczało to konieczność przewalutowania kwoty kredytu w CHF na PLN (zgodnie z § 4 ust. 5 Regulaminu) po kursie waluty obowiązującym w banku przy zastosowaniu kursu z tabel kursowych banku. (zgodnie z § 2 pkt 20 Regulaminu) - dlatego też należy uznać, że jest to umowa kredytu denominowanego.

Podkreślenia wymaga, że kredyt miał być i został przeznaczony na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego nabywanego w walucie polskiej i zgodnie z postanowieniami zawartej Umowy kredyt został w takiej walucie wypłacony. Brak jakichkolwiek postanowień w umowie jak również w Regulaminie, z których wynikałaby możliwość wypłaty kredytu bezpośrednio w CHF.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy kredytu bankowego postanowień dotyczących denominacji kredytu mieści się w granicach swobody umów i nie jest sprzeczne z istotą umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, również w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy. (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14, na dopuszczalność zawarcia umowy kredytu indeksowanego przed rokiem 2011 wskazywał min. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18). Należy podkreślić, że po zawarciu będącej przedmiotem niniejszej sprawy umowy,  zostały przez ustawodawcę uregulowane obowiązki i uprawnienia wiążące się z umowami kredytu indeksowanego i denominowanego  - min. we wskazanej ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw,  co potwierdza, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt indeksowany i denominowany zgodnie z zasadą autonomii woli stron (art. 353¹  ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm., dalej: „k.c.”).

W ocenie Sądu zawarta pomiędzy powodem, a poprzednikiem prawnym pozwanego pozwanym umowa jest nieważna, bowiem zawiera szereg postanowień niedozwolonych (abuzywnych), które nie mogą być zastąpione jakimikolwiek innymi regulacjami prawnymi.

Skutkiem nieważności ww. umowy jest nieistnienie wynikającego z niej stosunku prawnego. Należy bowiem wskazać, że gdy żądanie zmierza do ustalenia nieistnienia stosunku prawnego, jego podstawę faktyczną mogą stanowić w szczególności takie okoliczności faktyczne, które wskazują na to, że mająca być źródłem tego stosunku czynność prawna (np. umowa) jest nieważna albo w ogóle nie została dokonana. Zarówno nieważność czynności prawnej, jak i jej nieistnienie (brak tej czynności) powodują, że stosunek prawny, który miałby z czynności prawnej wynikać, nie powstaje, a zatem nie istnieje (tak min. w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2015 roku, II CSK 56/15, Legalis nr 1361401 i postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 roku, V CZ 70/17, Legalis nr 1715441).

W niniejszej sprawie w umowie kredytu i Regulaminie zostało zawartych, w ocenie Sądu, szereg takich klauzul niedozwolonych, tj.: ust. 1 umowy, ust. 5.2 umowy, ust. 8.8 umowy, ust. 12.1, 2 i 3 umowy oraz § 4 ust. 5 Regulaminu, § 2 pkt 20 Regulaminu, § 2 pkt 30 Regulaminu oraz § 9 ust. 4 Regulaminu.

Stosownie do treści art. 385¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 k.c.). W myśl § 3 nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Jak wynika z powyższego, aby postanowienie mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać  spełnione łącznie cztery przesłanki tj.:

• umowa musi być zawarta z konsumentem,
• postanowienie umowy nie może być uzgodnione indywidualnie,
• postanowienie winno kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,
• postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron określonych w sposób jednoznaczny.

Wszystkie te przesłanki zostały spełnione. 

Powód zawarł przedmiotową umowę kredytu będąc konsumentem. Z treści umowy i zeznań powoda jednoznacznie wynika, że uzyskany kredyt miał być i został przeznaczony na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym, a więc nieruchomość miała służyć potrzebom mieszkaniowym. Dlatego niewątpliwe strona powodowa posiadała wtedy status konsumenta, w rozumieniu art. 22¹ k.c., a postanowienia umowy, dotyczące jej praw i obowiązków, podlegają na podstawie ocenie przez pryzmat art. 385¹ -385³ k.c.

Zgodnie z art. 22¹ k.c. za konsumenta uważa się bowiem osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Funkcjonalna definicja konsumenta przyjmuje jako punkt wyjścia pełnioną w danej chwili oraz sytuacji rolę ekonomiczną osoby fizycznej (która to osoba może następnie w innej już sytuacji pełnić rolę przedsiębiorcy).

W związku z tym, że postanowienia umowne będące przedmiotem analizy w niniejszej sprawie stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył.

Oceniając następną przesłankę z art. 3851 k.c. należy wskazać, że w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Rażące będą wszystkie te wypadki, w których dojdzie do szczególnie odczuwalnego odbiegania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron. Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, "rażąco" narusza interesy konsumenta (art. 3851 § 1 k.c.), uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca. Ustalenie, czy klauzula wzorca umowy powoduje taką nierównowagę, dokonane może być w szczególności przez porównanie sytuacji konsumenta w razie zastosowania tej klauzuli z sytuacją, w której byłby konsument, gdyby zastosowane zostały obowiązujące przepisy prawa. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami (wymogami dobrej wiary, por. art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13), gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi (tak min. w  wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2013 r., C-415/11, w sprawie [***] przeciwko Caixa d'Estalvis de [***] i [***]), w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, sygn. akt I CK 832/04, Legalis nr 71468, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ.).

Niewątpliwie postanowienia umowne dotyczące mechanizmu ustalania kursów waluty na podstawie tabel kursowych banku są sprzeczne z dobrymi obyczajami, naruszają rażąco interesy konsumenta i równowagę kontraktową stron, pozostawiające bankowi swobodę w zakresie określania wysokości kursu. Klauzule te nie zawierają jednoznacznej treści - pozwalając na pełną swobodę decyzyjną banku, a zatem są klauzulami niedozwolonymi w rozumieniu art.  385¹ § 1 kc . (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r., sygn.. II CSKP 285/22, wyroku sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., sygn. III CZP 40/22, wyroku sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn.. II CSK 483/18 , uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego o mocy zasady prawnej z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17).

     Sprzeczne z dobrymi obyczajami w niniejszej sprawie są te postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku prawnego, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Przede wszystkim wskazać należy, że nierównowaga oraz ustawowa sprzeczność z dobrymi obyczajami przejawia się w tym, że w umowie kredytu nie został sprecyzowany sposób ustalania kursu waluty w tabelach Banku, pozostawiając tym samym w tym zakresie pełną swobodę pozwanemu. Nie zostały wskazane żadne obiektywne i weryfikowalne kryteria ustalania wysokości zobowiązania kredytobiorców. Zawarcie tego rodzaju umowy było związane z powstaniem ryzyka kursowego polegającego na możliwości istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron na skutek znacznej zmiany kursu waluty, zaś skala tego ryzyka była nieograniczona.

Wskazane powyżej niedozwolone postanowienia nie wskazują zatem według jakiego, obiektywnego kursu, ma nastąpić przeliczanie rat i kapitału kredytu – nie precyzując przy tym warunków ustalania przez bank kursów wymiany walut odnoszących się do uruchomienia kredytu, jak i jego spłaty. Z tych względów nie było możliwe określenie ostatecznego kosztu kredytu i konsekwencji finansowych związanych ze stosowaniem klauzul waloryzacyjnych.  Nie była również możliwa weryfikacja w jaki sposób pozwany kształtował kursy wymiany walut i w oparciu o jakie zasady.

      Postanowienia dotyczące waloryzacji nie odwołują się do ustalanych w sposób obiektywny kursów CHF, czy też zewnętrznych wskaźników, na które strony nie mają wpływu. Przeciwnie,  zasady ustalania kursów w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego,  należą do wyłącznych uprawnień Banku, nie określając kryteriów ustalania ich wysokości.

  Naruszeniem dobrych obyczajów był również brak rzetelnego i wyczerpującego poinformowania powoda o tym, w jaki sposób tworzone są tabele kursów banku, jak przedstawiało się historyczne kształtowanie waluty CHF względem złotego, a także tego, że raty kredytowe czy też saldo kredytu mogą drastycznie wzrosnąć. Nie została przedstawiona szczegółowa symulacja porównawcza pokazująca kształtowanie się zarówno wysokości salda zadłużenia, jak i wysokości miesięcznej raty kredytu, w przypadku odpowiednio kredytu w PLN i CHF - w sytuacji znaczącej zmiany kursu i aprecjacji franka szwajcarskiego.

W ocenie Sądu powód nie został wyczerpująco poinformowany o realnej skali tego ryzyka, a w szczególności tego, że wzrost kursu będzie rzutować na saldo całego kapitału kredytu.

Z oświadczenia (k. 226), oraz z ust. 11.5 umowy wynika wprawdzie, że powód został poinformowany o tym, że w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty, w jakiej udzielony został kredyt lub jej oprocentowania zarówno wartość udzielonego Kredytu, jak i odsetki do spłaty, mogą ulec podwyższeniu. Jest to jednak niewystarczające.

Z oświadczeń tych nie wynika bowiem, że przedstawiono powodowi symulację wysokości rat płaconych w złotych przy znacznym wzroście kursu CHF do PLN ani, że został poinformowany o skali potencjalnego wzrostu kursu CHF w okresie 30 lat, bowiem na taki okres zawarta została ww. umowa. Bank natomiast, jako profesjonalista, mógł przewidzieć, że kurs CHF w tym okresie może znacząco wzrosnąć oraz że skala tego wzrostu spowodować może dla powoda konsekwencje ekonomiczne trudne do udźwignięcia. Wiedział też, jakie czynniki mają wpływ na kształtowanie się owego kursu i że w związku z tym ryzyko zmiany kursu jest nieograniczone.

Nie mogą zatem spełniać tych wymogów lakoniczne ww. oświadczenia przedstawione powodowi do podpisu czy tez zawarte w zawarte w ust. 11.5 umowy.

 Z materiału dowodowego nie wynika, aby pośrednik czy też pracownik banku przedstawili powodowi w wyczerpujący i rzetelny sposób informację o możliwych znacznych wahaniach kursu waluty indeksacji, co mogłoby mieć znaczący wpływ na wysokość raty kredytowej i całego salda zadłużenia. Nie została zaprezentowana powodowi szczegółowa symulacja, z której wynikałoby jakie kwoty będzie musiał uiścić na rzecz pozwanego w przypadku istotnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Nie sposób zatem uznać, że została zachowana zasada równorzędności podmiotów czy porównywalności wysokości ich świadczeń. Podkreślić należy, iż samo odebranie oświadczenia o tym, że konsument jest świadomy ryzyka kursowego, nie spełnia wymogu udzielenia rzetelnej i jasnej informacji w powyższym zakresie. Brak podstaw do stwierdzenia, że powód w oparciu o przedstawione  informacje mógł zakładać, że istnieje realne ryzyko gwałtownego i znaczącego wzrostu kursu waluty i jakie konsekwencje dla jego zobowiązania się z tym wiążą.

Nie sposób również stwierdzić, że w związku z tym, że w momencie zawierania umowy powód, który nie miał do czynienia z produktami bankowymi był świadomy skutków i ryzyk jakie były związane z zawarciem takiej umowy. 

Wobec powyższego w ocenie Sądu wskazane klauzule denominacyjne, które wprowadziły do umowy nieograniczone ryzyko kursowe, uzależniając wysokość salda w PLN i raty w PLN od przyszłych kursów CHF, nie zostały wyrażone  prostym i zrozumiałym językiem – pomimo, że taki obowiązek spoczywa na przedsiębiorcy i jednoznacznie wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – min. z wyroku z dnia 18 listopada 2021 roku, sygn. C 212/20, w którym Trybunał stwierdził, że postanowienia w tym zakresie powinny być sformułowane według jasnych i zrozumiałych kryteriów, tak aby  umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (por. m.in. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18 listopada 2021 roku, sygn. C 212/20).

Ponadto zawarty w umowie mechanizm denominacji był równoznaczny z brakiem równorzędności sytuacji stron w odniesieniu do ryzyka wynikającego z waloryzacji kwoty kredytu, bowiem kwota kredytu została przeliczona według kursu kupna waluty CHF z tabeli kursów banku, zaś wysokość rat kredytu ustalana była według kursu sprzedaży CHF z tabeli banku obowiązującego w dacie spłaty raty. (zatem denominacji podlegała kwota kredytu pozostałego do spłaty, a saldo kredytu było uzależnione od kursu waluty, podobnie jak  wysokość rat kredytu). W związku z tym,  kredytobiorca nie był w stanie ustalić wysokości raty kredytu w danym miesiącu i wysokości kredytu pozostałego do spłaty.

           Kwestionowane postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm denominacji, stanowią klauzule określające główne świadczenia stron („główny przedmiot umowy” w rozumieniu dyrektywy 93/13, tak również w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: C-260/18, C-118/17, C-51/17, pkt. 68 oraz C-186/16), jednakże wskazany powyżej niejednoznaczny sposób ich sformułowania (umożliwiający Bankowi dowolne kształtowanie wysokości zobowiązania konsumenta poprzez wprowadzenie niejasnych mechanizmów przeliczeniowych, opartych na tabelach kursów walut jednostronnie kształtowanych przez Bank i brak jasnych, weryfikowalnych kryteriów ustalania kursów walut przez Bank) pozwala na ich kontrolę na podstawie art. 385¹ § 1 kc. Umowa ta nie została indywidualnie wynegocjowana, bowiem Bank posługiwał się gotowym wzorcem umowy o standardowej dla wszystkich kredytobiorców treści. Z materiału dowodowego znajdującego się w sprawie nie wynika, aby powód miał możliwość negocjowania postanowień w zakresie ryzyka kursowego.

Należy bowiem podkreślić, że wskazane powyżej niedozwolone postanowienia umowy nie zostały sporządzone prostym językiem, a ponadto są zawarte w wielu miejscach umowy i Regulaminu – choćby zawarta w Regulaminie definicja „ przewalutowania”. Pojęcie to nie zostało sformułowane jednoznacznie, dotyczy wymiany waluty dokonywaną przez bank i za jego zgodą po obowiązującym w dniu dokonania wymiany kursie kupna/sprzedaży walut obowiązującym w Banku lub w przypadku wymiany waluty obcej na inną walutę obcą po kursie krzyżowym. Nie zostało przy tym choćby sprecyzowane w jaki sposób są tworzone tabele kursowe.

Reasumując, jak zostało wcześniej wskazane, przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna ze względu na to, że abuzywne są jej postanowienia określające mechanizm waloryzacji. Bez tych postanowień umowa nie może dalej wiązać gdyż brak jest zasadniczych jej elementów, tj. określenia świadczenia stron. Nie może więc znaleźć zastosowania art. 385¹ § 2 kc czy też art. 6 ust. 1 in dyrektywy nr 93/13.

             Skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umownych dotyczących zasad ustalania kursów walut, jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Postanowienia takie przestają wiązać już od chwili zawarcia umowy. W konsekwencji łączący strony stosunek umowny nie przewiduje zastosowania mechanizmu indeksacji w kształcie określonym pierwotną umową: pozostaje sformułowanie o indeksacji i przeliczeniu świadczeń bez precyzyjnego wskazania sposobu określania kursów. W szczególności nie jest możliwe zastosowanie kursu LIBOR i marży banku, gdyż jest to rozwiązanie zupełnie nie wynikające z oświadczeń woli stron (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18).

Brak uzgodnienia przez strony wysokości świadczenia głównego jest równoznaczny z nieważnością umowy. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej (tak m. in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2020 roku, V ACa 44/19, LEX nr 3102217, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18).

Ponadto w ocenie Sądu, zawarte w przedmiotowej umowie postanowienia dotyczące waloryzacji, denominacji są sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego, a jednocześnie stanowią klauzule abuzywne - co w przypadku konsumentów prowadzi do konieczności uznania umowy za nieważną.

Stosownie bowiem do treści art. 353¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Wskazać należy, iż uczestnicy obrotu prawnego mają zagwarantowane prawo swobody zawierania umów i tym samym gwarancję poszanowania tej zasady przez osoby trzecie, a także organy władzy państwowej. Z zasady swobody umów wyrażonej w art. 353¹ k.c. wynika wprost, że strony mogą kształtować stosunek prawny według własnej woli, jednak zgodnie z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, właściwością stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego. Zasada swobody umów nie ma charakteru bezwzględnego, a zadaniem sądu rozpoznającego daną sprawę jest ocena łączącego strony stosunku zobowiązaniowego pod kątem zgodności jego treści i celu z ustawą, zasadami współżycia społecznego, jak również zgodności z właściwością (naturą) stosunku prawnego. Przekroczenie przez strony zasady swobody umów poprzez naruszenie wyżej wymienionych kryteriów może oznaczać nieważność umowy bądź jej części.

       Postanowienia umowne dotyczące waloryzacji nie odwołują się do ustalanych w sposób neutralny kursów CHF, czy też do obiektywnych, jasnych, jednoznacznych zewnętrznych wskaźników na które żadna ze stron nie ma wpływu. Zasady ustalania kursów zostały przekazane do wyłącznych uprawnień pozwanego, nie określając bliżej kryteriów ustalania ich wysokości. Na podstawie takich postanowień umownych, bank może jednostronnie  modyfikować wskaźniki, według których obliczana jest zarówno wysokość kapitału kredytu do spłaty, jak i wysokości rat kredytu (kapitałowo – odsetkowych). Waloryzacja kredytu na podstawie przedmiotowej umowy odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursów CHF na gruncie zawartej umowy nie doznaje formalnie żadnych określonych ograniczeń. Jakiekolwiek ograniczenie w tym zakresie nie wynika także z żadnych przepisów prawa.

Ponadto nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony.

W ocenie Sądu powyższe jest równoznaczne z tym, że postanowienia dotyczące waloryzacji, denominacji - w zakresie, w jakim odsyłają do kursów waluty ustalonych jednostronnie przez Bank w Tabelach kursowych (pozostawiając tylko jednej stronie możliwość dowolnej zmiany jej warunków) są sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego.

Przedmiotowa umowa jest również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, bowiem powodowie nie zostali prawidłowo poinformowani o realnej skali  ryzyka związanego ze wzrostem kursu waluty, a w szczególności tego, że wzrost kursu będzie rzutować na saldo całego kapitału kredytu. Nadmiernie natomiast zostały wyeksponowane potencjalne korzyści dla powodów wynikające z pozornie niskiego oprocentowania, zupełnie bagatelizując kwestie ryzyka kursowego. W istocie wykorzystano zaufanie i dobrą wiarę konsumenta, przedstawiając mu jedynie fragment bardzo złożonego stosunku prawnego.

Należy przy tym podkreślić, że, okoliczność czy oraz w jakim zakresie pozwany [***] korzystał z możliwości dowolnej modyfikacji stosunku zobowiązaniowego poprzez określenie kwoty świadczenia, czy też stosowany przez niego kurs był kursem rynkowym, nie ma znaczenia, gdyż istotna jest sama okoliczność, że w przedmiotowej umowie Bank miał zapewnioną taką możliwość.

             Naruszenie któregokolwiek z wymienionych w art. 353¹ k.c. kryteriów spowoduje nieważność czynności prawnej, która zgodnie z art. 58 k.c. zostanie uznana za sprzeczną z prawem. Zgodnie bowiem z treścią art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W ocenie Sądu, brak jest zaś takich przepisów ustawy, którymi można by zastąpić kwestionowane postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji – bez których nie ma możliwości ustalenia głównych świadczeń stron. Pozostawienie umowy w takiej formie, stanowiłoby naruszenie art. 353¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej (tak m. in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 roku, V ACa 44/19, LEX nr 3102217).

Nie jest przy tym możliwe, jak zostało wcześniej wskazane, zastosowanie kursu LIBOR i marży banku, gdyż jest to rozwiązanie zupełnie nie wynikające z oświadczeń woli stron (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, wyroku Sądu Najwyższego z dnia13 maja 2022 roku, II CSKP 293/22, czy też w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2022 r. sygn. II CSKP 520/22, Legalis nr 2698157 ).

Stosownie zaś do § 3 art. 58 k.c. jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

            W ocenie Sądu, przedmiotowa umowa nie zostałaby zawarta bez postanowień dotkniętych nieważnością, brak bowiem przesłanek do stwierdzenia, że pozwany wyraziłby zgodę na zawarcie umowy o kredyt wypłacony w PLN z zastosowaniem stawki referencyjnej właściwej dla waluty CHF (stawki LIBOR). Ponadto kredyty złotowe z oprocentowaniem LIBOR, mimo że nie zostały zakazane przez ustawodawcę, nie były udzielane przez banki.

Wobec przesłankowego ustalenia, że sporna umowa jest nieważna, strony powinny zwrócić sobie kwoty świadczone na podstawie tejże umowy (tak min. w  uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., w sprawie III CZP 11/20 i uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. w sprawie III CZP 6/21). W związku z tym zasadne było roszczenie powodów o zapłatę, którego podstawę stanowią  przepisy art. 405 - 410 kc.

 Przepis art. 405 k.c. stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zgodnie z art. 410 § 1 i 2 kc, przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W okresie od dnia 5 sierpnia 2010 roku do dnia 5 lutego 2020 roku powód tytułem spłaty rat kredytu (kapitałowo – odsetkowych) uiścił na rzecz pozwanego kwotę 7.540,12 zł oraz kwotę 41.382,82 CHF. (zaświadczenia  k. 60-71).

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne (podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.).  

            Należy też wskazać, w kontekście art. 411 k.c., że po stronie spełniającego świadczenie musi istnieć pozytywna wiedza o braku powinności spełnienia świadczenia i nie może być z nią utożsamiana jedynie wątpliwość, co do obowiązku świadczenia (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1997 r., III CKN 236/97, OSNC 1998/6/101). W niniejszej sprawie powód wywiązywał i wywiązuje się z postanowień umowy, a brak spełnienia świadczeń mógł spowodować możliwość wypowiedzenia umowy przez bank i postawienia kredytu w stan natychmiastowej wymagalności. Ponadto należy podzielić stanowisko, że przewidziany w art. 411 pkt 1 k.c. wyjątek dotyczący świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej czynności prawnej obejmuje także świadczenia spełnione w wykonaniu niewiążącego konsumenta postanowienia umownego (art. 385¹ § 2 k.c.), gdyż w przeciwnym razie powstałaby luka w prawie. (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., I ACa 1209/13)

      Brak również podstaw, aby świadczenie na podstawie umowy zawartej w oparciu o narzucone przez bank nieuczciwe warunki czyniło zadość zasadom współżycia społecznego  - o czym stanowi art. 411 pkt 2 kc.

Należy również wskazać, że stosownie do treści art. 411 pkt 4 kc, nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna. Jednak przypadki, w których podstawa świadczenia jest nieważna, nie są objęte zakazem unormowania art. 411 pkt 4 kc, co pozwala na zwrot kwot nienależnie wpłaconych. Przepis art. 411 pkt 4 kc nie ma zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych. W takich wypadkach podstawa nie powstała, więc brak jest roszczenia, które mogłoby jeszcze nie być wymagalne.

Brak przy tym podstaw do stwierdzenia, że zwrot świadczenia nie należał się powodowi w związku z treścią  art. 409 k.c. – okoliczność ta nie została przez pozwanego udowodniona.

W ocenie Sądu podniesiony przez pozwanego na rozprawie w dniu 22 maja 2023 r.  zarzut zatrzymania jest niezasadny. (art. art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c.)

Przede wszystkim dopuszczony warunkowo do udziału w sprawie (na rozprawie w dniu 22 maja 2023 r.) pełnomocnik pozwanego nie złożył w zakreślonym przez Sąd terminie pełnomocnictwa. W związku z tym nie był umocowany do złożenia oświadczenia o prawie zatrzymania.

Ponadto, nawet gdyby takie pełnomocnictwo w terminie zostało złożone,  to należy wskazać, że tymczasowe umocowanie obejmuje uprawnienie pełnomocnika do podejmowania czynności procesowych, nie zaś do składania oświadczeń materialnoprawnych w imieniu mocodawcy – a podniesienie zarzutu zatrzymania jest czynnością prawa materialnego i niezbędne jest pełnomocnictwo również z w tym zakresie.

Należy również wskazać, że pomimo że w rozpatrywanej sprawie powództwo nie było modyfikowane,  zgłoszenie przez pozwanego zarzutu zatrzymania miało miejsce dopiero przed zamknięciem rozprawy (po przesłuchaniu powoda w charakterze strony) - co w ocenie Sądu jest równoznaczne  z naruszenia dyspozycji art. 6 § 2 k.p.c.

Odnosząc się natomiast  do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczeń powoda, należy wskazać, że roszczenia te nie są przedawnione – co wynika z najnowszego orzecznictwa TSUE (vide: wyrok z dnia 10 czerwca 2021 roku, C-776/19, Legalis nr 2581726) oraz Sądu Najwyższego (uchwała z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899). Należy bowiem wskazać, iż całość wiedzy o tych uprawnieniach powoda należy wiązać dopiero z pouczeniem dokonanym przez Sąd w toku niniejszego postępowania. Tym samym termin przedawnienia określony w art. 118 kc z pewnością nie upłynął. Ponadto nawet gdyby upłynął wówczas [***] przesłanki wynikające z art. 1171 § 2 pkt 3 kc.

Ponadto brak podstaw do uwzględnienia podniesionego przez pozwanego zarzutu nadużycia prawa podmiotowego. Podkreślić należy, że przepis art. 5 kc jest klauzulą generalną i jedynie w wyjątkowych sytuacjach może stanowić podstawę oddalenia powództwa. Nie zostało wskazane na czym konkretnie miało polegać nadużycie prawa przez powoda. W ocenie Sądu powód nie nadużył swoich uprawnień wynikających z posiadania statusu konsumenta, w szczególności nadużycie tego prawa nie może przejawiać się w wytoczeniu niniejszego powództwa, jak również w samym kwestionowaniu postanowień ww. umowy. Ponadto nie sposób mówić o nieproporcjonalności sankcji w kontekście zawieranych umów w  PLN, skoro niniejsza sprawa stanowi konsekwencję zawartych w umowy nieuczciwych postanowień narzuconych przez bank.

Niezasadny jest również wniosek pozwanego o zawarcie w wyroku zastrzeżenia, że należność zasądzona w walucie CHF powinna zostać rozliczona według średnich kursów NBP, obowiązujących w dniach uiszczenia przez powoda poszczególnych rat kredytu w walucie CHF. Brak jakichkolwiek przesłanek do zawarcia w wyroku takiego zastrzeżenia, tym bardziej, że Sąd nie może orzekać w zakresie nieobjętym żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Zasądzenie na rzecz powoda kwoty wyrażonej w innej walucie  niż określona w żądaniu pozwu stanowiłoby naruszenie art. 321§ 1 k.p.c (tak min. w wyroku [***] z dnia 28 kwietnia 1998 r., sygn. II CKN 712/97).    

Z uwagi na ustaloną przesłankowo nieważność ww. umowy kredytu oraz wykazanie roszczenia o zapłatę - co do  wysokości, na podstawie wskazanych powyżej przepisów orzeczono jak w pkt 1 wyroku.

Odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej od pozwanego na rzecz powodów kwoty, na podstawie art. 481 § 1 k.c., zostały zasądzone od dnia 30 maja 2023 r. do dnia zapłaty. Należy wskazać, że stosownie do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt III CZP 6/21, które to stanowisko podziela także Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, dopiero z chwilą, gdy powód należycie pouczony o skutkach nieważności umowy oświadczył, iż godzi się na te skutki i je akceptuje - występuje skutek w postaci definitywnej nieważności umowy. Dopiero wówczas [***] po obu stronach obowiązek zwrotu spełnionych świadczeń i występuje po stronie pozwanego stan opóźnienia. W niniejszej sprawie powód został należycie o powyższym poinformowany przez Sąd i złożył powyższe oświadczenie na rozprawie w dniu 22 maja 2023 roku.  Natomiast po upływie 7 dni od tej daty pozwany pozostaje w opóźnieniu i w związku z tym odsetki ustawowe za opóźnienie zostały zasądzone od dnia 30 maja 2023 r. W pozostałym zakresie w pkt 2 wyroku  (tj. dotyczącym dnia od którego mają zostać zasądzone odsetki) Sąd oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 3 wyroku na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. w zw. z art. 98 § 11 k.p.c. Powód wygrał sprawę niemalże w całości, wobec czego Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda całość poniesionych kosztów procesu. Ich wysokość to kwota 6.417 złotych, na którą to sumę złożyły się: uiszczona opłata od pozwu w wysokości 1 000 złotych (potwierdzenie k. 36), opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych (potwierdzenie k. 35) oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda w osobie adwokata w wysokości 5.400 złotych. Zostało ono ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia [***] z dnia 22 października 2015 roku z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.). – w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa. Ponadto stosownie do art. 98 § 11 k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

            Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.