Sygn. akt I C 3519/22

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

                                                                                   Dnia 21 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia (del.) Magdalena Jasińska

Protokolant:      Julia Wrona

po rozpoznaniu w dniu  15 listopada 2024 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku Millennium S.A. w Warszawie

przeciwko 

o zapłatę

1. oddala powództwo o zapłatę 28 422,79 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty;
2. w pozostałym zakresie postępowanie umarza;

• koszty między stronami wzajemnie znosi.

Sygn. akt: I C 3519/22

Uzasadnienie wyroku

z 21.11.2024 r.

Bank Millennium S.A. w Warszawie w ostatecznym sprecyzowanym żądaniu pozwu domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 28.422,79 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty (k. 389).

Powyższa kwota dotyczyła kosztów ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia budynku. Bank wskazał, że w zakresie wyżej wskazanych ubezpieczeń ubezpieczonym nie jest bank lecz kredytobiorca. Bank po przekazaniu składek na rzecz zakładu ubezpieczeń nie ma już legitymacji biernej w zakresie żądania zwrotu równowartości tych składek, ewentualna legitymacja bierna może posługiwać tylko Towarzystwu Ubezpieczeń które nie jest stroną w niniejszej sprawie. Tak więc, w ocenie strony powodowej w zakresie wskazanej kwoty potrącenie dokonane przez pozwanego należy uznać za nieskuteczne.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Pozwany podniósł zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej mu wobec powoda z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, wskutek czego cała wierzytelność Banku wygasła.

Bank nie kwestionował skuteczności potrącenia, poza kwotą 28 422,79 zł. Ostatecznie cofnął powództwo ponad tę kwotę.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny: 

W dniu 16 maja 2008r. Bank Millennium S.A. z siedzibą w Warszawie zawarł z pozwanym umowę o kredyt hipoteczny nr /2008. W umowie strony ustaliły m.in., że:

- kwota kredytu wynosi 371.970 zł (§ 2 ust. 1). Kredyt jest indeksowany do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millenium w dniu uruchomienia kredytu (§ 2 ust. 2);

- warunkiem wypłaty kredytu/pierwszej transzy kredytu (§ 3 umowy tiret 5) jest dostarczenie do Banku potwierdzenia przystąpienia przez Kredytobiorcę do ubezpieczenia grupowego na życie w PZU S.A. na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 371.970 zł;

- kredytobiorca zobowiązuje się do niedokonywania zmiany Banku, jako wyłącznie uposażonego z tytułu polisy ubezpieczenia na życie, stanowiącej zabezpieczenie kredytu, do czasu całkowitej spłaty kredytu (§ 5 umowy);

- kredytobiorca zobowiązuje się do dostarczenia do Banku dokumentów potwierdzających przystąpienie do ubezpieczenia grupowego nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu w PZU S.A. od ognia i  innych zdarzeń losowych (§ 5 umowy);

- na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, kredytobiorca ustanawia na rzecz Banku (§ 9 ust. 1 umowy) cesję na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości, zgodnie z warunkami określonymi w § 3 i § 5 umowy (§ 9 ust. 1 pkt 2 umowy).

- , kredytobiorca dokonuje cesji na Bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie, zgodnie z warunkami określonymi w§ 3 i § 5 umowy (§ 9 ust. 1 pkt 3 umowy);

Integralną część umowy stanowił Regulamin (§ 11 ust. 2 pkt 1 Regulaminu),

Kredytobiorca zobowiązany był terminowo płacić wszelkie należne podatki i opłaty związane z nieruchomością, składki z tytułu ubezpieczenia wymienione w umowie kredytu oraz wszelkie inne zobowiązania (§ 16 ust. 1 regulaminu),

W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w  razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank mógł wypowiedzieć umowę kredytu z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia (§ 19 ust. 1 pkt 4 regulaminu),

Za niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu uznawało się w szczególności nieustanowienie zabezpieczeń w terminie przewidzianym w umowie kredytu (§ 19 ust. 8 pkt 3 regulaminu).

Składki ubezpieczeniowe związane z ww. umowami ubezpieczenia opłacał kredytobiorca. Pozwany uiścił łącznie tytułem składek ubezpieczeniowych na rzecz strony powodowej kwotę 28.422,79 zł.

Pismem z dnia 19 listopada 2019 r. pozwany wezwał stronę powodową do zapłaty kwoty 177.551,24 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez niego należności na rzecz banku z umowy kredytu we frankach. Pismem z dnia 16 grudnia 2019r. strona powodowa odmówiła zapłaty.

Pismem z dnia 1 lipca 2021r. pozwany wezwał stronę powodową do zapłaty kwoty 191.531,62 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez niego wszelkich należności na rzecz banku z umowy kredytu.

Pismem z dnia 19 stycznia 2023r. pozwany wezwał stronę powodową do zapłaty kwoty:

- 60.566,92 zł tytułem spłaty kredytu w okresie od 23.11.2019r. do 23.12.2022r.,

- 3.719,70 zł tytułem  prowizji od kwoty udzielonego kredytu,

- 6.575 zł tytułem składek ubezpieczenia pomostowego w okresie od dnia zawarcia umowy do 6.06.2010r.,

- 20.287,84 zł tytułem składek ubezpieczenia na życie w okresie od dnia zawarcia umowy do 5.01.2023r.,

- 5.796 zł tytułem składek ubezpieczenia budynku w okresie od 16.10.2009r. do 5.01.2023r.,

Pismem z dnia 16 września 2022r. strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 371.969,99 zł tytułem zwrotu udostępnionego kapitału kredytu i kwoty 233.663,74 zł tytułem zwrotu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w terminie 30 dni od otrzymania wezwania.

Pismem z dnia 27 stycznia 2023 roku pozwany skierował do Banku oświadczenie o potrąceniu z wierzytelnością Banku w kwocie 371.969,99 zł (wypłacony kapitał) swojej wierzytelności w kwocie 239.475,91 zł, na którą składa się kwota:

- 116.405,91 zł stanowiąca różnicę pomiędzy sumą należności uiszczonych przez pozwanego w polskich złotych w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 23 października 2019 roku z tytułu spłaty kredytu, tj. 191.531,62 zł, a kwotą dochodzącą przez pozwanego w ramach postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie, sygnatura I ACA 1506/22, tj. 75.125,71 zł.

- 24.154,47 zł stanowiącą sumę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 102.425,53 zł od 11 grudnia 2019 roku do 16 stycznia 2023 roku;

- 1.970,07 zł stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 13.980,38 zł od 20 lipca 2021 roku do 16 stycznia 2023 roku,

- 60.566,92 zł stanowiąca sumę należności uiszczonych przez pozwanego w polskich złotych w okresie od 23 listopada 2019 roku do 23 grudnia 2022 roku z tytułu spłaty kredytu,

- 3.719,70 zł stanowiąca sumę należności uiszczonych przez stronę pozwaną w dniu 23 maja 2008r. tytułem prowizji od udzielonego kredytu,

- 6.575 zł w okresie od dnia zawarcia umowy do 6 czerwca 2010 roku tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- 20.287,84 zł stanowiąca sumę należności uiszczonych przez stronę pozwaną w okresie od dnia zawarcia umowy do 5 stycznia 2023 roku z tytułu ubezpieczenia na życie,

- 5.796 zł stanowiąca sumę należności uiszczonych przez stronę pozwaną w okresie od 16 października 2009 roku do 5 stycznia 2023 roku tytułem ubezpieczenia budynku.

Pismem z dnia 23 lipca 2024 roku pozwany skierował do Banku oświadczenie o potrąceniu własnej wierzytelności w kwocie 36.067,41 zł, na którą składała się kwota:

- 33.728,46 zł stanowiąca sumę należności uiszczonej przez pozwanego w polskich złotych od 23 stycznia 2023 do 23 marca 2024 roku tytułem spłaty kredytu,

- 1.798,95 zł stanowiącą sumę należności uiszczonych przez stronę pozwaną w okresie od 5 lutego 2023 do 5 kwietnia 2024 tytułem ubezpieczenia na życie,

- 540 zł stanowiąca sumę należności uiszczonej przez stronę pozwaną w okresie od 5 luty 2023r. do 5 kwietnia 2024 roku z tytułu ubezpieczenia budynku.

z wierzytelnością banku w wysokości 36.067,41 zł tytułem zwrotu kwoty wypłaconego kapitału, jednocześnie wskazując, że wierzytelność banku w tej wysokości wynikała z faktu że pierwotna kwota 371 969,99 zł, tj. kwota wpłaconego kapitału została obniżona do kwoty 132.494,08 zł na skutek potrącenia z 27 stycznia 2023 roku oraz dalej na skutek zapłaty dokonanej przez pozwanego w dniu 15 lipca 2024 roku ,49.000 zł i w dniu 16 lipca 2024 roku, 47.426,67 zł.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 20 lipca 2022 roku, sygn. akt III C 74/20 (k. 112) Sąd zasądził od Banku Millennium S.A. w Warszawie na rzecz kwotę 75.125,71 zł, w pozostałym zakresie oddalił powództwo. W uzasadnieniu Sąd przesłankowo uznał umowę kredytu za nieważną. Wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 kwietnia 2024 r., sygn. akt I ACa 1506/22.  

(niesporne)

Sąd zważył co następuje: 

Kwestia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego w umowy kredytu została przesądzona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 20 lipca 2022 roku, sygn. akt III C 74/20.

Przedmiotowa sprawa ogranicza się zatem do wzajemnych rozliczeń z tytułu nienależnych świadczeń.

Powód zarzucał, że oświadczenie o potrąceniu jest nieskuteczne w zakresie przedstawionych do potrącenia kwot uiszczonych przez pozwanego z tytułu finansowania składek ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia budynków.

Jak słusznie jednak wskazał pozwany, ubezpieczenie na życie oraz ubezpieczenie budynku stanowiły obowiązkowe, narzucone przez bank zabezpieczenie kredytu w umowie, która została uznana za nieważną. Pozwany został zobowiązany do terminowej zapłaty składek z tytułu ubezpieczeń wymienionych w tej umowie i wywiązał się z tego.

 Ustanowienie zabezpieczeń kredytu i utrzymywanie i pokrywanie wszystkich kosztów stanowiło jeden z podstawowych obowiązków pozwanego, których realizacja warunkowała wypłatę kredytów (§ 3 tiret 5) umowy, a naruszenie tego obowiązku mogło stanowić postawę wypowiedzenia umowy (§ 19 ust. 1 w związku z § 19 ust. 8 pkt 3 regulaminu). Równocześnie, to Bank był wyłącznie uposażony, a zatem uprawniony do uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia na życie, na co wprost wskazuje § 5 ustęp 1 tiret 1 i 5 i § 9 ustęp 1 punkt 2 i 3 umowy. Cesje praw z polis ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia budynków stanowiły obowiązkowe zabezpieczenie spłaty kredytu. Pozwany wszystkie prawa wynikające z zawarcia umowy ubezpieczenia, zarówno na życie, jak i nieruchomości, przelał na Bank. Po jego stronie pozostał jedynie obowiązek płacenia składek. Należy również podkreślić, że to Bank pobierał składki ubezpieczeniowe, co wynika jasno z załączonych do odpowiedzi na pozew dokumentów, tj. historii rachunku bieżącego w polskich złotych, stanowiących załącznik do odpowiedzi na pozew złożonej przez bank w sprawie z powództwa pozwanego oraz z potwierdzeń wykonania operacji z tytułu składek ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia budynków. Okoliczność ta zresztą nie była sporna.

Faktem jest, że ubezpieczenia były nierozerwalnie związane z umową kredytu i stanowiły element konieczny narzucony przez kredytodawcę. Pozwany nie zdecydowałby się na przystąpienie do tego ubezpieczenia na takich zasadach, gdyby nie były one warunkiem uzyskania kredytu, gdyż nie odnosił żadnej korzyści z ubezpieczenia.

Tak więc, zapłata składek na ubezpieczenie w rzeczywistości stanowiła rodzaj kosztu okołokredytowego, a nie w pełni samodzielne świadczenie. Bank nie był tutaj pośrednikiem, gdyż umowa ubezpieczenia miała na celu zabezpieczenie jego własnych interesów. W rzeczywistości zmusił kredytobiorcę, aby ten sfinansował potrzebne mu ubezpieczenie.

Mając na uwadze ścisły związek umowy kredytu z umową ubezpieczenia, wobec uznania umowy za nieważną, odpada także podstawa świadczeń związanych z umowami ubezpieczenia. Podmiotem, który pobierał środki z tytułu tych świadczeń był bank, a zatem to bank ma obowiązek ich zwrotu na rzecz kredytobiorcy. To, czy bank przekazał następnie te środki podmiotowi trzeciemu (co zresztą nie zostało wykazane), przy takiej konstrukcji umowy, jak powyżej opisano, w tym w szczególności cesji praw z ubezpieczenia, nie jest istotne. 

Kwestia skuteczności oświadczenia o potrąceniu nie była między stronami sporna, sporna była jedynie wysokość wierzytelności wzajemnej pozwanego w zakresie składek na ubezpieczenie.

Podzielając stanowisko kredytobiorcy, Są oddalił powództwo o kwotę 28 422,79 zł.  

W pozostałym zakresie powód cofnął pozew, co skutkowało umorzeniem postępowania na zasadzie art. 355 k.p.c. 

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Strona powodowa pierwotnie wnosiła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 605.633,73 zł, w tym 371.969,99 zł z tytułu zwrot kapitału i 233.663,74 zł z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Ostatecznie strona powodowa wnosiła o zasądzenie kwoty 28.422,79 zł.

Należy zaznaczyć, że roszczenie strony powodowej w zakresie kwoty 371.969,99 zł było uzasadnione, a zakresowe cofnięcie powództwa i umorzenie postępowanie spowodowane było podniesieniem przez pozwanego zarzutu potrącenia, co jest tożsame z zapłatą dochodzonej kwoty, a zatem z przegraniem w tym zakresie sprawy przez pozwanego. Należy zaznaczyć, że oświadczenia o potrąceniu zostały złożone przez pozwanego już po wniesieniu pozwu przez Bank.  Bank nie oponował potrąceniu, za wyjątkiem wskazanej na wstępie kwoty, stanowiącej niewielką część żądania.

Natomiast cofnięcie powództwa przez bank co do kwoty 233.663,74 zł nie było związane z żadną czynnością pozwanego i to Bank w tym zakresie jest stroną przegrywającą, podobnie jak w części oddalonej (pkt 1 wyroku). 

W związku z tym, że żadna strona sprawy nie wygrała ani też nie przegrała, Sąd uznał, że koszty między stronami należało wzajemnie znieść.  

Sekr./proszę:

1. odpis orzeczenia z uzasadnieniem doręczyć peł. stron;
2. kal. 14 dni z d.d. lub wpływem pism.