Sygn. akt I C 1064/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

    Przewodniczący:  Sędzia Sądu Okręgowego Marek Nowak               

    Protokolant:   st. sekr. sąd. Anna Grabowska-Dziewirz        

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2025 roku w Tarnobrzegu

na rozprawie       

sprawy z powództwa  

przeciwko  Alior Bank S.A. z siedzibą w Warszawie

o ustalenie i zapłatę

1. ustala, że stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy kredytu zabezpieczonego na nieruchomości „Megahipoteka” nr U0001960097867 z dnia 22 czerwca 2011 r. zawartej pomiędzy a Alior Bank S.A.
   z siedzibą w Warszawie – nie istnieje,
2. zasądza od pozwanego Alior Bank S.A. z siedzibą w Warszawie na rzecz powoda kwoty 116.483,29 zł (sto szesnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt trzy złote 29/100) oraz 10.181,23 CHF (dziesięć tysięcy sto osiemdziesiąt jeden złotych 23/100), wszystko to z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty,

• zasądza od pozwanego na rzecz powoda, tytułem zwrotu kosztów procesu, kwotę 11.817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Marek Nowak

Sygn. akt I C 1064/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 19 lutego 2025 r.

            domagał się:

• ustalenia, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy kredytu zabezpieczonego na nieruchomości „Megahipoteka” nr U0001960097867 z dnia 22 czerwca 2011 r. zawartej pomiędzy a Alior Bank S.A. z siedzibą w Warszawie,
• zasądzenia od pozwanego Alior Bank S.A. z siedzibą w Warszawie na jego rzecz kwoty 116.483,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 2 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty,
• zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 10.181,23 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 2 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty

ewentualnie gdyby żądanie w takim zakresie nie zostało uwzględnione wniósł o:

• zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 15.040,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 2 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty,

W uzasadnieniu wskazał, że zawarł z pozwanym bankiem umowę kredytu, który to kredyt był przeznaczony na sfinansowanie opłat związanych z transakcją nabycia prawa do nieruchomości i opłat związanych z kredytem, cel konsumpcyjny oraz na spłatę zobowiązań nie związanych z działalnością gospodarczą lub rolniczą. Umowa została zawarta z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści. Kredyt miał być indeksowany walutą CHF. Kredyt miał być uruchomiony po przeliczeniu wg kursu kupna waluty ogłoszonego w siedzibie banku w dniu dokonywania wypłaty kredytu lub jego transzy. Spłata kredytu miała następować w ratach malejących. Wysokość zobowiązania miała być natomiast przeliczana wg kursu sprzedaży waluty ogłoszonym w siedzibie banku w dniu dokonania spłaty. Podniósł, że spłacając kredyt nie miał świadomości, że umowa nie została nigdy skutecznie zawarta, jest nieważna ex tunc, ewentualnie, że umowa zawiera postanowienia niedozwolone, które nie wiążą stron. Wszelkie świadczenia strony powodowej związane z przedmiotową umową, w tym przede wszystkim uiszczane raty kredytu, stanowią w istocie świadczenia nienależne. W przypadku gdyby uznać, że umowa jest ważna to strona powodowa w zakresie uiszczanych rat kredytowych dokonywała w rzeczywistości nadpłat, nie mając świadomości, że umowa zawiera postanowienia niedozwolone, które nie wiążą stron. W konsekwencji wysokość należnych bankowi rat kredytowych była niższa, niż to wynikało z przedstawionych przez bank harmonogramów spłat.  

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zaprzeczył jakoby:

- powód zawierając umowę, jak i w okresie trwania umowy był narażony na ryzyko kursowe w związku z zawarciem umowy kredytu i jej wykonaniem;

- postanowienia zawartej umowy zawierają klauzule abuzywne;

-pozwana nadużyła prawa w sposób sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa luz z zasadami współżycia społecznego;

- by postanowienia zawartej umowy nie zostały indywidualnie uzgodnione.

Zarzucił stronie powodowej brak udowodnienia ryzyka kursowego w związku z zawarciem umowy kredytu, brak udowodnienia istnienia roszczenia oraz brak udowodnienia ewentualnej abuzywności postanowień umownych.

Sąd zważył, co następuje:

Powód potrzebował środków pieniężnych na spłatę innych zobowiązań finansowych i remont mieszkania. Początkowo miał zamiar zaciągnąć kredyt tzw. złotówkowy, jednakże ostatecznie zdecydował się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej – franka szwajcarskiego. Nie był poinformowany o możliwości negocjowania poszczególnych warunków umownych. Nie otrzymał wzoru umowy do wcześniejszego zapoznania się, z treścią umowy zapoznał się bezpośrednio przed jej podpisaniem. Nie został zaznajomiony z pojęciem tzw. spreadu walutowego oraz nie poinformowano go o ryzyku walutowym. Zapewniano go o stabilności waluty CHF. Na początku powód spłacał kredyt w złotych polskich, zaś później korzystał z kantoru internetowego i spłacał kredyt w CHF.

/zeznania powoda – k. 239-242/

Dnia 8 czerwca 2011 r. powód złożył wniosek o kredyt w wysokości 148.952,12 zł, indeksowany kursem waluty obcej franka szwajcarskiego, na okres 360 miesięcy, wypłacanego jednorazowo, a spłacanego w ratach malejących.

/wniosek kredytowy – k. 147-159/

W dniu 22 czerwca 2011 r. został zawarta umowa kredytu zabezpieczonego na nieruchomości „Megahipoteka” nr U0001960097867 pomiędzy Alior Bank S.A. w Warszawie a, na podstawie której bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 148.952,11 zł, indeksowanego walutą obcą CHF. Kredyt udzielony został na okres 372 miesięcy. Celem kredytu było sfinansowanie opłat związanych z transakcją nabycia prawa do nieruchomości i opłat związanych z kredytem, cel konsumpcyjny oraz spłata zobowiązań nie związanych z działalnością gospodarczą lub rolniczą (§ 2 ust. 1 i 2).

            Kredyt był wypłacany jednorazowo (§ 3 ust. 4).

            W przypadku kredytów indeksowanych:

• kredyt indeksowany walutą był uruchamiany po przeliczeniu wg kursu kupna waluty ogłaszanego w siedzibie banku w dniu dokonywania wypłaty kredytu lub jego transzy. Obowiązujący w dniu uruchomienia kurs kupna waluty określał ostateczną, wyrażoną w walucie wysokość zadłużenia z tytułu kredytu, z zastrzeżeniem pkt 2,
• (…),
• wysokość spreadu walutowego miała wpływ na wysokość uruchomionej oraz pozostałej do spłaty kwoty kredytu,
• o wysokości zadłużenia w walucie bank zawiadamiał kredytobiorcę zgodnie z postanowieniami § 6 ust. 7 umowy,
• podstawą rozliczenia zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu jest jego wysokość wyrażona w walucie obcej, do której jest indeksowany (§ 5 ust. 7).

W przypadku kredytu indeksowanego, spłacanego w PLN, rata kredytu była przeliczana wg kursu sprzedaży waluty ogłaszanego w siedzibie banku w dniu dokonania spłaty (§ 6 ust. 10).

W przypadku kredytu indeksowanego spłacanego w walucie indeksacyjnej, rata kredytu była płatna w tej walucie.

Do umowy załączono przykładowy wpływ zmiany kursu waluty EURO na zmianę raty kredytu.

/umowa – k. 44, harmonogram spłat – k. 160-164, regulamin – k. 165-171/

            W dniu 28 czerwca 2011 r. na rzecz powoda została wypłacona kwota 148.952,11 zł, co stanowi równowartość 45.613, 87 CHF.

/zaświadczenie -k. 49, wniosek o wypłatę kredytu – k. 143/

Pismem z dnia 13 lipca 2023 r. powód złożył reklamację, w której wskazał na abuzywność postanowień zawartych w § 2 ust. 1, § 5 ust. 7, § 6 ust. 10 i 11 umowy, co prowadzi do jej nieważności oraz domagał się wypłaty na jego rzecz kwot 116.483,29 zł i 10.181,23 CHF jako zwrot należności uiszczonych w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 20.04.2023 r.

W odpowiedzi na powyższe bank odmówił uznania reklamacji.

/reklamacja – k. 45-46, pismo z dn. 2.08.2023 r. -k. 47-48/

            Od daty zawarcia umowy do dnia 20 kwietnia 2023 r. powód wpłacił na rzecz pozwanego banku łączną kwotę 116.483,29 zł oraz 10.181,23 CHF.

/zaświadczenie – k. 49-52, historia rachunku kredytowego – k. 175-181/ 

            Sąd dał w całości wiarę dowodom ze złożonych przez strony dokumentów, gdyż wszystkie zostały sporządzone przez uprawnione organy, w granicach przysługujących im kompetencji i w przepisanej formie, a ich wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu i stron.

            Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania powoda w przedmiocie okoliczności związanych z procedurą udzielania kredytu, przede wszystkim zakresem udzielonych mu informacji i pouczeń.

            Sąd oddalił, zawnioskowany przez stronę powodową, dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości, gdyż okoliczności na jakie miał być przeprowadzony są nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c.).

            Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzę ogólną – powszechną). Sąd uznał, że zgromadzone w niniejszym postępowaniu dowody w postaci dokumentów oraz zeznań strony powodowej, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania sprawy, zaś wnioski dowodowe o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

            Sąd zważył, co następuje:

            Roszczenie powoda zasługuje na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie powód domagał się ustalenia nieistnienia stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy kredytu zabezpieczonego na nieruchomości „Megahipoteka” nr U0001960097867 z dnia 22 czerwca 2011 r. oraz zapłaty określonej kwoty pieniężnej, wskazując na abuzywność postanowień zawartych w § 2 ust.1, § 5 ust. 7 i § 6 ust. 10 umowy. Postanowienia te dotyczyły mechanizmu indeksacji kwoty kredytu wyrażonej w złotych polskich, wypłacanej i spłacanej w walucie polskiej, jednakże z zastosowaniem przeliczeń według kursów walut, które to kursy – według jego stanowiska - pozwany mógł kształtować dowolnie. Według powoda wyeliminowanie niedozwolonych klauzul umownych skutkowało tym, że umowa nie mogła być w pozostałym zakresie realizowana, co prowadzi do jej nieważności.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że strona powodowa może żądać ustalenia przez sąd nieważności umowy, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że interes prawny w rozumieniu tego przepisu istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. Niepewność ta musi mieć charakter obiektywny, to jest istnieć na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Dlatego też nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem (wyrok SN z dn. 2.02.2006 r., II CK 395/05). Interes prawny w ustaleniu istnieje, gdy wyrok uwzględniający powództwo usunie zagrożenie dla praw powoda tj. zakończy spór istniejący albo zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1-42412, Warszawa 2020, Legalis, art. 189 k.p.c., nb 23). Interes prawny w ustaleniu stosunku prawnego lub prawa może także istnieć mimo możliwości dochodzenia świadczenia, jeżeli ze spornego stosunku prawnego wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest na razie aktualne (por. wyr. SN z 11.9.1953 r., I C 581/53, OSNCK 1954, Nr 3, poz. 65; orz. SN z 9.8.1960 r., I CR 642/59, OSNCK 1961, Nr 4, poz. 110). W niniejszej sprawie interes prawny powoda polegał na tym, że powód  domagał się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia łączącego go z pozwanym stosunku prawnego. Wyrok ustalający w niniejszej sprawie wyeliminuje spory co do tego, czy strony łączy umowa kredytowa, czy też stosunek w tym zakresie nie istnieje. Powód posiada interes prawny w stwierdzeniu nieważności umowy, pomimo, że wystąpił także z powództwem o świadczenie. Żądanie ustalenia nieważności umowy jest roszczeniem dalej idącym i tylko takie powództwo w sposób definitywny może rozstrzygnąć niejasną sytuację prawną strony powodowej, a tym samym zaspokoić jego interes prawny. Strony na podstawie umowy łączy długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas zrealizowany. Ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zapłatę należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie reguluje w sposób ostateczny sytuacji prawnej stron. Natomiast stwierdzenie nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy stronami przesądza nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń. Rozstrzyga również w sposób ostateczny o ewentualnym braku obowiązku spełniania na rzecz banku mających oparcie w treści umowy świadczeń w przyszłości. Orzeczenie stwierdzające nieistnienie stosunku prawnego pomiędzy stronami niweczy skutki umowy kredytowej ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 k.p.c., jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron w związku ze spłacaniem kredytu przez powodów (SA w Warszawie w wyroku z dn. 28.10.2018r., sygn. I ACa 623/17).

Konstrukcja umowy zawartej pomiędzy powodem a pozwanym wskazuje, że stanowi ona umowę kredytu indeksowanego kursem waluty obcej – franka szwajcarskiego.  

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zaznacza się wyraźnie stanowisko, że dopuszczalne jest zaciąganie kredytów indeksowanych kursem waluty obcej. Zwrócić należy tutaj uwagę na brzmienie art. 353¹ k.c., gdzie wskazano, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353¹ k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego). Zawierając umowę kredytu z dnia 22.06.2011 r. strony miały na celu, by udostępnić powodowi określoną kwotę pieniężną, zaś powód miał zwrócić tą kwotę w oznaczonym terminie, natomiast wartość kwot podlegających zwrotowi odnoszona była do kursu franka szwajcarskiego.

Z zeznań powoda wynika, że nie był poinformowany o możliwości negocjowania poszczególnych warunków umownych. Nie otrzymał wzoru umowy do wcześniejszego zapoznania się, z treścią umowy zapoznał się bezpośrednio przed jej podpisaniem. Nie został zaznajomiony z pojęciem tzw. spreadu walutowego oraz nie poinformowano go o ryzyku walutowym. Zapewniano go o stabilności waluty CHF.  Zeznania powoda w tym zakresie nie zostały skutecznie podważone przez stronę pozwaną. Ocena zeznań powoda i dokumentów złożonych w sprawie prowadzi do generalnej konkluzji, że zakwestionowane przez powoda postanowienia umowne, rzeczywiście mają charakter abuzywny, są nieuczciwe, w sposób niekorzystny ukształtowały jego obowiązki i sprzeczne są z zasadami współżycia społecznego.

Powód wskazał na abuzywność postanowień umownych o następującej treści:

- „Kredyt jest indeksowany walutą obcą – CHF” (§ 2 ust. 1),

- „W przypadku kredytów indeksowanych:

1)        kredyt indeksowany walutą będzie uruchomiony po przeliczeniu wg kursu kupna waluty ogłoszonym w siedzibie banku w dniu dokonywania wypłaty kredytu lub jego transzy. Obowiązujący w dniu uruchomienia kurs kupna waluty określi ostateczną, wyrażoną w walucie wysokość zadłużenia z tytułu kredytu, z zastrzeżeniem pkt 2,

2)        (…),

3)        wysokość spreadu walutowego będzie miała wpływ na wysokość uruchomionej oraz pozostałej do spłaty kwoty kredytu,

4)        o wysokości zadłużenia w walucie bank będzie zawiadamiał kredytobiorcę zgodnie z postanowieniami § 6 ust. 7 umowy,

5)        podstawą rozliczenia zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu jest jego wysokość wyrażona w walucie obcej, do której jest indeksowany” (§ 5 ust. 7),

- „W przypadku kredytu indeksowanego, spłacanego w PLN, rata kredytu będzie przeliczana wg kursu sprzedaży waluty ogłaszanego w siedzibie banku w dniu dokonania spłaty” (§ 6 ust. 10).

Zgodnie z art. 385¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem „wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść”, przy czym uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona wymagałoby wykazania, że „konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego”, a „konkretny zapis był z nim negocjowany” (wyrok SA w Warszawie z 14.06.2013r. w sprawie VI ACa 1649/12; wyrok SA Warszawa z dnia 15.05.2012r. w sprawie VI ACa 1276/11, wyrok SA w Poznaniu z 6.04.2011r. w sprawie I ACa 232/11). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Nie budzi wątpliwości Sądu, że powód jest konsumentem. Żaden przeprowadzony w sprawie dowód nie wskazuje, aby zawierał on przedmiotową umowę w ramach działalności gospodarczej.

Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (uchwała SN, sygn. akt III CZP 29/17).

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (wyroki SN, sygn. akt I CK 297/05, I CSK125/15). W świetle dyrektywy 93/13, pojęcie znaczącej nierównowagi na niekorzyść konsumenta należy ocenić, przeprowadzając analizę przepisów krajowych mających zastosowanie w przypadku braku porozumienia stron, aby ocenić, czy w odpowiednim przypadku, w jakim zakresie postanowienia umowne stawiają konsumenta w sytuacji gorszej niż ta przewidziana w obowiązujących przepisach krajowych; aby ustalić, czy ta równowaga powstaje „w sprzeczności z wymogami dobrej wiary”, należy sprawdzić, czy przedsiębiorca traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby dany warunek w drodze negocjacji indywidualnych (wyrok TSUE, sygn. C-415/11).

Kolejnym warunkiem uznania danego postanowienia za niedozwolone jest stwierdzenie, że nie zostało ono uzgodnione indywidualnie przez strony. Ustawodawca w art. 385¹ § 3 k.c. doprecyzował, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia, na które konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Nie ulega wątpliwości, że przedmiotowa umowa stanowi przykład tzw. umowy adhezyjnej, czyli takiej, w której warunki umowne określane są jednostronnie przez przedsiębiorcę. Konsumentowi pozostaje jedynie podjęcie decyzji, czy do umowy przystąpić. Przy zawieraniu umów z konsumentami Bank posługuje się opracowanym przez siebie wzorcem umownym, dlatego możliwości negocjacyjne osoby przystępującej do umowy są ograniczone lub wręcz ich nie ma. Należy podkreślić, że kwestionowane postanowienia umowy zostały wprost przejęte z wzorca umowy zaproponowanego konsumentom przez kontrahenta, więc powód nie miał żadnego wpływu na treść przedmiotowych postanowień. Nie zmieniają tego okoliczności związane z potencjalną możliwością czy wolą dokonania takich uzgodnień, gdyż w świetle cytowanego wyżej art. 385¹ § 3 zd. 2 k.c. takie postanowienia uważa się za nieuzgodnione indywidualnie.

Brak jest dowodu, aby powód został poinformowany, w jaki sposób kursy walut obowiązujące w banku i tabela kursów walut, były kształtowane i świadomy tego wyraził zgodę na ich stosowanie. Nie zmienia tego okoliczność, że kredytobiorca nie wyraził wątpliwości co do zapisów umowy lub nie formułował do niej żadnych pytań lub propozycji poszczególnych postanowień. Taka postawa nie oznacza, że doszło do indywidualnego uzgodnienia wszystkich postanowień umowy. Dla wykazania takiego faktu konieczne byłoby bowiem udowodnienie nie tyle, że miał możliwość formułowania pytań i negocjacji, lecz, że była mu ona realnie przedstawiona w odniesieniu do poszczególnych postanowień i świadomie z niej zrezygnował, a tego pozwany nie udowodnił.

Do umowy kredytu został co prawdą dołączony przykładowy wpływ zmiany kursu walutowego na zmianę raty kredytu, jednakże dotyczył on kursu EURO nie CHF.

Sąd Najwyższy w uchwałach  o sygn. III CZP 29/17 i III CZP 6/21, wyjaśnił, że oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone, dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Wynika to zresztą z art. 385² k.c., który wprost stanowi, iż oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego stwierdzano wielokrotnie, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia Bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusz interesy konsumenta, a klauzula waloryzacyjna, która nie zawiera jednoznacznej treści, w rezultacie pozwala na pełną swobodę decyzyjną Banku, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. 

Kursy wykorzystywane przez pozwany Bank nie były kursami średnimi, nie były kursami rynkowymi, lecz kursami kupna i sprzedaży obowiązującymi u pozwanego, a klienci Banku nie mieli żadnego wpływu na ustalenie kursu sprzedaży i zakupu.

Tutejszy Sąd staje na stanowisku, że klauzula indeksacyjna zawarta w umowie kredytowej określa główne świadczenie stron. Klauzula indeksacyjna stanowiła element określający wysokość świadczeń kredytobiorcy. Jeśli zważyć, że stosownie do art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu, wówczas nie powinno budzić wątpliwości, że obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu stanowi główne świadczenie kredytobiorców. Skoro tak, trudno podzielić stanowisko, że klauzula indeksacyjna nie odnosiła się bezpośrednio do elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego, a zatem do oddania i zwrotu sumy kredytowej, skoro wysokość tej sumy wprost kształtowała. Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę indeksacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok SN z dnia 9.05.2019r. sygn. akt: I CSK 242/18, Legalis nr 1966950, wyrok SN z dn.. 11.12.2019r., sygn. akt V CSK 382/18).

Postanowienie może zostać uznane za abuzywne, jeśli zostanie wykazana jego sprzeczność z dobrymi obyczajami, jak również relewantność tej sprzeczności w postaci rażącego naruszenia interesów konsumentów. W niniejszej sprawie za naruszenie dobrych obyczajów uznać należy tworzenie przez Bank postanowień umownych, które mogą godzić w równowagę kontraktową stron, zaś rażące naruszenie interesów polega na wprowadzeniu daleko idącej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumentów. Kwestionowane postanowienia przyznają Bankowi nieskrępowane uprawnienie do jednostronnego wpływania na wysokość świadczeń stron ustalonych w umowie. Kursy zarówno kupna, jak i sprzedaży tej waluty, po których przeliczane są kwota kredytu i raty kapitałowo – odsetkowe, określane są każdorazowo w Tabeli sporządzanej przez Bank. Oznacza to, że wyłącznie jednej stronie stosunku prawnego, zostało przyznane uprawnienie do jednostronnego i wiążącego określania wysokości wskaźnika wpływającego na wysokość świadczeń stron.

Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, na nabycie nieruchomości stanowiącej z reguły dorobek życia przeciętnego konsumenta, mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymaga szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy (wyrok SN z dn. 27.11.2019r., II CSK 483/18, Legalis nr 2254284). Z zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie wynika natomiast, aby obowiązek informacyjny został przez pozwany bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający powodowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji. 

Oceniając pozycję powoda w relacjach z Bankiem, wskazać także należy, że powodowi przedstawiono kredyt powiązany z walutą obcą jako najbardziej dla niego korzystny. Powód zaciągając przedmiotowy kredyt zawierzył Bankowi jako instytucji szczególnego zaufania.

Na konsumenta, poza ryzykiem kursowym, na które godził się, zawierając umowę kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, zostało przerzucone ryzyko całkowicie dowolnego kształtowania kursu kupna/sprzedaży waluty CHF przez kredytodawcę. Powyższe uzasadnia ocenę co do uznania kwestionowanych postanowień za niedozwolone postanowienia umowne.

Uznanie wskazanych wyżej postanowień umownych za abuzywne skutkuje ich bezskutecznością. Zatem nie wiążą one stron umowy, co jest równoznaczne z tym, że do wzajemnych rozliczeń z tytułu przedmiotowej umowy nie bierze się pod uwagę indeksacji.  Brak związania powoda wskazanymi klauzulami umownymi, zgodnie z treścią art. 385 § 1 zd. 1 k.c. wymusza konieczność rozważenia, czy i w jakim zakresie da się wskazaną umowę kredytową utrzymać w mocy.

Abuzywność niektórych postanowień umownych zawieranych z udziałem konsumentów, nie oznacza, że cała umowa jest nieważna; strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 kc), przy czym, co wynika z art. 6 ust. 1 in fine dyrektywy 93/13 - o ile jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Sądy krajowe są zobowiązane do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, z tym że nie są uprawnione do zmiany jego treści, bowiem umowa powinna w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile jest to prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego (co sąd krajowy powinien ocenić z urzędu, zgodnie z obiektywnym podejściem na podstawie tych przepisów (por. wyrok TSUE sygn. C-19/20)). Stwierdzenie nieuczciwego charakteru postanowienia umownego oznacza, że pozostała część umowy nadal będzie obowiązywała strony, rzecz jasna, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

W aktualnym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozróżnia się abuzywność postanowień dotyczących kryteriów przeliczania waluty krajowej na walutę indeksacji (klauzule kursowe), od innych klauzul, których zastrzeżenie w umowie jest także równoznaczne z obciążeniem konsumenta ryzykiem walutowym, tj. negatywnymi następstwami deprecjacji waluty krajowej.

W orzecznictwie TSUE prezentowane było też stanowisko, że w odniesieniu do postanowienia stanowiącego element tzw. spreadu walutowego, art. 6 ust. 1 dyrektywny 93/13, nie stoi na przeszkodzie, by sąd krajowy zastąpił niedozwolone postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym.

Możliwość zastąpienia niedozwolonego postanowienia umownego, w tym typowych klauzul kursowych (odsyłających do tabel bankowych), wchodzi w rachubę tylko, gdy, po pierwsze, po wyłączeniu klauzuli abuzywnej umowa nie może obowiązywać, o czym decyduje obiektywne podejście w świetle prawa krajowego, przy czym wola stron umowy nie ma znaczenia; po drugie, całkowity upadek umowy naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, z uwzględnieniem rzeczywistych i bieżących interesów konsumenta oraz zastrzeżeniem, że do celów tej oceny decydująca jest wola w tym przedmiocie konsumenta; i po trzecie, istnieje przepis dyspozytywny albo przepis mający zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę, który mógłby zastąpić wyłącznie niedozwolone postanowienie umowne, umożliwiając utrzymanie umowy z korzyścią dla konsumenta. W efekcie jeżeli powyższe przesłanki są spełnione klauzula abuzywna zostaje zastąpiona i umowa zostaje utrzymana w mocy. Natomiast, gdy przesłanki zastąpienia nie są spełnione, umowa jest w całości nieskuteczna, chyba że konsument wyrazi zgodę na niedozwolone postanowienie, przywracając mu jednostronnie skuteczność.

W orzecznictwie TSUE problem utrzymania umowy kredytowej indeksowanej lub denominowanej do waluty obcej, przy stwierdzeniu przez Sąd jej nieuczciwych postanowień w zasadzie ujmowany jest jednolicie, mianowicie taka możliwość jest wykluczana (por. wyrok sygn. C-80/21). Odmienne orzeczenia TSUE (np. sygn. C-19/20) zapadały w innych stanach prawnych tj. wtedy gdy ustawodawstwo krajowe zawierało przepisy o charakterze dyspozytywnym.

Eliminacja nieuczciwych warunków umowy doprowadziłaby w ocenie Sądu do stworzenia innej umowy, poza tym nie ma jasnych kryteriów przekształcenia takiej umowy - w tym o charakterze ustawowym, a zastosowanie jakiegokolwiek mechanizmu przeliczania rat kredytu będzie krzywdzące dla jednej lub drugiej strony, przy tym nie może dojść zwłaszcza do pokrzywdzenia powoda mającego status konsumenta.

Podniesiony przez powoda zarzut nieważności umowy kredytowej był zasadny albowiem za sprzeczne z istotą zawartej umowy kredytowej należy uznać takie ukształtowanie jej treści, z którego wynika, że o zakresie jej praw i obowiązków zadecyduje silniejsza strona na zasadzie swobodnego uznania, w toku wykonywania umowy. Tym samym stwierdzić należy, że cel i treść powstałego na skutek wyeliminowania klauzul abuzywnych stosunku prawnego sprzeciwiałyby się właściwości tego stosunku, ustawie oraz zasadom współżycia społecznego. Taki stosunek prawny musiał zatem zostać uznany za nieważny, gdyż w ocenie Sądu jest sprzeczny z ustawą, polegającą, na naruszeniu granic swobody umów (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353¹ k.c.). 

Zgodnie z uchwałą SN sygn. III CZP 11/20 w związku z wykonaniem umowy kredytu dotkniętej nieważnością – stronie, która spłaca (lub spłaciła) kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot  wpłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego, niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Z tych wszystkich względów Sąd uwzględnił żądanie powoda.

Powód spełnił świadczenia odpowiadające określonym w umowie ratom kapitałowo-odsetkowym i od dnia zawarcia umowy do dnia 20 kwietnia 2023 r. wpłacił na rzecz pozwanego banku łączną kwotę 116.483,29 zł oraz 10.181,23 CHF, które to kwoty zostały zasądzone na jego rzecz. Powyższe wynika z wystawionego przez bank zaświadczenia (k. 49-52) oraz z harmonogramu spłaty, których prawidłowość nie była kwestionowana w toku postępowania.

Odsetki ustawowe za opóźnienie należą się od dnia 2 sierpnia 2023 r., a więc od dnia wydania przez bank decyzji odmawiającej uwzględnienia reklamacji powoda, gdyż od tego dnia Bank pozostawał w zwłoce (art. 481 k.c.).

Roszczenie powoda zostało uwzględnione w całości, wobec czego na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzono na jego rzecz 11.817 zł, co stanowi: 10.800 zł – wynagrodzenie pełnomocnika, 1.000 zł -opłata od pozwu i 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

                                                           Marek Nowak

Zarządzenie:

1)           odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego,

2)           przedstawić s.ref. za 3 tygodnie lub po wpłynięciu akt.