Sygn. akt I C 417/18
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 grudnia 2022 roku
Sąd Okręgowy Lublinie I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący Sędzia Agnieszka Wojnarowicz - Posłuszna
Protokolant p.o. protokolanta sądowego Katarzyna Zmysłowska
po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2022 roku w Lublinie
sprawy z powództwa
przeciwko BNP Paribas Spółce Akcyjnej z siedzibą w Warszawie
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego
- pozbawia w całości wykonalności w stosunku do powódki tytuł egzekucyjny z dnia 9 października 2015 roku numer PAN/01/9352/2015, zaopatrzony w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 6 listopada 2015 roku w sprawie I Co 908/15;
- zasądza od BNP Paribas Spółki Akcyjnej z siedzibą w Warszawie na rzecz kwotę 11.817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;
- nakazuje ściągnąć od BNP Paribas Spółki Akcyjnej z siedzibą w Warszawie na rzecz Skarbu Państwa (Kasa tutejszego Sądu) kwotę 5.344,35zł (pięć tysięcy trzysta czterdzieści cztery złote trzydzieści pięć groszy) tytułem kosztów sądowych.
Sygn. akt I C 417/18
UZASADNIENIE
W pozwie z dnia 9 maja 2018 roku (data wpływu do tut. Sądu) skierowanym przeciwko Bank BGŻ BNP Paribas Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, powódka wniosła o pozbawienie w całości lub w części wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 9 października 2015 roku nr PAN/01/9352/2015, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 6 listopada 2015 roku w sprawie o sygn. akt I Co 908/15. Nadto zwróciła się o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Powódka zaprzeczyła, aby według stanu na dzień 18 czerwca 2014 roku oraz według stanu na dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego posiadała względem pozwanego jakiekolwiek zadłużenie z tytułu zawartej z pozwanym umowy kredytu budowalnego nr U/0005222540/001/2007/2800. W ocenie powódki w przedmiotowej umowie kredytu znalazły się klauzule umowne kształtujące jej prawa i obowiązki w sposób naruszający jej interesy (pozew k. 3-26).
Postanowieniem z dnia 8 czerwca 2018 roku wydanym w sprawie niniejszej, Sąd Okręgowy w Lublinie udzielił zabezpieczenia powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego toczącego się pod sygnaturą Km 1784/16 przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Kraśniku (postanowienie k. 224-226, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie sygn. akt I ACz 833/18 k. 468-471).
W odpowiedzi na pozew pozwany BANK BGŻ BNP Paribas Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powódki na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł, że bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 9 października 2015 roku został zasadnie i w prawidłowy sposób wystawiony tj. wynikające z niego zadłużenie powódki nie zostało zawyżone (odzwierciedla zobowiązanie powódki), co w konsekwencji nie może prowadzić do pozbawienia go wykonalności. Podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powódki z tytułu uiszczonych rat na podstawie umowy o kredyt (odpowiedź na pozew k. 400-430v).
W piśmie z dnia 27 maja 2019 roku pełnomocnik pozwanego zawiadomił, że obecna nazwa pozwanego to BNP Paribas Bank Polska S.A. (pismo procesowe k. 566).
Pozwany podtrzymywał, że ewentualne roszczenia powódki z tytułu umowy o kredyt są przedawnione. Umowa o kredyt oraz Regulamin są ważne oraz nie zawierają niedozwolonych postanowień umownych. Wskazał, że odwołanie się do kursu średniego NBP na podstawie art. 358 § 2 k.c. gwarantuje kredytobiorcy zwrot pobranych spreadów walutowych, a także generuje dodatkowe koszty dla banku z uwagi na nietransakcyjny charakter tego kursu (pismo Banku z datą 18 stycznia 2021 roku k. 818-826v).
Postanowieniem z dnia 10 lutego 2022 roku Sąd oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania w sprawie (wniosek pozwanego – pismo Banku k. 942-953, postanowienie k. 981).
W toku dalszego postępowania, strony podtrzymywały swoje stanowiska procesowe.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Pozwany BNP Paribas Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie jest następcą prawnym Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. z siedzibą w Warszawie (okoliczność bezsporna).
W dniu 23 kwietnia 2007 roku podpisała przygotowane przez Bank oświadczenia o ponoszeniu ryzyka walutowego i/lub ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych /budowlanych/ konsolidacyjnych/pożyczki hipotecznej o treści:
1)„Oświadczam, że pracownik Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. przedstawił mi ofertę kredytu hipotecznego/budowlanego/konsolidacyjnego/ pożyczki hipotecznej w złotych i w walucie wymienialnej. Po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydowałem, że dokonuję wyboru oferty kredytu/pożyczki w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość, iż w okresie obowiązywania umowy kredytu/pożyczki może nastąpić wzrost kursu waluty kredytu/pożyczki, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu/pożyczki/odsetek/kwoty raty kapitałowo – odsetkowej przypadającej/przypadających do spłaty określonej/określonych w złotych. Potwierdzam otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu/pożyczki w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty;
2) Oświadczam, że jestem świadomy, iż oprocentowanie kredytu/pożyczki jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy kredytu/pożyczki może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej WIBOR/LIBOR/EURIBOR, co spowoduje podwyższenie kwoty raty odsetkowej/kapitałowo – odsetkowej przypadającej do spłaty. Jednocześnie potwierdzam otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu/pożyczki w przypadku niekorzystnej zmiany stopy procentowej” (oświadczenie k. 294).
Wnioskiem złożonym w Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. z siedzibą w Warszawie w dniu 28 maja 2007 roku powódka zwróciła się o udzielenie kredytu na zakup domu mieszkalnego zlokalizowanego w na działce nr 281/3 oraz remont w/w budynku mieszkalnego, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Kraśniku prowadzi księgę wieczystą KW nr , w łącznej kwocie 249.990 zł (wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego/budowlanego/konsolidacyjnego/pożyczki hipotecznej k. 287-289).
W dniu 16 lipca 2007 roku zawarła z Bankiem Gospodarki Żywnościowej Spółką Akcyjną z siedzibą w Warszawie umowę NrU/0005222540/0001/2007/2800 kredytu budowlanego w walucie wymienialnej, na podstawie której bank udzielił kredytobiorcy (powódce) na jej wniosek z dnia 28 maja 2007 roku kredytu w łącznej kwocie 112.083,23CHF, z czego:
1) kwota 110.973,50 CHF przeznaczona była na sfinansowanie zakupu domu mieszkalnego zlokalizowanego na działce nr 281/3 położonej w miejscowości pow. kraśnicki woj. lubelskie oraz remont w/w budynku mieszkalnego;
2) kwota 1.109,73 CHF przeznaczona była na sfinansowanie należnej bankowi opłaty przygotowawczej,
zaś kredytobiorca zobowiązał się do jego wykorzystania zgodnie z warunkami umowy (§ 1 ust. 1 w zw. z § 1 ust. 3 umowy).
Kredyt został udzielony na okres od dnia zawarcia umowy do dnia 23 czerwca 2037 roku (§ 1 ust. 2 umowy).
Z tytułu udzielonego kredytu bank pobrał jednorazowo bezzwrotną opłatę przygotowawczą w kwocie 11.109,73 CHF, której potrącenie przez Bank z łącznej kwoty kredytu nastąpiło w dniu wypłaty kredytu (§ 2 ust. 1 umowy).
Oprocentowanie kredytu było zmienne i ustalane w oparciu o stopę referencyjną 3M LIBOR zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku, obowiązującą w banku w dniu podpisania umowy kredytu, a w okresie kredytowania – w pierwszym dniu kolejnego okresu stabilizacji oprocentowania oraz przy uwzględnieniu marży banku w wysokości 1,30 punktu procentowego. Pierwsza zmiana oprocentowania miała nastąpić w 3 miesiącu od dnia podpisania umowy kredytu, a każda następna po upływie 3 miesięcy od poprzedniej zmiany. Zmiana oprocentowania wynikająca ze zmiany stopy referencyjnej nie stanowiła zmiany warunków umowy. Bank naliczał odsetki w okresach miesięcznych od kwoty aktualnego zadłużenia od dnia wypłaty kredytu do dnia poprzedzającego całkowitą spłatę zobowiązań z tytułu kredytu. W dniu zwarcia umowy oprocentowanie wynosiło 4,0200 % w stosunku rocznym (§ 3 umowy kredytu). Rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wynosiła 4,3 % (§ 13 ust. 1 umowy).
W § 2 ust. 2 umowy określono, że kredyt miał zostać wypłacony jednorazowo bezgotówkowo na konto zbywcy nieruchomości z przeznaczeniem na remont nieruchomości i kredytobiorcy z przeznaczeniem na remont nieruchomości w terminie do dnia 31 sierpnia 2007 roku.
W § 4 ust. 1-3 umowy kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminach określnych w ust. 3 miesięcznych ratach annuitetowych (równych ratach kapitałowo-odsetkowych) w terminie do 20-go dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Spłata miała nastąpić w złotych, a zmiana kursu waluty miała wpływ na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. Terminy spłat oraz wysokość rat określał harmonogram spłaty, który stanowił integralną część umowy. Harmonogram obejmujący raty od dnia pierwszej zmiany oprocentowania miał zostać przekazany kredytobiorcy w dniu podpisania umowy, zaś harmonogram obejmujący kolejne raty do dnia następnej zmiany oprocentowania po każdej zmianie oprocentowania (§ 4 ust. 5 umowy). Z tytułu niespłaconego w terminie kredytu/raty kredytu bankowi przysługiwały odsetki za opóźnienie spłaty w wysokości 1,5 stopy oprocentowania kredytu obowiązującego w terminach zalegania z zapłatą, nie więcej niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (§ 5 ust. 1 umowy).
Obowiązkowe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły:
- hipoteka zwykła w kwocie 112.083, 23 CHF, stanowiącej 100 % kwoty kredytu oraz hipoteka kaucyjna zabezpieczająca odsetki umowne i koszty uboczne do kwoty 56.050 CHF, stanowiącej 50 % kredytu, wpisana na pierwszym miejscu na rzecz banku na nieruchomości stanowiącej dom jednorodzinny usytuowany na działce nr 281/3 stanowiącej własność ,
- ubezpieczenie powyższej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych wraz z cesją praw z polisy na rzecz banku w całym okresie kredytowania. Dodatkowe zabezpieczenie kredytu stanowiło ubezpieczenie kredytowanego niskiego wkładu własnego w TU EUROPA S.A. do czasu, kiedy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu osiągnie poziom niższy lub równy 75 %. Do czasu przedłożenia przez kredytobiorcę w banku odpisu z księgi wieczystej zawierającego prawomocny wpis hipoteki, zabezpieczenie tymczasowe stanowiło ubezpieczenie spłaty kredytu w TU EUROPA S.A. na rzecz banku (§ 6 umowy).
Bank uprawniony został do wypowiedzenia umowy kredytu lub obniżenia kwoty przyznanego kredytu w przypadku stwierdzenia, że warunki jego udzielania nie zostały dotrzymane lub w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, w szczególności w przypadkach:
- naruszenia postanowień umowy lub regulaminu,
- ujawnienia, że kredytobiorca złożył fałszywe dokumenty lub niezgodne z prawdą oświadczenia. Wypowiedzenie mogło nastąpić z zachowaniem 30-dniowego terminu (§ 12 ust. 1-2 umowy); bank był zaś uprawniony do podejmowania czynności windykacyjnych w odniesieniu do niespłaconych należności z tytułu kredytu i odsetek, na koszt kredytobiorcy (§ 12 ust. 3 i 4 umowy).
Zgodnie z § 17 ust. 1 umowy kredytu w sprawach nieuregulowanych miał mieć zastosowanie Regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego, w którym znalazły się m.in. następujące zapisy:
- § 37 ust. 1: „Kredyty w walutach wymienialnych wypłacane są w złotych, przy zastosowaniu kursu kupna waluty obowiązującego w Banku w chwili wypłaty”,
- § 37 ust. 2: „Kredyty w walutach wymienialnych podlegają spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty”,
- § 38 ust. 1: „Odsetki i prowizje oraz opłaty naliczane są w walucie kredytu i podlegają spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut obowiązujących w Banku w chwili spłaty”,
- § 38 ust. 2: „W przypadku kredytu w walucie wymienialnej, w celu ustalenia całkowitego kosztu i łącznej kwoty kosztów kredytu, stosuje się kurs sprzedaży waluty kredytu, obowiązujący w Banku w chwili ustalenia kosztu. W przypadku konieczności ustalenia w walucie wysokości kosztu podanego w złotych, stosuje się kurs kupna waluty kredytu, obowiązujący w Banku w chwili ustalenia kosztu”,
- § 40 ust. 1: „W przypadku kredytów walutowych lub kredytów przeznaczonych na spłatę kredytu walutowego może wystąpić różnica pomiędzy udzieloną a przewidzianą do wypłaty kwotą kredytu wyrażoną w złotych, wynikającą z różnicy kursów walut. Ryzyko wystąpienia różnic kursowych ponosi Kredytobiorca”,
- § 40 ust. 2: „Kredytobiorca zobowiązuje się do pokrycia ewentualnej różnicy pomiędzy kwotą kredytu przeliczoną na złote po kursie kupna obowiązującym w dniu złożenia wniosku o kredyt, a kwotą kredytu przeliczoną na złote po kursie kupna z dnia wypłaty kredytu, niezbędną do zamknięcia inwestycji”,
- § 40 ust. 3: „Nadwyżka z tytułu różnic kursowych zostanie wypłacona Kredytobiorcy”.
(umowa kredytu budowlanego w walucie wymienialnej k. 38-41v, Regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego k. 42- 49v, oświadczenie o poddaniu się egzekucji zapłaty k. 293).
Na podstawie umowy z dnia 18 lipca 2007 roku sporządzonej w formie aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza za Rep. A Nr nabyła własność zabudowanej nieruchomości położonej w , stanowiącej działkę nr obszaru 0,4836 ha (wypis z aktu notarialnego k. 65-68v).
Dnia 20 lipca 2007 roku Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie przelał na konto kwotę 99.863,03 zł (historia rachunku osobistego k. 69v).
Powódka przy zaciąganiu kredytu korzystała z pomocy doradcy kredytowego, który jako najkorzystniejszą dla niej przedstawił ofertę pozwanego Banku i zaproponował kredyt we frankach szwajcarskich z uwagi na niskie oprocentowanie i niższą ratę kredytu aniżeli w przypadku kredytu złotowego. Doradca kredytowy podał również, że rozliczenia w ramach umowy kredytu zawartej w walucie obcej odbywają się w złotych polskich. Zapewniał powódkę o stabilności waluty franka szwajcarskiego. Powódka w chwili zawierania umowy kredytu władała językiem polskim, korzystała z pomocy partnera, który lepiej rozumiał język polski i jej wszystko tłumaczył. Razem uczestniczyli na wszystkich spotkaniach z pośrednikiem finansowym i w banku. Partner powódki czytał umowę o kredyt i regulamin. Również powódka przejrzała umowę kredytową i ją podpisała. nie zgłaszała uwag do treści umowy.Wówczas wydawało jej się, że wszystko rozumie. Najważniejsze dla niej było, że uzyskała kredyt, co stanowiło jej cel. Interesowała ją wysokość raty. W odpowiedzi na jej pytania odnośnie kursu franka szwajcarskiego, została poinformowana, że będzie on zgodny z tabelą banku i nie będzie różnił się od kursu w kantorach. Powódka nie wiedziała, co to jest kurs kupna i kurs sprzedaży, jak również co oznacza pojęcie spread. Została poinformowana o wysokości kursu z daty podpisania umowy, a także ryzyku zmiennej stopy oprocentowania i zmiany wysokości kursu waluty. Nie otrzymała informacji, po jakim kursie bank będzie przeliczał raty kredytu. Nie przedstawiono jej również jak będzie kształtowała się jej rata kredytu czy saldo, w przypadku zmiany wysokości kursu franka szwajcarskiego. klientem banku stała się w chwili podpisania umowy kredytowej. Pośrednik finansowy dostarczył wniosek do banku (zeznania powódki k. 537v-538 w zw. z k. 849v-850 w zw. z k. 1014v-1015, zeznania świadków: k. 538-539v i AndriyBehal k. 564v-565).
W okresie od dnia 20 sierpnia 2007 roku do dnia 3 grudnia 2012 roku z tytułu spłaty kredytu dokonała wpłat na rzecz banku w kwocie 80.844,76zł (zestawienie k. 153-156).
Aneksem Nr 1 do umowy kredytu Nr U/00052225540/0001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku zawartym dnia 20 grudnia 2012 roku ustalono, że spłata kredytu przez kredytobiorcę będzie następowała w CHF (aneks Nr 1 k. 50-52).
W piśmie datowanym na dzień 18 czerwca 2014 roku Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie wypowiedział umowę kredytu Nr U/ /0001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku z uwagi na brak spłaty wymagalnych rat. W korespondencji wskazano, że powódka zalega ze spłatą kapitału w wysokości 92.995,88 CHF oraz odsetek w wysokości 139, 60 CHF. Pozwany poinformował, że od dnia wymagalności zadłużenia naliczane są od kwoty kapitału podwyższone odsetki za opóźnienie w wysokości określonej w umowie. W przypadku niedokonania zapłaty należności powstałych w związku z rozwiązaniem umowy po upływie okresu wypowiedzenia, BGŻ S.A. może dochodzić zwrotu swoich wierzytelności w drodze postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności, co spowoduje dodatkowe obciążenie kosztami osób zobowiązanych do spłaty zadłużenia (wypowiedzenie umowy kredytu k. 53-53v).
Na dzień 5 lutego 2015 roku zadłużenie powódki wynosiło kwotę 90.828,65CHF (pismo k. 54).
W piśmie z datą 9 czerwca 2015 roku skierowanym do Banku BGŻ BNP Paribas Spółka Akcyjna w Warszawie, złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w dniu 20 grudnia 2012 roku (aneks nr 1 do umowy o kredyt budowlany w walucie wymienialnej nr U/0005222540/0001/2007/2800), w którym aneksowała umowę o kredyt budowlany w walucie wymienialnej nr U/0005222540/0001/2007/2800, wskazując, że w chwili składania w/w oświadczenia woli działała pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej, albowiem pozostawała w błędnym przekonaniu, że wszystkie postanowienia umowy o kredyt budowlany w walucie wymienialnej nr U/0005222540/0001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku zawartej z Bankiem Gospodarki Żywnościowej S.A. wiążą powódkę. Jak natomiast wynika z treści pisma pełnomocnika powódki z dnia 4 maja 2015 roku postanowienia § 6 ust. 2 i 3 w/w umowy oraz postanowienia § 37, § 38 i § 40 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego stanowią w istocie klauzule niedozwolone. wskazała, że została wprowadzona w błąd, jeśli chodzi o treść umowy i konsekwencje swojego aneksu, który podpisała przede wszystkim na skutek zapewnień pracownika Banku, zgodnie z którymi przedmiotowa zmiana miała być dla niej korzystna. Nigdy nie złożyłaby bowiem oświadczenia woli, gdyby oceniała sprawę rozsądnie i nie działa pod jego wpływem (oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu k. 63).
Na rynku polskim w 2007 roku dla kredytów udzielonych w PLN nie było stosowane oprocentowanie stopą LIBOR 3 M (CHF). Do kredytów udzielonych w PLN nie stosowano i nie stosuje się stopy LIBOR w żadnej walucie. Zastosowany przez Bank kurs kupna w momencie uruchomienia oraz sprzedaży w momencie przewalutowania wpłacanych przez powódkę środków w PLN jest kursem transakcyjnym właściwym. Kursy stosowane przez Bank były kursami transakcyjnymi opartymi o rynek międzybankowy, a więc u podstawy swojego wyliczenia mały kursy rynkowe, a tym samym miały znamiona kursu rynkowego. Nie odbiegały od kursów stosowanych przez inne banki. Na dzień 18 czerwca 2014 roku zadłużenie na kredycie wynosi 92.271,10 CHF, zaś na dzień 19 sierpnia 2014 roku tj. postawienia kredytu w stan wymagalności niedopłatę 91.703,13 CHF. Kwota do uregulowania przez powódkę według stanu na dzień 18 czerwca 2014 roku wynosi 1.827,68 zł, zaś według stanu na dzień 19 sierpnia 2014 roku wynosi 695,70 zł (opinia biegłej sądowej z zakresu rachunkowości Bożeny Siebiesiewicz k. 598-618, 624-644, opinia uzupełniająca k. 698-731, opinia uzupełniająca k. 757-782).
Pismem datowanym na dzień 4 maja 2015 roku skierowanym do Banku BGŻ BNP Paribas Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, powódka zgłosiła żądanie zasądzenia na swoją rzecz kwoty 26.518,05 zł. Na powyższą kwotę składały się należności:
- 24.106,18 zł z tytułu świadczenia nienależnego, a pobranego tytułem rat kredytowych w zawyżonej wysokości,
- 1.974,82 zł z tytułu świadczenia nienależnego, a pobranego tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kredytu w TU EUROPA S.A.,
- 437,05 zł z tytułu świadczenia nienależnego, a pobranego tytułem ubezpieczenia spłaty kredytu w TU EUROPA S.A. (pismo k. 61-61v).
Z dniem 30 kwietnia 2015 roku Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie zmienił nazwę na Bank BGŻ BNP Paribas Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie (odpis KRS-u k. 271-286v).
Pismem datowanym na dzień 9 czerwca 2015 roku skierowanym do Banku BGŻ BNP Paribas Spółki Akcyjnej z siedzibą w Warszawie, złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków pranych oświadczenia woli złożonego w dniu 20 grudnia 2012 roku w którym aneksowała umowę o kredyt budowlany w walucie wymienialnej nr U/0005222540/0001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku. Wskazała, że w chwili składania w/w oświadczenia woli działała pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej (oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych k. 63).
Pozwem wniesionym w dniu 15 czerwca 2015 roku do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie wniosła o zasądzenie od Banku BGŻ BNP Paribas Spółki Akcyjnej z siedzibą w Warszawie kwoty 27.767,03 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powódka powołała się na zawarcie w umowie kredytu niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 3851 k.c., które nie wiążą jej (pozew o zapłatę k. 886-900).
Dnia 9 października 2015 roku Bank BGŻ BNP Paribas S.A. z siedzibą w Warszawie wystawił przeciwko bankowy tytuł egzekucyjny Nr PAN/01/9352/2015 na łączą kwotę 91.602,43 CHF. Na wskazaną wierzytelność składała się kwota 90.828,65 CHF z tytułu niespłaconego kapitału oraz kwota 773,78CHF z tytułu odsetek umownych. W bankowym tytule egzekucyjnym wskazano, że dalsze należne odsetki od dnia 7 października 2015 roku do dnia zapłaty przez dłużnika od należności z tytułu kapitału wymagalnego, naliczane są w wysokości 0,855% w stosunku rocznym, zaś wysokość odsetek ulega zmianie w razie zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (Bankowy Tytuł Egzekucyjny Nr PAN/01/9352/2015 k. 55).
Postanowieniem z dnia 6 listopada 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I Co 908/15 Sąd Rejonowy w Kraśniku nadał klauzulę wykonalności nr PAN/01/9352/2015 wystawionemu przez wierzyciela Bank BGŻ BNP Paribas Spółkę Akcyjną z siedzibą w Warszawie w dniu 9 października 2015 roku przeciwko dłużniczce w zakresie kwoty 90.828,65 CHF (postanowienie k. 57-59, klauzula wykonalności k. 56).
W dniu 14 października 2016 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kraśniku zawiadomił o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i zajęciu nieruchomości w toczącym się pod sygn. akt Km 1784/16 postępowaniu egzekucyjnym (zawiadomienie k. 60).
Wyrokiem z dnia 19 listopada 2018 roku wydanym w sprawie I C 1755/15 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie zasądził od Bank BGŻ BNP Paribas Spółki Akcyjnej z siedzibą w Warszawie na rzecz kwotę 27.767,03 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 listopada 2015 roku do dnia zapłaty (wyrok wraz z uzasadnieniem k. 525-535v). Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2021 roku wydanym w sprawie XXVII Ca 764/19 Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił powyższy wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (odpowiedź na pozew Banku wniesiona w sprawie I C 1755/15 k. 901-912, wyrok wraz z uzasadnieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie sygn. akt I C 1755/15 k. 913-923, wyrok wraz z uzasadnieniem Sądu Okręgowego w Warszawie sygn. akt XXVII Ca 764/19 k. 924-935).
ma świadomość skutków prawnych unieważnienia umowy, w tym konieczności rozliczenia się z bankiem. Rozumie i akceptuje taką ewentualność, że bank może dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z kapitału (zeznania powódki k. 1014v-1015).
Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane dowody, które tworzą łącznie spójną i jednolitą całość. Dowody z dokumentów (urzędowych i prywatnych) nie budziły wątpliwości Sądu, żadna ze stron nie zgłosiła zastrzeżeń, co do ich autentyczności.
Ustaleniom faktów posłużyły zeznania powódki , która opisała okoliczności towarzyszące zawarciu umowy kredytu, wskazując, że decydujące znaczenie miała dla niej wysokość raty kredytu. Nadto przedstawiła zakres swojej wiedzy odnośnie zasad działania zaciągniętego kredytu i sposobu wykonywania umowy kredytowej.
Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka , które były spójne, logiczne i konsekwentne. Świadek opisała przebieg spotkania z klientem podpisującym umowę kredytu we frankach szwajcarskich. Wskazała, że informowała powódkę o ryzyku zmiennej stopy oprocentowania i zmiany wysokości kursu waluty.
Nieprzydatne dla ustaleń faktycznych w sprawie okazały się zeznania świadka , który jedynie przyznał, że podpisał umowę z powódką w imieniu banku, bowiem w 2007 roku pełnił w pozwanym banku funkcję dyrektora do spraw ryzyka. Nie miał wiedzy, jak wyglądały czynności faktyczne związane z zawieraniem umów z klientami.
Za fachowe i rzetelne Sąd uznał opinie złożone przez biegłą sądową z zakresu rachunkowości Bożeny Siebiesiewicz. Sąd podzielił w całości ustalenia i wnioski biegłej uznając, że zostały one dokonane w oparciu o posiadaną przez opiniującego wiedzę specjalną, po wnikliwej analizie dokumentacji z akt sprawy i uwzględnieniu obowiązujących przepisów. Ustalenia biegłej korespondują z treścią dokumentów. Wnioski wysunięte przez biegłego są wewnętrznie logiczne, nie są sprzeczne ani dowolne, opinia została sporządzona rzetelnie, zgodnie z postanowieniem o dopuszczeniu dowodu i pozwala na uzyskanie odpowiedzi na wszystkie wątpliwości podnoszone przez strony. Biegła w pisemnych opiniach uzupełniających w sposób wyczerpujący i zrozumiały odpowiedziała na wszystkie pytania postawione przez strony. Wnioski wyciągnięte przez biegłą nie są dowolne. Są logicznie uzasadnione, niesprzeczne z pozostałymi dowodami.
Na rozprawie w dniu 7 lipca 2022 roku Sąd oddalił wniosek zawarty w piśmie pełnomocnika strony pozwanej z dnia 13 maja 2022 roku o zawieszenie postępowania w sprawie (k. 1014v). W związku z powyższym, pełnomocnik pozwanego zgłosił zastrzeżenie do protokołu w trybie art. 162 k.p.c. wskazując, że oddalenie wniosku o zawieszenie postępowania stanowi naruszenie art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c. z uwagi na to, że planowana uchwała SN może mieć istotne znaczenie w niniejszej sprawie, gdyż będzie dotyczyła kredytów dominowanych (k. 1015-1015v).
Ponadto, w niecytowanym zakresie Sąd pominął część złożonych przez strony dokumentów, które nie odnosiły się wprost do okoliczności istotnych dla rozpoznania sprawy i które należało uznać wyłącznie za uzupełnienie i wzmocnienie przedstawionej przez stronę je powołującą argumentacji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Powódka domagała się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr PAN/01/9352/2015 opatrzonego klauzulą wykonalności. Wnosiła także o przestankowe ustalenie nieważności umowy kredytu budowlanego nr U/0005222540/001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku zawartej z Bankiem Gospodarki Żywnościowej Spółką Akcyjną z siedzibą w Warszawie.
Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.
Powództwo przeciwegzekucyjne jest środkiem ochrony dłużnika wobec nieprawidłowo lub bezpodstawnie w aspekcie materialnym prowadzonej egzekucji. Ma charakter powództwa zmierzającego do wydania orzeczenia konstytutywnego, gdyż wyrok taki przekształca istniejący dotąd między stronami stosunek prawny i działa ex nunc. Celem powództwa opozycyjnego jest udaremnienie możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek egzekucji i powód w pełni osiąga cel związany z tym powództwem, jeżeli uzyska rozstrzygnięcie stwierdzające, że tytuł został pozbawiony wykonalności. W razie więc wyegzekwowania należności objętej tytułem wykonawczym powództwo opozycyjne już z tego względu jest bezprzedmiotowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2015 roku, sygn. akt IV CSK 272/14, Legalis). W niniejszej sprawie powódka przedstawiła zawiadomienie wierzyciela o zajęciu nieruchomości (k. 60), które świadczy o tym, że pozwany bank podjął czynności zmierzające do wyegzekwowania wymaganej kwoty. Obecnie prowadzone przeciwko powódce postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt Km 1784/16 jest zawieszone (vide postanowienie k. 224-226 i 468-471).
Na podstawie art. 840 § 1 pt 1 k.p.c. dłużnik może przeczyć treści innych, niż prawomocne rozstrzygnięcie sądu stanowiące tytuł egzekucyjny tytułów egzekucyjnych, których nie chroni prawomocność materialna (res iudicata) czy zawisłość sporu (lis pendens), m.in.: ugody sądowej, ugody zawartej przed sądem polubownym, aktu notarialnego, bankowego tytułu egzekucyjnego. W przypadku bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności, w powództwie z art. 840 k.p.c. dłużnik banku może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku, objętej tym tytułem. Chodzi o zarzuty powstałe przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, przed wydaniem klauzuli wykonalności i po jej wydaniu. W grę mogą wchodzić np. zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w mniejszej wysokości niż ujęte w tytule, nienastąpienia wymagalności roszczenia (mimo umieszczenia w bankowym tytule egzekucyjnym oświadczenia banku innej treści). W razie postawienia kredytu w stan wymagalności, przyznano dłużnikowi prawo powoływania się na zdarzenia sprzed powstania tytułu wykonawczego, prawo przeczenia zdarzenia, na którym oparto jego wykonalność (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 października 2018 roku, sygn. akt V ACa 493/17, Legalis).
Tytuł wykonawczy, którego pozbawienia wykonalności domagała się powódka stanowił bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony dnia 9 października 2015 roku, któremu postanowieniem z dnia 6 listopada 2015 roku nadano klauzulę wykonalności.
Podstawą prawną do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego były przepisy art. 97 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (wg brzmienia t.j. Dz.U. z 2012 roku poz. 1376 ze zm.).
W związku z podniesionym przez powódkę zarzutem nieważności umowy, w pierwszej kolejności należało dokonać oceny, czy przedmiotowa umowa kredytu jest umową ważną mając na uwadze treść art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1 k.c. i czy zawiera w swej treści postanowienia niedozwolone, a jeśli tak, to jaki mają one wpływ na przedmiotową umowę.
Zgodnie z treścią art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przedmiotowej umowy (tj. z dnia 13 maja 2002 roku- Dz. U. Nr 72, poz. 665) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (ust. 1). Stosownie do ust. 2 art. 69 Prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystywania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.
Umowa kredytu jest umową nazwaną, dwustronnie zobowiązującą. Bank zobowiązany jest do oddania do dyspozycji drugiej strony kwoty kredytu. Z kolei kredytobiorca ma prawo domagać się od banku wypłaty kredytu, a potem obciąża go obowiązek zwrotu oddanej do jego dyspozycji kwoty. Wobec nałożenia na kredytobiorcę obowiązku zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku, umowa kredytu jest odpłatna. Jest też umową konsensualną, bowiem dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą zostać określone także zasady spłaty sumy kredytu.
O tym, w jakiej walucie jest kredyt decyduje waluta, w jakiej na podstawie umowy bank wypłacił środki pieniężne; kredytem jest przekazana kredytobiorcy kwota środków pieniężnych. Umowa o kredyt w złotych, denominowany do kursu waluty obcej, charakteryzuje się tym, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę w złotych, stanowiącą równowartość wskazanej w umowie ilości waluty obcej, przedmiotem świadczenia jest kwota w złotych i tylko taką może otrzymać kredytobiorca. Nadto wysokość wypłacanej przez bank kwoty kredytu ustalana jest przez przeliczenie na złote wskazanej w umowie ilości waluty obcej; wysokość raty spłaty kredytu w złotych obliczana jest przez przeliczenie ich wielkości wyrażonej w walucie obcej na złote, a kredytobiorca zobowiązany jest do spłaty kredytu w walucie polskiej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 grudnia 2007 roku, I ACa 558/17, Legalis).
Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy, co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, ale także z natury zobowiązania. Należy także wskazać, iż o nieważności czynności prawnej decyduje jej treść lub cel.
W niniejszej sprawie strony zawarły umowę kredytu denominowanego do waluty obcej, bowiem został on udzielony w walucie obcej – we frankach szwajcarskich (112.083,23 CHF - § 1 umowy), lecz został wypłacony w złotych przy zastosowaniu kursu kupna waluty obowiązującej w banku w chwili wypłaty (§ 37 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego). Podnieść należy, że oddanie do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej kwoty środków pieniężnych jest głównym świadczeniem banku z tytułu umowy kredytu i stanowi essentialia negotii tej umowy.
W ocenie Sądu zawarta przez strony umowa kredytu zawiera wszystkie niezbędne elementy umowy wynikające z treści art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, bowiem określa strony umowy, kwotę i walutę (franki szwajcarskie), cel na jaki został udzielony, zasady i terminy jego spłaty, wysokość oprocentowania i opłaty oraz prowizje związane z udzieleniem kredytu.
Zwrócić należy uwagę, że w okresie zawierania przez powódkę przedmiotowej umowy kredytu (w dniu 16 lipca 2007 roku) Prawo bankowe nie przewidywało możliwości udzielania kredytów denominowanych i indeksowanych. Dopiero ustawą o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych ustaw z dnia 29 lipca 2011 roku (Dz. U. Nr 165 poz. 984), która weszła w życie 26 sierpnia 2011 roku - dodany został zapis art. 69 ust. pkt 4a (zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu). Nadto do art. 69 dodano ust. 3, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.
Dopuszczalność kredytów tak indeksowanych, jak i denominowanych kursem waluty obcej została przyjęta w orzecznictwie. W judykaturze utrwaliło się stanowisko, że nienazwane umowy o kredyt indeksowany były – co do zasady - dopuszczalne w świetle art. 69 Prawa bankowego, zaś w obecnym stanie prawnym zarówno kredyt indeksowany, jak i denominowany zostały już określone w Prawie bankowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18, Legalis). Na gruncie przewidzianej w art. 3531 k.c. zasady swobody umów, dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Strony mogą ustalić jako walutę zobowiązania (wierzytelności) walutę obcą, a jako walutę wykonania tego zobowiązania (spłaty wierzytelności) walutę polską (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 roku, V CSK 445/14, Legalis).
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania należy stwierdzić, że zawarta przez strony umowa kredytu, stanowiąc umowę kredytu denominowanego, w której wartość kredytu jest wyrażona w walucie obcej, ale uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym w pozwanym banku, jest i była prawnie dopuszczalna, zawierając wszystkie elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu bankowego.
Umowa zawarta przez strony jest natomiast bezspornie sprzeczna z naturą stosunku prawnego normowanego przez nią, na podstawie art. 3531 k.c. z uwagi na zawarcie w niej postanowień rażąco naruszających równowagę kontraktową stron.
Stosownie do treści art. 3531 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Istotą umowy jest złożenie przez strony zgodnych oświadczeń woli, których treść określa prawa i obowiązki stron. Umowa powstaje, gdy zostanie uzgodniony katalog istotnych dla danej umowy obowiązków stron i odpowiadających im uprawnień. W konsekwencji nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony. Było by to sprzeczne z naturą umowy.
Zasadniczym elementem każdego zobowiązania umownego jest możliwość obiektywnego i dostatecznie dokładnego określenia świadczenia, zaś istotą umowy jest złożenie przez strony zgodnych oświadczeń woli, których treść określa prawa i obowiązki stron. Zatem nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony, gdyż byłoby to sprzeczne z naturą umową (zob. uchwałę Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1991 roku, III CZP 15/91, Legalis). W uchwale z dnia 6 marca 1992 roku w sprawie III CZP 141/91 Sąd Najwyższy stwierdził, że „dowolne określanie wysokości odsetek w czasie trwania stosunku prawnego jest sprzeczne z zasadami słuszności kontraktowej i w konsekwencji dla skutecznego zastrzeżenia możliwości jednostronnej zmiany tych odsetek zastrzegł konieczność wskazania konkretnych okoliczności, od których ta zmiana jest uzależniona. Bez tego warunku umowa byłaby nieważna ze względu naruszenie zasad współżycia społecznego”.
W realiach niniejszej sprawy, strony wskazały kwotę i walutę kredytu oraz sposób naliczania odsetek. Treść klauzul waloryzacyjnych analizowanej umowy stron nie wskazuje jednak żadnego obiektywnego kursu walut dla przeliczania kredytu ani warunków ustalania przez kredytujący Bank kursów wymiany walut odnoszących się do uruchomienia kredytu i jego spłaty. W konsekwencji, kontrahent banku na podstawie samej umowy nie był w stanie zweryfikować działań banku podczas ustalania kursów ani zasad, jakimi ten się kierował. Jak przy tym wynika z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, postanowienia umowy dotyczące waloryzacji kładły nacisk na zastosowanie stopy procentowej charakterystycznej dla waluty obcej, pomimo wypłaty i spłaty kredytu w złotówkach i nie odwoływały się do kursów CHF. Zarówno umowa kredytu jak i Regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego (mający zastosowanie w sprawach nieuregulowanych umową), nie precyzują sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w Tabeli kursów walut obcej obowiązującej w Banku. W szczególności, regulacje umowne nie przewidują wymogu, aby wysokość kursy ustalanego przez Bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu CHF ukształtowanego przez rynek walutowy np. kursu publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Przypomnieć należy, że zgodnie z zapisem § 37 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego, kredyty w walutach wymienialnych wypłacane są w złotych, przy zastosowaniu kursu kupna waluty obowiązującego w Banku w chwili wypłaty. Kredyty w walutach wymienialnych podlegają spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty.
Przy zawieraniu umowy powódka nie była informowana jak tworzone są tabele kursów Banku, jak – w ujęciu historycznym – kształtowała się waluta CHF, że raty kredytu mogą drastycznie wzrosnąć w sytuacji znaczącej zmiany kursu franka szwajcarskiego, jak w takim przypadku kształtowałoby się saldo zadłużenia i wysokość raty miesięcznej w przypadkach – odpowiednio - kredytu w PLN i CHF. Przeciwnie została zapewniona o stabilności waluty franka szwajcarskiego. Nie znała przy tym danych historycznych dotyczących kształtowania się kursu franka szwajcarskiego.
Zawarta przez strony umowa kredytu nie ograniczała swobody pozwanego Banku w określaniu kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego w Tabeli kursów. - Miał pełną swobodę w określeniu wysokości kursu, po którym nastąpi przeliczenie kwoty kredytu z waluty na złotówki oraz przeliczenie raty kredytu z waluty na złote. Nie zaś jest dopuszczalne, by postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony. Byłoby to sprzeczne z naturą umowy. Gdy oznaczenie świadczenia zostałoby pozostawione jednej ze stron, powinno być ono w zasadzie oparte na obiektywnej podstawie, a nie pozostawione do swobodnego uznania strony, w przeciwnym razie zobowiązanie w większości przypadków byłoby nieważne, jako naruszające art. 3531 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2022 roku, V ACa 665/21, Legalis). Odwoływanie się do kursu walut zawartych w „tabeli kursów” banku oznacza naruszenie równorzędności stron przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku, V CSK 347/18, Legalis).
Tym samym postanowienie umowy, kreujące świadczenie kredytobiorcy z odwołaniem do tabel kursowych sporządzonych samodzielnie przez bank bez żadnych obiektywnych kryteriów było na tyle nietransparentne, że obarczało kontrahenta banku zbyt nieprzewidywalnym ryzykiem, naruszając równorzędność stron umowy, co jest niewątpliwie sprzeczne z właściwością stosunku zobowiązaniowego i stanowi przekroczenie zasady swobody umów z art. art. 3531 § 1 k.c., a zatem – jako sprzeczne z ustawą – skutkuje nieważnością całej umowy z mocy art. 58 § 1 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14, Legalis).
Powódka podniosła zarzuty abuzywności postanowień zawartych w § 6 ust. 2-3, § 7 pkt. 12-13 i § 13 ust. 2 pkt 2 Umowy oraz postanowienia § 37, 38 i 40 Regulaminu. W ocenie powódki, wskazane klauzule kształtują jej (konsumenta) prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Wskazane postanowienia należy uznać za niedozwolone (w rozumieniu art. 3851 k.c.) z uwagi na naruszenie zasad równowagi kontraktowej stron, w tym zwłaszcza zasady ekwiwalentności wzajemnych świadczeń.
Stosownie do treści art. 3851 § 1 zd. 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy (wzorca umownego), gdy następuje spełnienie łącznie przesłanek określonych w art. 3851 k.c.:
1) umowa jest zawarta z konsumentem;
2) postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie;
3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;
4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy głównych świadczeń stron.
Przywołany art. 3851 k.c. posługuje się klauzulami generalnymi sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta. Pojęcia te mają charakter niedookreślony i ocenny, wymagają dokonania ich wykładni w każdej sprawie indywidualnie, z uwzględnieniem celu umowy, okoliczności jej zawarcia, charakteru stosunku zobowiązaniowego, jak również zwyczajów i norm przyjętych w konkretnej dziedzinie aktywności gospodarczej. Podstawowym elementem przyjętych w obrocie gospodarczym dobrych obyczajów jest zasada lojalności, uczciwości i szacunku wobec kontrahenta. Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, czy wręcz dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta, wprowadzania go w błąd co do rzeczywistych kosztów umowy. W rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, sygn. I CK 832/04, Legalis). Z kolei interes konsumenta obejmuje elementy ekonomiczne (związane przede wszystkim z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta), ale również pozaekonomiczne takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę abuzywną musi nastąpić w stopniu rażącym, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności dla drugiej strony umowy.
W sprawie bezspornym było, że powódka jako konsument w rozumieniu art. 221 k.c. w dniu 16 lipca 2007 roku zawarła z pozwanym jako przedsiębiorcą umowę kredytu budowlanego w walucie wymienialnej, a także, iż Regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego stanowił integralną część umowy. Środki uzyskane z kredytu powódka przeznaczyła na sfinansowanie zakupu domu mieszkalnego oraz remont mieszkania.
Zgodnie z art. 3851 § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Wyjaśnione już zostało w piśmiennictwie, że przez „rzeczywisty wpływ” należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Z tego też powodu okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać takie klauzule umowne, na których treść mógł on w rzeczywistości oddziaływać. Należy, zatem badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 8 sierpnia 2019 roku, sygn. I ACa 79/19, Legalis).
Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy wykazanie, że konsument dowiedział się o treści klauzuli w odpowiednim czasie, a strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 marca 2019 roku, I CSK 462/18, Legalis).
Dodać należy, że z samego faktu wyboru przez powódkę kredytu denominowanego w walucie CHF nie można wywieźć, że postanowienia umowy o ten kredyt, w tym zawierające klauzule waloryzacyjne, były z powódką indywidualnie uzgodnione. Zaznaczyć należy, że za indywidualnie uzgodnione można uznać jedynie te, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody, co do ich stosowania (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 20 grudnia 2021 roku, I ACa 255/21, Legalis).
W judykaturze przyjmuje się powszechnie, że klauzule waloryzacyjne zawarte we wzorcach umownych, oparte o kursy walut wskazane w sporządzanych przez kredytodawcę tabelach, pozwalających bankowi na jednostronne regulowanie wysokości rat kredytu indeksowanego np. do waluty CHF oraz wysokości całej wierzytelności, obciążające w praktyce kredytobiorców nieograniczonym ryzykiem kursowym, stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851 k.c. (tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 19 listopada 2021 roku, sygn. I ACa 759/21, Legalis). Uzależnienie kwot do wypłaty i zwrotu kwoty kredytu od zachowań i decyzji tylko jednej ze stron umowy, w dodatku strony silniejszej względem konsumenta, prowadzi do wniosku, że od samego początku nie było obiektywnego mechanizmu, który pozwoliłby ustalić świadczenie kredytobiorcy w sposób niezależny od decyzji banku. Nie da się tego pogodzić z ogólnymi zasadami prawa cywilnego zakładającymi w stosunkach zobowiązaniowych równowagę prawną stron umowy oraz określoność i przewidywalność ich wzajemnych świadczeń(zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 roku, sygn. V ACa 143/20, Legalis).
Ustawodawca wprowadził domniemanie, że nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przyjęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta (art. 3851 § 3 zdanie drugie k.c.), a taka sytuacja niewątpliwie zachodziła w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, wobec czego nie sposób stwierdzić, by pomiędzy stronami umowy nastąpiły swobodne negocjacje, które doprowadziłyby do indywidualnych ustaleń w tym zakresie. Pozwany nie zdołał natomiast wykazać okoliczności przeciwnej, wobec czego nie sposób stwierdzić, by pomiędzy stronami nastąpiły swobodne negocjacje, które doprowadziłyby do indywidualnych ustaleń w tym zakresie. Już zatem wyłącznie ubocznie wskazać należy, iż wydaje się oczywistym, że tabela kursowa banku dotyczyła wszystkich, udzielanych w danym okresie pożyczek hipotecznych nominowanych do CHF i jako taki, kurs waluty indeksacyjnej, nie podlegał negocjacji.
Wprawdzie pozwany bank nie miał wpływu na wysokość kursów stosowanych na rynkach walutowych, jednak sposób określania kursów stosowanych przez bank dla poszczególnych transakcji w świetle umowy był niczym nieograniczony. Kryteria rynkowe i potencjalny wpływ nadzoru finansowego nie stanowią wystarczającego obostrzenia. Bank mógł ustalić równocześnie kilka tabeli kursów i stosować je w zależności od rodzaju transakcji (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 18 października 2021 roku, I ACa 955/21, Legalis).
Sąd podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 kwietnia 2020 roku w sprawie VI ACa 27/19, że „określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabeli kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron”. Odwoływanie się do kursu walut zawartych w „tabeli kursów” banku oznacza naruszenie równorzędności stron przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku, V CSK 347/18, Legalis).
Nadto za sprzeczne z naturą stosunku prawnego należy uznać pozostawienie w ręku tylko jednej strony umowy możliwości dowolnej, niekontrolowanej zmiany jej warunków, szczególnie w przypadku umów zawieranych nie w oparciu o indywidualne negocjacje, ale z wykorzystaniem wzorców, szablonów, regulaminów przygotowanych przez jedną ze stron o dominującej pozycji (tak Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 19 listopada 2021 roku, I ACa 759/21, Legalis).
Zważyć należy, że kwestionowane przez powódkę postanowienia umowne tj. § 37, § 38 i § 40 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego określające sposób wyliczenia kwoty kredytu wypłaconej w złotych polskich według kursu kupna waluty obowiązującego w Banku w chwili wypłaty oraz określające sposób wyliczenia spłaty w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty określają główne świadczenia stron, gdyż nie zostały sformułowane jednoznacznie. Wyznaczenie kursu franka nie było w żaden sposób ograniczone i było uzależnione tylko od woli kredytodawcy. Ich wyeliminowanie z umowy wykluczało realizację jej funkcji związanej z ryzykiem kursowym. Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 3851 § 1 k.c.) dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (tak Sąd Najwyższy w Uchwale Siedmiu Sędziów- Izba Cywilna z dnia 20 czerwca 2018 roku, Legalis). W orzecznictwie Sądu Najwyższego stwierdzono wielokrotnie, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula waloryzacyjna, która nie zawiera jednoznacznej treści, w rezultacie pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 listopada 2020 roku, sygn. akt I ACa 49/19, Legalis). Dlatego usunięcie klauzul waloryzacyjnych czyni zawartą przez strony umowę dotkniętą niedającym się usunąć brakiem, skutkującym jej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 k.c. (tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 13 września 2021 roku, I ACa 215/21, Legalis). Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, że postanowienia umowne lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży CHF w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron.
Za nieprzekonującą uznać należało argumentację pozwanego dotyczącą wypełnienia obowiązku informacyjnego w zakresie obarczenia powódki ryzykiem kursowym, a ta tyczy się wszystkich, powołanych powyżej klauzul. Podnieść należy, że ryzyko, które wynika ze zmiany kursu waluty jest istotne z punktu widzenia konsumenta, bowiem zmieniający się kurs skutkuje zmianą wysokości rat kapitałowo – odsetkowych, skoro ich wyliczenie odnosi się do CHF i zmienia się wraz z kursem tej waluty, jak również skutkuje zmianą wysokości zadłużenia pozostającego do spłaty skoro również odnosi się ono do waluty. Stąd też informacje udzielane konsumentowi przy zawieraniu umowy mają istotne znaczenie dla podjęcia przez niego świadomej decyzji o zawarciu umowy o określonej treści. Takie samo istotne znaczenie może mieć wiedza konsumenta o sposobie ustalania przez bank kursu wymiany waluty na potrzeby spłaty kredytu i wyliczania wysokości należności pozostającej do spłaty, a więc sposób konstruowania tabel kursowych. Przyjąć należy, że w sytuacji, gdy profesjonalista będący kontrahentem konsumenta nie udziela mu właściwych, pełnych informacji o ryzyku związanym z zawarciem danej umowy, jednocześnie kładąc nacisk przy wypełnianiu obowiązku informacyjnego na korzyść płynące z danej oferty, to wykorzystuje on swoją przewagę kontraktową (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 listopada 2021 roku, I ACa 363/21, Legalis). Obowiązków Banku w zakresie udzielenia powódce informacji o ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem kredytu w walucie wymienialnej, nie wyczerpało złożone w dniu 23 kwietnia 2007 roku oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i zmiennej stopy procentowej (k.294). Oświadczenie to było standardowe, przygotowane przez Bank i nie zostało omówione z powódką, nie poinformowano powódki szczegółowo o ryzyku kursowym i o zagrożeniach z tym związanych. Obowiązki informacyjne banku oferującego opcje walutowe wynikają ze standardu, jaki instytucje finansowe są obowiązane stosować w zakresie terminowych operacji finansowych. Ich przestrzeganie wchodzi w zakres obowiązków instytucji finansowej zawierającej umowę nienazwaną opcji walutowej, jako należących do natury prawnej takiej umowy. Zaniechanie udzielenia przez przedstawicieli pozwanego pełnych informacji o warunkach i skutkach oferowanej transakcji stanowiło zatem osobną przyczynę jej nieważności, sposób jej zawarcia naruszał bowiem zasadę rzetelnego i uczciwego traktowania powódki przez Bank (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 7 maja 2015 roku, I ACa 1262/14, Legalis).
Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd uznał, że zakwestionowane postanowienia umowy kredytu budowlanego w walucie wymienialnej Nr U/0005222540/0001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku są niewiążące w świetle art. 3851 k.c. jako klauzule abuzywne.
Stwierdzenie abuzywności konkretnych postanowień umownych rodzi taki skutek, że postanowienia te nie wiążą konsumenta ex tunc i ex lege, a dla stwierdzenia, czy strony są związane umową w pozostałym zakresie, konieczna jest ocena, czy w konkretnym wypadku umowa, bez wskazanych postanowień, które uznano za abuzywne, nadal obowiązuje bez jakiejkolwiek zmiany, łącznie z postanowieniami przewidującym zasadę dokonywania indeksacji wysokości zobowiązania do kursu CHF, poza uchyleniem nieuczciwych klauzul dotyczących przyjmowanych do wyliczeń zobowiązania kursów CHF. Usuniętych postanowień umowy Sąd nie może zastąpić innymi, według swojej oceny, bowiem w ten sposób doszłoby do niedopuszczalnej ingerencji w prawa stron do kształtowania swoich uprawnień i obowiązków zgodnie z ich wolą (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 6 listopada 2019 roku, I ACa 137/19, Legalis). Powódka konsekwentnie podtrzymywała żądanie pozwu. Wskazywała przy tym na świadomość skutków wynikających z unieważnienia umowy, w tym konieczność dokonania rozliczeń z Bankiem, jak również możliwość wystąpienia przez Bank z ewentualnym powództwem o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału.
Zważyć należy, że Sąd nie jest władny uzupełniać luk powstałych po wyeliminowaniu klauzul. Stanowiłoby to niedopuszczalną konwersję umowy, zwłaszcza że wprowadzanie w miejsce kursu kupna i sprzedaży CHF jakiegokolwiek innego miernika wartości (np. kursu średniego NBP) byłoby zbyt daleko idącą modyfikacją umowy. Wprowadzałoby do niej zupełnie nowy element. Ani art. 3851k.c. ani żaden inny przepis prawa nie daje podstaw do zastąpienia abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej inną, a w szczególności taką, która określałaby inny sposób ustalenia kursu waluty waloryzacji (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 13 grudnia 2021 roku, I ACa 343/21, Legalis). Do zawartej przez strony umowy nie można zastosować art. 358 § 2 k.c. pozwalającego na przyjęcie średniego kursu danej waluty ogłaszanego przez NBP na potrzeby obliczenia wysokości zobowiązania. Przepis ten został wprowadzony w dniu 24 stycznia 2009 roku, zatem nie może dotyczyć umowy zawartej wcześniej i sanować postanowień abuzywnych bezskutecznych od samego początku (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 13 grudnia 2021 roku, I ACa 343/21, Legalis). Przepisem uzupełniającym lukę nie jest także art. 41 ustawy z dnia 22 sierpnia 1936 roku Prawo wekslowe (t.j. Dz. U. z 2016 roku poz. 160) z racji na zawężenie jego stosowania do zobowiązań wekslowych (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 lipca 2022 roku, V ACa 16/22, Legalis). Tzw. ustawa antyspreadowa nie może stanowić podstawy do uzupełnienia w umowie luk powstałych na skutek eliminacji klauzul niedozwolonych albowiem ustawodawca nie przewidział w jej treści możliwości sanowania postanowień niedozwolonych, a jedynie nałożył na banki obowiązek wprowadzenia stosownych zmian do umów już zawartych, ze skutkiem ex nunc (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 lipca 2022 roku, V ACa 16/22, Legalis). Za poglądem, że wejście w życie ustawy antyspreadowej nie spowodowało, że zamieszczone w umowie kredytowej klauzule waloryzacyjne nieokreślające szczegółowo sposobu ustalania kursu waluty waloryzacji przestały być abuzywne opowiedział się m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 roku (V CSK 382/18, Legalis). Z kolei kontynuowanie umowy jako kredytu złotowego przy oprocentowaniu właściwym dla stawki określonej w umowie (LIBOR) prowadziłoby w istocie do powstania między stronami stosunku zobowiązaniowego o zupełnie innej treści, której strony nie przewidywały (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 października 2021 roku, I ACa 955/21, Legalis). Jak wskazała biegła w niniejszej sprawie, na rynku polskim w 2007 roku dla kredytów udzielonych w PLN nie było stosowane oprocentowanie stopą LIBOR 3M (CHF). Do kredytów udzielonych w PLN nie stosowano i nie stosuje się stopy LIBOR w żadnej walucie.
Skoro za abuzywne zostały uznane postanowienia określające świadczenie główne pozwanego, a brak jest przepisów o charakterze dyspozytywnym mogących zastąpić postanowienia, którymi strony od dnia zawarcia umowy nie są związane, nie jest możliwe utrzymanie umowy w mocy w pozostałym zakresie. Konsekwencją braku postanowień określających świadczenie główne jednej ze stron jest zatem nieważność umowy z mocy art. 58 § 1 k.c. w całości (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 maja 2018 roku, VI ACa 1678/17, Legalis).
Powyższe ustalenia jednoznacznie prowadzą do wniosku, że zadłużenie powódki wskazane w tytule egzekucyjnym nie odpowiada faktycznemu zadłużeniu powódki wobec Banku.
Zasadne okazały się zarzuty powódki dotyczące wypowiedzenia umowy kredytu z dnia 16 lipca 2007 roku. Zdaniem Sądu pozwany bank nie przedstawił w niniejszej sprawie dowodów na okoliczność skutecznego wypowiedzenia powódce umowy kredytu. Wskazać należy, że stosownie do treści art. 61 § 1 k.c. oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. W aktach niniejszej sprawy, na co zwróciła uwagę również opiniująca biegła, brak jest dokumentu potwierdzającego otrzymanie przez powódkę pisma o wypowiedzeniu umowy. Termin wypowiedzenia umowy liczony jest od następnego dnia od doręczenia pisma o wypowiedzeniu umowy i zgodnie z umową wynosi 30 dni. Zatem nie stała się wymagalna cała pozostająca do spłaty kwota kapitału.
W świetle powyższych rozważań oraz ustalonych okoliczności, niezasadny okazał się podnoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia uiszczonych przez powódkę rat kredytu. Zwrócić należy uwagę, że przedmiotem niniejszej sprawy nie było ustalenie treści łączącego strony stosunku stosownie do art. 189 § 1 k.c., ale ocena prawidłowości wystawionego przez pozwanego tytułu egzekucyjnego. Niemniej jednak już tylko ubocznie należy wskazać, że żądanie ustalenie nieważności umowy nie ulega przedawnieniu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 sierpnia 1976 roku, II CR 288/76, Legalis).
Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd uznał, że zakwestionowane postanowienia Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego są niewiążące w świetle art. 3851 k.c. jako klauzule abuzywne, a dokonane przez pozwanego wypowiedzenie umowy nie było skuteczne.
Końcowo należało odnieść się do złożonego pozwanemu przez powódkę w piśmie datowanym na dzień 9 czerwca 2015 roku oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w dniu 20 grudnia 2012 roku w którym aneksowała umowę o kredyt budowlany w walucie wymienialnej nr U/0005222540/0001/2007/2800 z dnia 16 lipca 2007 roku, bowiem jak wskazała w chwili składania w/w oświadczenia woli działała pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej (k. 63).
Stosownie do treści art. 84 k.c. w razie błędu, co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (§ 2). W doktrynie i judykaturze przyjmuje się, że błędem jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o czynności, przy czym niezgodność może dotyczyć zarówno faktów, jak i prawa. Granicą, która wyklucza możność powołania się na błąd jest sytuacja, gdy mylne wyobrażenie o skutkach prawnych złożonego oświadczenia woli zostało spowodowane niedbalstwem strony w zapoznaniu się z treścią składanego przez nią oświadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 roku, III CSK 221/11, Legalis).
Powódka wskazywała, że w chwili podpisywania Aneksu w dniu 20 grudnia 2012 roku działała pod wpływem błędu.
Zgodnie z art. 6 k.c. to powódka winna udowodnić wszystkie elementy wymagane do przyjęcia błędu w rozumieniu art. 84 k.c., w tym jego istotność. Powódka nie zachowała wynikającego z art. 88 § 2 k.c. rocznego terminu zawitego do złożenia oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, w zakresie spornej czynności prawnej.
Mając wzgląd na powyższe, Sąd w punkcie I wyroku pozbawił w całości wykonalności w stosunku do powódki tytuł egzekucyjny z dnia 9 października 2015 roku numer PAN/01/9352/2015, zaopatrzony w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Kraśniku z dnia 6 listopada 2015 roku w sprawie I Co 908/15.
Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie II i III wyroku Sąd oparł na zasadzie wynikającej z przepisu art. 98 k.p.c., statuującego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty poniesione przez powódkę złożyła się: opłata od pozwu w wysokości 1.000 zł (k.222), wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika będącego adwokatem w wysokości 10.800 zł (ustalone na podstawie § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie- t.j. Dz. U. z 2018 roku poz. 1800) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, łącznie kwota 11.817 zł i taką też kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki w punkcie II wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu.
Nieuiszczone w sprawie koszty sądowe zamknęły się w niniejszym procesie kwotą 5.344,35 zł, na którą składały się wydatki z tytułu wynagrodzenia biegłej z zakresu rachunkowości Bożeny Siebiesiewicz za sporządzone przez nią opinie w kwotach: 3.465,73 (k. 647), 1.263,21 zł (k.734), i 615,41 zł (k.785).
Sąd orzekł o kosztach sądowych biorąc pod uwagę wynik procesu, na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. z dnia 7 kwietnia 2022 roku Dz. U. z 2022 roku poz. 1125) i nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Lublinie od pozwanego kwotę 5.344,35 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.
Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w sentencji wyroku.