Sygn. akt II C 173/22

Uzasadnienie

            [OSOBA] z dnia 03 lutego 2022r. skierowanym przeciwko Powszechnej Kasie Oszczędności Bank Polski S.A. z siedzibą w Warszawie wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej [OSOBA] 257 399,29 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 04.01.2022r. do dnia zapłaty oraz kwoty 34 387,87 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 04.01.2022r. do dnia zapłaty  oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

            [OSOBA] na treści art. 410 k.c. Powód, spłacając kredyt nie miał świadomości, że umowa nie została nigdy skutecznie zawarta, jest nieważna ex tunc; ewentualnie, że bank nigdy nie wykonał umowy, tj. nie wypłacił kwoty kredytu. Stąd wszelkie świadczenia strony powodowej związanej z umową, w tym przede wszystkim uiszczane raty kredytu, stanowią świadczenie nienależne. Ponadto umowa zawiera postanowienia niedozwolone, które nie wiążą powoda, zawarte w § 1 pkt 8, § 2 ust.1, § 4 ust. 4 i 5, § 13 ust.8, § 18 ust.1.          

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Zakwestionowała powództwo co do zasady i co do wysokości. Zaprzeczyła, aby pozwany [OSOBA] zapłaty powodowi kwoty dochodzonej pozwem;  twierdzeniom powoda o sprzeczności umowy z przepisami prawa polskiego i wspólnotowego, zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami; aby kredyt denominowany w CHF był w rzeczywistości kredytem złotówkowym i aby prawo polskie nie dopuszczało zawierania umów o kredyt denominowany; że zachodzą przesłanki do uznania umowy kredytu za nieważną, bądź bezskuteczną wobec powódki; że umowa kredytu zawiera klauzule niedozwolone; aby warunki umowy kredytu nie były indywidualnie ustalane z powódką; aby pozwany [OSOBA] aby kursy walut stosowane przez pozwanego były ustalone swobodnie, jednostronnie, w oderwaniu od realiów rynkowych; aby pozwany [OSOBA] powodowej rzetelnej i wyczerpującej informacji dotyczącej umowy kredytu, w tym w szczególności ryzyka kursowego. Pozwana podniosła też zarzut przedawnienia roszczenia powoda.

Sąd ustalił:

[OSOBA] na zakupienie lokalu mieszkalnego i przyjął zaproponowaną mu wcześniej przez pozwany [OSOBA] denominowanego w CHF. Oferta kredytu została przedstawiona powodowi jako bardzo korzystna, ze względu na oparcie jej na stabilnej walucie CHF, której kurs od lat podlegał niewielkim wahaniom. [OSOBA], że jest to oferta bezpieczna i korzystna, oferująca niższe raty kredytowe w porównaniu do innych ofert kredytowych. Pracownik banku mówił powodowi o niskim progu ryzyka kursowego, opierając się na historii kursów franka szwajcarskiego. Co do kursu waluty obcej powód [OSOBA], że kurs franka ustalany przez bank będzie uśredniony, według obiektywnych parametrów rynkowych. [OSOBA] o stosowaniu przez bank dwóch mierników wartości: kursu kupna i kursu sprzedaży franka szwajcarskiego.  [OSOBA], że zmiana kursu franka wpłynie na wysokość kapitału kredytu.    

(przesłuchanie powoda [OSOBA] w dniu 24.02.2023r., zapis elektroniczny, k. 135 – 136, 137).                            

Wnioskiem z dnia 15 grudnia 2006r. powód [OSOBA] Oszczędności Bank Polski S.A. z siedzibą w Warszawie o udzielenie kredytu mieszkaniowego w kwocie 158 724,56 CHF (referat kredytowy, k. 91 – 94).

W dniu 28 grudnia 2006r. strony zawarły umowę kredytu mieszkaniowego WŁASNY KĄT hipoteczny ze zmiennym oprocentowaniem nr 203-121272797/769/2006 udzielonego w walucie wymienialnej, spłacanego w ratach annuitetowych (kopia umowy kredytu mieszkaniowego WŁASNY KĄT hipoteczny ze zmiennym oprocentowaniem nr 203-121272797/769/2006, k. 41–47).

Na jej podstawie bank  zobowiązał się do wypłaty kwoty kredytu w wysokości 158 724,56 CHF na sfinansowanie nabycia własności nieruchomości, położonej w Katowicach przy ul. [ADRES] ust. 1-2 części szczegółowej umowy (dalej: c.s.u.).

Kredyt miał zostać wypłacony w walucie polskiej według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów obowiązującego w Banku w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust.3 i 4).

Tabela kursów zdefiniowana została w § 1 pkt 8 umowy jako Tabela kursów PKO BP S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez PKO BP S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w PKO BP S.A. oraz na stronie internetowej PKO BP S.A.

W myśl § 10 ust. 1 umowy należna PKO BP S.A. prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą (…) zostanie wypłacona jednorazowo przez Kredytobiorcę w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obwiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz – w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub sprzedaży dla pieniędzy – w przypadku wypłaty w formie gotówkowej.  

W § 11 ust. 1 umowy wskazano, że docelowe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowić miała hipoteka zwykła na nieruchomości powodów w wysokości 122 040,00 CHF, hipoteka kaucyjna na tym prawie do kwoty 31 731,00 CHF, ubezpieczenie budynku mieszkalnego wraz z cesją praw na rzecz PKO BP S.A. z polisy ubezpieczeniowej budynku mieszkalnego oraz weksel własny in blanco wystawiony przez powodów. 

Spłata kredytu miała, zgodnie z § 13 ust. 1 i 7 umowy, następować w ratach kapitałowo-odsetkowych poprzez potrącanie przez bank swoich wierzytelności rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego kredytobiorcy. Rachunek ten prowadzony był w złotych polskich.

Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać prze PKO BP S.A. przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w PKO BP S.A. w dniu, o którym mowa w § 13 ust. 3 (§ 18 ust.1 umowy).

O przeliczeniu spłaty zadłużenia przeterminowanego i odsetek w walucie innej niż polska ( w formie bezgotówkowej/ gotówkowej)  według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów Banku) obowiązującego w PKO BP S.A. w dniu wpływu środków stanowił § 19 umowy.

W przypadku nadpłaty, wypłata kwoty nadpłaty zostanie dokonana w formie przelewu na wskazany rachunek w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w PKO BP S.A. w dniu wypłaty albo na wskazany rachunek walutowy (§ 22 ust. 2 umowy).   

W dniu 13 grudnia 2007 roku strony zawarły Aneks nr 1 do umowy kredytu mieszkaniowego, którego przedmiotem było podwyższeniu kwoty kredytu i zmiana zabezpieczenia kredytu (Aneks nr 1 z dn. 13.12.2007r., k. 48).

Aneksem nr 2 z dnia 23.09.2011roku strony ustaliły otwarcie rachunku walutowego dla powoda (Aneks nr 2 z 23.09.2011r., k. 49).

Pismem z dnia 16 grudnia 2021r. powód [OSOBA] pozwanego z wezwaniem do dobrowolnej zapłaty świadczenia dochodzonego pozwem (kopia reklamacji z dn. 16.12.2021r., k. 50 – 51, potwierdzenia doręczenia, k. 52).

Powód w okresie od grudnia 2006 roku do lipca 2021 roku wpłacił na rzecz banku z tytułu spłaty kredytu kwotę 257 399,29 zł, 34 387,87 CHF (zaświadczenie z dnia 02.08.2021r., k. 55 – 63).

Pismem z dnia 31.12.2021r. pozwany [OSOBA] powoda (pismo z dn. 31.12.2021r., k. 53 – 54).

[OSOBA] wynikających z uznania umowy kredytu za nieważną (przesłuchanie powoda).

Sąd pominął jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy wnioskowany przez powoda [OSOBA] z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i bankowości oraz wnioskowane przez pozwaną dowody wymienione w pkt IV.3-5, V petitum odpowiedzi na pozew. 

Sąd zważył:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

W rozpoznawanej sprawie istota sporu dotyczyła oceny ważności i skuteczności umowy kredytu mieszkaniowego WŁASNY KĄT hipoteczny nr 203-121272797/769/2006, zawartej w dniu 28.12.2006r.

Umowa zawarta przez strony procesu jest umową kredytu w rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe (jt. Dz.U. 2020, poz. 1896 ze zm.), zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W myśl art. 69 ust. 2 pkt 1 – 10 ustawy umowa taka powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy; kwotę i walutę kredytu; cel, na który kredyt został udzielony; zasady i termin spłaty kredytu; wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany; sposób zabezpieczenia spłaty kredytu; zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania spłaty kredytu; terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych; wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje oraz warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Kredyt hipoteczny, będący przedmiotem sporu, ma charakter kredytu denominowanego, ponieważ w umowie wskazano jego wartość tylko w walucie CHF. W powstałym stosunku zobowiązaniowym powód [OSOBA] a pozwana działała jako przedsiębiorca. 

Bezspornym jest, że kredyt został udostępniony powodowi w walucie polskiej, a nie we frankach szwajcarskich, podobnie jak spłata kredytu od początku obowiązywania umowy odbywała się w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej.

W konsekwencji w dniu zawierania umowy żadna z jej stron nie wiedziała, jaką kwotę kredytu otrzyma kredytobiorca, ponieważ – zgodnie z postanowieniami umowy – wypłata miała nastąpić po zawarciu umowy, a wartość kwoty wypłacanej w złotych była ustalana przy zastosowaniu kursu kupna, obowiązującego w banku w dniu realizacji zlecenia płatniczego, tj. w dniu wypłaty środków, a nie zawierania umowy.  

Za przyjęciem, że walutą kredytu był złoty polski, a odwołanie do waluty franka szwajcarskiego służyło jedynie przeliczeniu kwoty kredytu na walutę polską, a następnie wartości spłat dokonywanych przez powoda [OSOBA] w walucie polskiej – stanowiąc w istocie klauzulę waloryzacyjną– przemawia treść §  2 ust. 1 umowy.  Zgodnie z tym postanowieniem bank udzielił powodowi kredytu denominowanego w złotych w kwocie stanowiącej równowartość  158 724,56 CHF. W umowie przewidziano, że w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w PKO BP S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego.

Należy stwierdzić, że wysokość udzielonego kredytu oraz zobowiązania kredytobiorcy wobec banku może być zarówno ustalona wprost, jako kwota pieniężna, jak i poprzez zastosowanie mechanizmu waloryzacyjnego, w tym denominacji do waluty obcej, pod warunkiem, że ustalenie w klauzuli denominacyjnej miernika waloryzacji, jakim jest kurs waluty, następuje poprzez odwołanie się do czynnika zewnętrznego, obiektywnego i niezależnego od stron umowy. Tak skonstruowana klauzula denominacyjna nie będzie stanowić naruszenia zasady nominalizmu z art. 358¹ k.c. ani zasady swobody umów z art. 353¹ k.c., pod warunkiem jednak, że sformułowana zostanie w taki sposób, aby w umowie kredytu jednoznacznie określone zostały jej elementy przedmiotowo istotne wymienione w art. 69 Prawa bankowego, umożliwiając kredytobiorcy ustalenie poziomu ponoszonego przez niego ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu.

Na mocy ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (tzw. ustawą antyspreadową, Dz.U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), w dniu 26 sierpnia 2011 r. wprowadzono do art. 69 ust. 2 ww. ustawy Prawo bankowe punkt 4a, wskazujący wprost na możliwość zawierania umowy o kredyt denominowany lub indeksowany w walucie innej niż waluta polska, o ile taka umowa wskazuje szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest w szczególności kwota kredytu, wysokość transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu na walutę obcą.

Ponadto zmiana ustawy Prawo bankowe, dokonana ustawą antyspreadową poprzez dodanie do art. 69 ustępu 3  spowodowała, że w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany w walucie innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. Przy czym w tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Denominacja kredytu do waluty obcej nie może się jednak wiązać z przyznaniem jednej ze stron umowy kredytu (bankowi) uprawnienia do jednostronnego, nieograniczonego postanowieniami umowy kształtowania wysokości zobowiązania drugiej strony umowy (kredytobiorcy).

Art. 385¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W ocenie Sądu zawarta w spornej umowie postanowienia, składające się na klauzulę denominacyjną, dotyczą głównych świadczeń stron. Z uwagi na to,  że nie zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny, podlegają kontroli z punktu widzenia ich abuzywności w oparciu o art. 385¹ k.c.

Wysokość kwoty udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich została określona wprost w § 2 ust. 1 spornej umowy. Jednak nie określono w umowie jej wysokości w złotych polskich, w której to walucie środki pieniężne miały być oddane do dyspozycji powodowi. W walucie polskiej wskazany został jedynie szacunkowy całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy. Kwota ta nie obejmowała jednak zobowiązania powoda w części kapitałowej. W § 5 ust. 3 i 4 umowy wskazano, że w przypadku wypłaty kredytu albo transzy kredytu w walucie polskiej stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w PKO BP S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej tabeli kursów. Z kolei spłata kredytu miała, zgodnie z § 13 umowy następować w ratach kapitałowo-odsetkowych poprzez potrącanie przez bank swoich wierzytelności rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego kredytobiorcy. Rachunek ten prowadzony był w złotych polskich.

Tabelę kursów, o której mowa w przytoczonych postanowieniach umownych, zdefiniowano w § 1 pkt 8 umowy jako tabelę kursów PKO BP S.A., obowiązującą w chwili dokonywania przez PKO BP S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępną w PKO BP S.A. oraz na stronie internetowej PKO BP S.A.

Wskazane wyżej postanowienia spornej umowy nie stanowią jednoznacznego, możliwego do zweryfikowania przez kredytobiorcę sposobu określenia zasad ustalania wysokości świadczeń głównych stron – wysokości kwoty kredytu udostępnionej powodowi przez bank w złotych polskich oraz wysokości zobowiązania powoda [OSOBA], którego spłata miała, zgodnie z treścią umowy, następować w złotych polskich. W definicji Tabeli kursów wskazano jedynie, że była to tabela obowiązująca w banku w chwili dokonywania przez bank określonych w umowie przeliczeń. W ocenie Sądu użyte w definicji w odniesieniu do tabeli kursów sformułowanie „obowiązujące” jest nieadekwatne. Proces sporządzania przez bank Tabeli kursów nie wiązał się z wykreowaniem w żadnym momencie po stronie banku obowiązku nabywania i zbywania franków szwajcarskich po określonym kursie względem złotego. Definicja tabeli nie zawiera przy tym żadnych elementów wskazujących na obiektywny i weryfikowalny charakter ustalanych przez bank kursów walut. Ponadto żadne postanowienie spornej umowy nie wskazywało maksymalnego (procentowego lub kwotowego) odchylenia bankowych kursów kupna i sprzedaży CHF od kursu średniego NBP (lub innego zewnętrznego wskaźnika), jakie mogło zostać ustalone przez pozwany [OSOBA]. Dowolność tego ustalania nie została w umowie w żaden sposób ograniczona.

W dalszej kolejności zastosowanie w umowie kursu kupna CHF dla ustalenia równowartości kwoty udzielonego kredytu w złotych oraz kursu sprzedaży CHF dla określenia wysokości rat spłaty kredytu w złotych skutkowało dodatkowym zyskiem banku i nieuzasadnionym wzrostem zobowiązań kredytobiorcy. Nawet, gdyby kurs franka szwajcarskiego nie uległ zmianie w trakcie wykonywania umowy, obowiązkiem kredytobiorcy była zapłata z tytułu kapitału kredytu kwoty wyższej niż uzyskana oraz odsetek od różnicy tych kwot.

Powyższe postanowienia spornej umowy stoją zatem w sprzeczności z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy kredytobiorcy będącego konsumentem, ponieważ umożliwiają bankowi dowolne ustalanie kursów kupna i sprzedaży waluty na potrzeby rozliczeń kredytowych, a także wiążą się z nieuzasadnionym zwiększeniem zobowiązania powódki oraz zysku banku. Nie były one przy tym indywidualnie uzgodnione z powodami, lecz pochodziły z przygotowanego przez bank wzorca umowy.

Za klauzule abuzywne należy uznać postanowienia § 1 ust. 8, §5 ust. 3, § 5 ust. 4, § 10 ust. 1, § 11 ust. 1, §13 ust. 7, § 18 ust. 1, §19, § 22 ust. 2 umowy, które nie wiążą kredytobiorcy będącego konsumentem.

Skutkiem wyeliminowania z umowy klauzul waloryzacyjnych ze względu na ich abuzywność jest zmiana głównego przedmiotu umowy. Kwestionowane postanowienia dotyczą głównych zobowiązań powoda w zakresie wysokości rat oraz pozostałej do spłacenia części kapitału kredytu. Ponadto wykonywanie umowy bez zachowania mechanizmu waloryzacji kursem franka szwajcarskiego wiązałoby się z zasadniczą zmianą jej charakteru prawnego, stanowiącego gospodarczą i prawną przyczynę jej zawarcia przez obie strony.

Uznanie, że eliminacja z umowy niedozwolonych klauzul skutkuje niemożnością jej wykonywania, pociąga za sobą konieczność dokonania oceny dopuszczalności zastąpienia usuniętych postanowień innymi.

W wyroku w sprawie C 260/18 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich stoi na przeszkodzie wypełnianiu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej uzupełniane są w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę.

Nie jest zatem możliwe zastąpienie kursu waluty określonego w niedozwolonych postanowieniach umownych innym kursem, w tym średnim kursem ogłaszanym przez NBP, nawet gdyby obie strony wyraziły na to zgodę. Nie jest także możliwe wprowadzenie do umowy postanowienia o przeliczeniu zobowiązania powoda [OSOBA] kursu średniego CHF opublikowanego przez NBP w dniu uruchomienia kredytu na podstawie przepisu dyspozytywnego. Art. 358 § 2 k.c. w obecnym brzmieniu został wprowadzony na mocy ustawy z dnia 23 października 2008 r. o  zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo dewizowe i obowiązuje dopiero od 1 stycznia 2009 r., podczas gdy strony zawarły umowę w roku 2006. Utrzymanie w mocy spornej umowy bez klauzul waloryzacyjnych, jednak z zachowaniem oprocentowania w oparciu o indeks LIBOR nie jest natomiast możliwe, ponieważ stanowiłoby niedozwoloną ingerencję w zgodne oświadczenia stron o wyborze umowy kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego. Z tych przyczyn sporną umowę należy uznać w całości za nieważną ze skutkiem ex tunc na podstawie art. 58 §2 k.c. Podkreślić przy tym należy, że powód [OSOBA] i [OSOBA] stwierdzenia nieważności umowy. Unieważnienie umowy o kredyt rozciąga się na zawarte do tej umowy Aneksy.  

Stwierdzenie nieważności spornej umowy kredytu ex tunc czyni nienależnym świadczenie spełnione przez powoda w jej wykonaniu. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Stosownie do treści art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c. pozwany [OSOBA] zwrotu uzyskanej korzyści. Nie znajduje tu zastosowania przewidziane przepisem art. 411 pkt 1 k.c. wyłączenie możliwości żądania świadczenia w sytuacji, kiedy spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, ponieważ spełnienie świadczenia kredytobiorcy w niniejszej sprawie nastąpiło w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

Powstanie bezpodstawnego wzbogacenia, o którym mowa w art. 405 k.c., kreuje tyle odrębnych jednostronnie zobowiązujących stosunków prawnych, ile było stron nieważnej czynności prawnej, które na jej podstawie otrzymały świadczenie. Art. 405 k.c. nie stanowi przy tym, że podmiot obowiązany do zwrotu korzyści powinien ją zwrócić z rozliczeniem tego, co sam uzyskał od podmiotu uprawnionego. Jeżeli zatem na podstawie jednej nieważnej umowy dwa podmioty uzyskały korzyść majątkową, to powstają dwa stosunki prawne jednostronnie zobowiązujące, będące źródłem dwóch odrębnych kondykcji. W rozpoznawanej sprawie jest to stosunek prawny, w ramach którego kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kapitału uzyskanego od banku, oraz stosunek prawny, w którym bank jest zobowiązany do zwrotu kredytobiorcy zapłaconych przez niego rat. Bez zastosowania instytucji potrącenia, do której wymagane jest oświadczenie jednego z wierzycieli, skompensowanie przez Sąd świadczeń z tych dwóch odrębnych stosunków prawnych nie jest możliwe.

W kwestii rozliczenia świadczeń wzajemnych stron uznano zatem, że zastosowanie znajdzie tzw. teoria dwóch kondykcji, zgodnie z którą każda ze stron zgłasza żądanie zwrotu korzyści odrębnie, bez automatycznego kompensowania roszczeń przez Sąd.

Ze złożonego wraz z pozwem sporządzonego przez pozwany [OSOBA] o historii spłat spornego kredytu wynika, że kwota dochodzona przez powoda w ramach żądania głównego mieści się w  sumie rat spłaconych przez powoda. Zasądzone od pozwanej [OSOBA] w pkt 1 wyroku kwoty stanowi nienależne świadczenia spełnione przez powoda [OSOBA] banku w wykonaniu nieważnej umowy kredytu denominowanego do CHF.

O należnych powodowi odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 w związku z art. 455 k.c. Zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy, co oznacza że świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.).

Pismem z dnia 16 grudnia 2021 r. powód [OSOBA] przedsądowe wezwanie do zapłaty nienależnie pobranego świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c. w terminie 14 – dniowym, na które pozwana w piśmie z dnia 31 grudnia 2021r. odpowiedziała negatywnie.  Dlatego uzasadnione jest domaganie się odsetek od dnia 04 stycznia 2022r.

Nieuzasadniony jest podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia powoda o zapłatę w zakresie obejmującym spłaty kredytu dokonane w okresie wcześniejszym niż 10 lat przed wniesieniem pozwu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18 (Lex nr 2771344) oraz w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/20 (OSNC 2021, nr 6, poz. 40), z uwagi na  zastrzeżoną dla kredytobiorcy – konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli albo powołania się na całkowitą nieważność umowy termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie. Dopiero wówczas [OSOBA] uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.).

Rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia wiązane jest z możliwością samodzielnej oceny przez konsumenta, czy warunek umowny ma nieuczciwy charakter (świadomością nieuczciwego charakteru takiego warunku), także w orzecznictwie TSUE (zob. wyrok z dnia 22 kwietnia 2021 r. w sprawie L.H. przeciwko [OSOBA] s.r.o., sygn. akt C-485/19, Lex nr 3163598).

Kwestia nieważności spornej umowy ex tunc została przesądzona dopiero w niniejszym postępowaniu. Przed skierowaniem przez powoda [OSOBA] do zapłaty z dnia 16 grudnia 2021 r. żadna ze stron nie powoływała się na brak podstawy prawnej świadczenia ze względu na nieważność umowy, a powodowie [OSOBA] rat kredytu. Dopiero w niniejszym postępowaniu przesądzone zostało, że świadczenie spełnione przez powoda [OSOBA] banku było nienależne ze względu na bezwzględną nieważność spornej umowy kredytu.

            O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §§ 1, 11 i 3 k.p.c. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na koszty procesu składa się: opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 10 800 zł, zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia [OSOBA]  z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2018r. poz. 265) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.  

Sygn. akt II C 173/21

Zarządzenie:

1. odnotować w kontrolce uzasadnień;
2. odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnom. stron;
3. przedłożyć za 21 dni, z wpływem.

Katowice, 14.03.2023r.

Sędzia Adrianna Wziętal