Nasze wyroki BOŚ Bank Ochrony Środowiska

Sygn. akt I C 4035/22

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

                                                                                   Dnia 24 stycznia 2024 roku

                        Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Edyta Żyła

Protokolant Ewelina Urbanek             

po rozpoznaniu w dniu  12 stycznia 2024 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku Ochrony Środowiska S.A. w Warszawie

przeciwko 

o zapłatę

1. oddala powództwo;
2. zasądza od strony powodowej Banku Ochrony Środowiska S.A. w Warszawie na rzecz pozwanego   kwotę 5.417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 4035/22

UZASADNIENIE

WYROKU Z DNIA 24  STYCZNIA 2024 ROKU

Strona powodowa Bank Ochrony Środowiska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie w pozwie z dnia 20 grudnia 2022 roku skierowanym przeciwko pozwanemu   wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kwoty 99 769,23 zł wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 8 września 2022 roku do dnia zapłaty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem Banku, odpowiadającego wartości świadczenia niepieniężnego Banku (nienależnej usługi) polegającego na umożliwieniu stronie pozwanej korzystanie z kapitału Banku oraz zaniechaniu żądania zwrotu tego kapitału w okresie wskazanym w uzasadnieniu pozwu.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że niniejszy pozew Banku zmierza do ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii spornych pomiędzy stronami, które powstały w związku z ustaleniem nieważności (bezskuteczności) umowy zawartej przez strony.  Zgodnie z treścią wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie I Wydział Cywilny z 14 stycznia 2022 roku doszło do unieważnia zawartej pomiędzy stronami umowy kredytowej , sygn. akt I C 1149/21. W wyniku cofnięcia apelacji od ww. wyroku przez Bank  Sąd Apelacyjny w  Krakowie, postanowieniem z 10 listopada 2022 roku, w sprawie pod sygn. akt I C ACa 936/22 umorzył postępowanie apelacyjne oraz zasądził od Banku na rzecz   kwotę 4.050,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia si orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Strona pozwana zgłasza roszczenie o zapłatę zmierzające do ostatecznego rozliczenia nieważności umowy. Podstawą roszczenia jest art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Roszczenie Banku nie zamyka się w zwrocie świadczenia  pieniężnych spełnionych w wykonaniu umowy w ich nominalnej wysokości (w uproszczeniu - z jednej  strony zwrot kapitału na rzecz Banku, z drugiej zwrot rat na rzecz strony pozwanej). W związku z tym, że Bank spełnił świadczenie w postaci udostępnienia kapitału kredytu w PLN, strona pozwana została wzbogacona w ten sposób, że nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskał kwoty kapitału w PLN. Bank z kolei, został pozbawiony korzyści jakie uzyskałby z tych środków, gdy przeznaczył je na inne cele, np. akcję kredytową w PLN.

Strona powodowa podała, iż kwota należności w tym zakresie została obliczona w następujący sposób: kwota kapitału początkowego stanowiła sumę kwot wypłaconych w złotych tytułem wypłaty środków z kredytu na podstawie umowy. Kwota kapitału, przyjmowanego za podstawę w obliczeń, w każdym kolejnym miesiącu była pomniejszana o wpłaty dokonywane przez pozwanego w wykonaniu umowy, tj. raty-kapitałowo-odsetkowe, które systematycznie pomniejszały sumę środków, z których korzystała strona pozwana  oraz zaoszczędzony za każdy miesiąc wydatek strony pozwanej od malejącego kapitału obliczono przy zastosowaniu miernika w postaci stopy procentowej ze „Statystyk stóp procentowych” publikowanych przez NBP dla danego miesiąca z kategorii „Kredyty i inne należności w PLN / gospodarstwa domowe / kredyty na nieruchomości mieszkaniowe / powyżej 5 lat (Tabela nr 1, poz. nr 21).Strona powodowa podała, iż zaoszczędzony przez pozwanego wydatek stanowi jednocześnie wartość świadczenia Banku polegającego na umożliwieniu korzystania z kapitału udostępnionego przez Bank.

Zdaniem strony powodowej nie zgłaszała ona zatem nadmiernych roszczeń, które mogłyby zostać uznane za sprzeczne z celem Dyrektywy 93/13. Strona powodowa powołując się na uchwałę Sadu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 roku (III CZP 40/22)  podała, iż roszczenie Banku nie jest przedawnione.

W odpowiedzi na pozew z dnia 14 marca 2023 roku pozwany wniósł o  oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego  rzecz kosztów w tym kosztów  zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Odnosząc się do żądania strony powodowej zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z kapitału pozwany podał, iż uwzględnienie tego żądania stałoby w sprzeczności z celami dyrektywy nr 93/13, prowadziłoby w istocie do restytucji umowy kredytu, uznanej za nieważną. Zdaniem pozwanego,  strona powodowa pomija także fakt, że sama korzystała z kapitału przekazywanego przez pozwanych jako spłata rat kapitałowo – odsetkowych. Celem dyrektywy nr 93/13 jest także ustanowienie sankcji za stosowanie niedozwolonych klauzul umownych, ma to na celu zapobieganie stosowaniu takich klauzul w obrocie prawnym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 października 2005 roku w Krakowie pozwany  zawarł z Bankiem Ochrony Środowiska S.A. w Warszawie umowę kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005/HP-DN/BOŚ Kr na finansowanie inwestycji prowadzonej przez inwestora zastępczego. W umowie wskazano, że:

• Bank udziela kredytobiorcy kredytu w złotowej równowartości waluty wymienialnej w kwocie 85.350,00 CHF nie więcej niż 204.551,87 PLN (§ 1 ust. 1)
• Uruchomienie kredytu następuje w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu na CHF po kursie kupna dewiz obowiązującym w Banku w dniu uruchomienia kredytu (§1 ust. 4)
• Kredyt przeznaczony jest na sfinansowanie lokalu mieszkalnego w budynku wielomieszkaniowym, położymy w Krakowie, przy ul. Łokietka 5/118, dla którego zostanie założona księga wieczysta i którego cena wynosi 189.189,37 zł oraz w celu wykończenia tego lokalu w kwocie 6.550 CHF nie więcej niż 15.362,50 PLN (§ 2 ust 1 pkt. 1 i 2)
• Kredyt został udzielony na okres od dnia 17 października 2005 r. do dnia 8 października 2035 r. (§ 3 ust. 1)
• Od kwoty udzielonego kredytu bank pobiera prowizję przygotowawczą w wysokości 1,0% kwoty kredytu, tj. 853,50 CHF (§ 4)
• Wypłata kredytu następuje w transzach (§ 5 ust. 1)
• Kredyt spłacany jest w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat na rachunek w Banku, w złotych, według kursu sprzedaży ogłaszanego przez bank na dzień spłaty określony w Umowie (§ 10 ust. 1 i 2)
• Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, które w dniu zawarcia kredytu wynosi 1,9% w stosunku rocznym. Oprocentowanie ustala się jako sumę stopy bazowej i stałej marzy banku, która wynosi 1 p.p. (§ 11 ust. 1 i 2)
• Prawne zabezpieczenie spłaty kredytu stanowi weksel własny in blanco z klauzulą bez protestu wystawiony przez kredytobiorcę, hipoteka kaucyjna do kwoty 345.000 zł na zabezpieczenie ustanowiona na lokalu mieszkalnym, będącym przedmiotem kredytowania, cesja na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości obciążonej hipoteką, na kwotę nie wyższą niż 214.222,00 zł, pełnomocnictwo do rachunku w BOŚ Banku oraz ubezpieczenie braku wkładu własnego w T.U. Europa (§ 14 ust. 1)
• Kredyt objęty jest ubezpieczeniem braku wymaganego wkładu własnego kredytobiorcy w kredytowaną inwestycję do momentu, gdy kwota kredytu osiągnie 80% wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu, aktualnej na dzień zawarcia Umowy, nie dłużej jednak niż przez 10 lat od daty zawarcia Umowy (§ 22 ust. 1)

Umowa zawierała również oświadczenia kredytobiorcy (§ 27 ust. 1), że przed podpisaniem Umowy otrzymał wyciąg z ,,Taryfy opłat i prowizji Banku Ochrony Środowiska S.A. za czynności bankowe  w obrocie krajowym i zagranicznym” w części dotyczącej Umowy oraz ,,Regulaminu udzielania przez Bank Ochrony Środowiska S.A. kredytów hipotecznych dla osób fizycznych”, zapoznał się z uch treścią i uznaje ich wiążący charakter.

Dowód: umowa nr kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005/HP-DN/BOŚ Kr na finansowanie inwestycji prowadzonej przez inwestora zastępczego z dnia 17 października 2005 roku (k. 24-29);

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2022 roku,  sygn. I C 1149/21 Sąd Okręgowy w Krakowie, w pkt. I wyroku zasądził  od strony pozwanej Bank Ochrony Środowiska S.A. w Warszawie na rzecz powoda   kwotę 83.374,86 zł oraz kwotę 28.087,22 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty, w pkt 2 oddalił powództwo w pozostałej części. Natomiast w pkt.3  zasądził od strony pozwanej Banku Ochrony Środowiska SA w Warszawie na rzecz powoda   kwotę 6417 zł  tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2022 roku Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny  na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 14 stycznia 2022 roku, sygn. akt I C 1149/21 w pkt.1 umorzył postępowanie apelacyjne natomiast w pkt 2 zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 4050 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu podała, iż w piśmie procesowym z dnia 19 września 2022 roku  Bank cofnął apelację od wyroku Sądu Okręgowego  w Krakowie z dnia 14 stycznia 2022 roku. W związku z powyższym Sąd Apelacyjny zobowiązany do umorzenia postępowania wywołanego wniesieniem środka odwoławczego.

Dowód: wyrok z dnia 14 stycznia 2022 roku (k.40 -47); postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 10 listopada 2022 roku(k.49 );

Pismem z dnia 18 sierpnia 2022 roku strona powodowa wezwała pozwanego  do zapłaty kwoty w wysokości 203 682,14 zł tytułem wypłaconego kapitału oraz kwoty 99 769,23 stanowiącej równowartość świadczenia spełnionego na rzecz  pozwanego przez Bank  polegającego na umożliwieniu korzystania z kapitału Banku. Strona powodowa wyznaczyła pozwanemu 14 -dniowy termin na uiszczenie należności. Równocześnie wskazała pozwanemu, iż w przypadku braku zapłaty we wskazanym terminie, Bank wystąpi z pozwem do sądu powszechnego.  

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 18 sierpnia 2022 roku (k.36 -38).

W piśmie z dnia 31 sierpnia 2022 roku pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej  mu wobec Banku Ochrony Środowiska S.A. z siedzibą w Warszawie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (objętą wezwaniami do zapłaty z dnia 21 lutego 2022 r. i z dnia 24 sierpnia 2022 r., która nie była przedmiotem postępowania w sprawie przed Sądem Okręgowym w Krakowie, sygn. akt I C 1149/21) w łącznej kwocie 17.190,33 zł i 2.434,58 CHF z wierzytelnością Banku w kwocie 203 682,14  zł (należność główna).

Pozwany podał, iż w wyniku potrącenia wyżej określonej wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej tj. do kwoty 174 849,28 zł.

W odpowiedzi na złożone przez pozwanego oświadczenie  strona powodowa podała w piśmie z dnia 22 września 2002 rok, iż po dokonaniu potrącenia kwoty stanowiącej sumę spłat rat dokonanych w wykonaniu umowy kredytu z wierzytelnością Banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 203 682 ,14 zł do rozliczenia pozostaje kwota 189 316, 68 zł. Uwzględniając dokonaną przez pozwanego wpłatę w kwocie 174 849,28 zł , do rozliczenia pozostaje kwota 14 467,41 zł. Pozwany w dniu 29 września 2022 uiścił na rzecz strony powodowej kwot e 14 467,41 zł.

Dowód: pismo pozwanego z dnia 31 sierpnia 2022 roku (k.53); pismo strony powodowej z dnia 22 września 2022 roku (k.54); potwierdzenie przelewu z dnia 7 września 2022 roku (k.550; potwierdzenie przelewu z dnia 29 września 2022 roku (k.56)

W dniu 28 kwietnia 2022 roku strona powodowa wypłaciła na rzecz pozwanego wpłatę w kwotach 85.643,69 zł  i 6417 zł wskazane w wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie sygn. I C 1149/21 oraz kwotę 4050 zł  stanowiącą koszty postępowania apelacyjnego.

Dowód:  potwierdzenia przelewu (k.58 -61).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, wskazanych powyżej, których autentyczność i wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu i nie była przedmiotem zarzutów stron. W szczególności Sąd oparł się na  umowie  kredytu wraz z załącznikami, korespondencji między stronami  oraz wyroku z dnia 14 stycznia 2022 roku,  sygn. I C 1149/21 Sądu Okręgowego w Krakowie wraz z uzasadnieniem, postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 10 listopada 2022 roku wraz z uzasadnieniem.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Podstawę faktyczną żądania strony powodowej stanowiło twierdzenie, że w związku z uznaniem za nieważną umowy kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005 /HP-DN/BOŚ kr na finansowanie inwestycji prowadzonej przez inwestora zastępczego z dnia 17 października 2005 roku stronie powodowej przysługuje roszczenie o zwrot kwoty w wysokości 99 769,23 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia powoda kosztem Banku, odpowiadającego wartości świadczenia niepieniężnego Banku(nienależnej usługi) polegającego na umożliwieniu pozwanemu korzystanie z kapitału Banku.  Strona powodowa wskazała, iż kwota została obliczona w następujący sposób: kwota kapitału początkowego stanowiła sumę kwot wypłaconych powodowi przez Bank w złotych tytułem wykonania umowy, powyższa kwota przyjmowana za podstawę obliczeń była w każdym kolejnym miesiącu pomniejszana o wpłaty dokonywane przez pozwanego w wykonaniu umowy, tj. raty-kapitałowo odsetkowe, które systematycznie pomniejszały sumę środków, z których korzystał pozwany. Na dochodzoną należność składał się również zaoszczędzony za każdy miesiąc wydatek pozwanego od malejącego kapitału obliczony przy zastosowaniu miernika w postaci stopy procentowej ze „Statystyk stóp procentowych” publikowanych przez NBP dla danego miesiąca z kategorii „Kredyty i inne należności w PLN / gospodarstwa domowe / kredyty na nieruchomości mieszkaniowe / powyżej 5 lat (Tabela nr 1, poz. nr 21).

Bank zatem zaliczał wpłaty uiszczane przez pozwanego na poczet umowy i przyjmował kurs, który był obowiązujący w dniu kiedy wpłaty były one dokonywane.  Bank dochodząc niniejszego roszczenia wskazywał, iż w przypadku gdyby kwota udostępnionego kapitału była wyższa niż kwota, którą kredytobiorca uiścił na rzecz Banku to tym samym przysługuje mu zwrot tejże różnicy. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w przedmiotowej sprawie mowa jest o zwrocie wzajemnych świadczeń  wobec nieważności umowy kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005 /HP-DN/BOŚ kr na finansowanie inwestycji prowadzonej przez inwestora zastępczego z dnia 17 października 2005 roku w związku z czym wymagalność jest w zupełnie innym terminie aniżeli w dniu wpłaty poszczególnych rat. Za dzień wymagalności należy przyjąć 14 stycznia 2022 roku, bowiem to  tym dniu  został wydany wyrok rozstrzygający nieważność umowy kredytu. Kurs w dniu 14 stycznia 2022 roku dla CHF wynosił 4,3466, zatem też pozwany dokonał wpłat w łącznej kwocie 205 458,77 zł [83 374,86 zł + 122 083,91 zł( 28 087,22 CHF x 4,3466)], która to przewyższała kwotę udzielonego pozwanemu kredytu tj. 203 682,14 zł. Strona powodowa nie mogła zatem domagać się zwrotu części kapitału od pozwanego. 

Biorąc pod uwagę powyższą argumentację oraz to, że strony poza sporem uregulowały kwestię kapitału kredytu do rozstrzygnięcia pozostało jedynie zagadnienie, czy Bankowi przysługuje wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego  konsumenta z kapitału z umowy kredytu, która okazała się nieważna. Poza sporem w niniejszej sprawie była okoliczność, że umowa kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005 /HP-DN/BOŚ kr na finansowanie inwestycji prowadzonej przez inwestora zastępczego z dnia 17 października 2005 roku jest nieważna. Wskazane ustalenie wynika w sposób jednoznaczny z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 14 stycznia 2022 roku, sygn. akt I C 1149/21 w którym Sąd w treści uzasadnienia wyraźnie wskazał, że umowa zawarta między stronami jest nieważna, z czym tut. Sąd się zgadza, w związku z czym Sąd jest związany tymże wyrokiem na podstawie art. 365 §1 k.p.c. Żadna ze stron w niniejszym procesie nie twierdziła także, że umowa kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005 /HP-DN/BOŚ kr na finansowanie inwestycji prowadzonej przez inwestora zastępczego z dnia 17 października 2005 ważna, sformułowane przez stronę powodową roszczenia oraz sformułowane przez pozwanego zarzuty zakładały nieważność wskazanej umowy i bezpośrednio na niej się opierały. Nie ma zatem potrzeby przytaczania szerszej argumentacji przemawiającej za przyjęciem nieważności umowy kredytu hipotecznego kredytu hipotecznego denominowanego nr 201/2005 /HP-DN/BOŚ o z dnia 17 października 2005. Strona powodowa domagała się zasądzenia kwoty 99 769,23 zł jako wynagrodzenia za korzystanie z kapitału przyjmując, że pozwany uzyskał od strony pozwanej świadczenie, które umożliwiło realizację jego celów, zwrot nominalnej wartości świadczenia nie przywraca równowagi ekonomicznej stron, pozwany jest   bowiem wzbogacony zważywszy na zerowy koszt korzystania z kapitału w czasie. Podstawa  żądania wskazana została przez Bank w art.  405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.

W ocenie Sądu, skoro nieważność umowy kredytu wynika z zachowania powodowego Banku, który zastosował w umowie nieuczciwe warunki, co zostało przesądzone prawomocnym Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 14 stycznia 2022 roku, sygn. akt I C 1149/21 to należy wykluczyć możliwość czerpania przez bank korzyści ze swego zachowania, które jest sprzeczne nie tylko z dyrektywą 93/13, lecz również z wymogami dobrej wiary i dobrych obyczajów. Przyznanie korzyści przedsiębiorcom, którzy skorzystali z nieuczciwych warunków, byłoby również sprzeczne z koniecznością zachowania odstraszającego skutku zakazu stosowania takich warunków przewidzianego w dyrektywie 93/13. Zasadę pewności prawa należy rozumieć w ten sposób, że jeżeli umowa kredytu zostanie uznana za nieważną w całości, obie strony są zobowiązane do zwrotu wszystkich świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy, z wyłączeniem wszelkich innych dodatkowych roszczeń.

Odnosząc się do odstraszającego skutku zamierzonego przez art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy wskazać, że możliwość uznania formułowania przez przedsiębiorcę roszczeń wykraczających poza zwrot kwot faktycznie wypłaconych konsumentom tytułem kredytu, (a także, ewentualnie poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty), mogłaby przyczynić się do zachęcenia przedsiębiorców do włączania nieuczciwych warunków do umów zawieranych z konsumentami, skoro pomimo zastosowania przez nich w umowie nieuczciwych postanowień,  nadal otrzymywaliby utracone na skutek upadku umowy korzyści. W ocenie Sądu orzekającego przyjęcie środków, takich jak roszczenia banku sformułowane w niniejszej sprawie, wykraczające poza zwrot nominalnej kwoty kapitału wypłaconej konsumentom mogłoby zostać uznane za sprzeczne z zasadą pewności prawa, ponieważ nie stanowiłoby wprowadzenia w życie zakazu stosowania nieuczciwych warunków przewidzianego w dyrektywie 93/13. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, która stanowi ogólną zasadę prawa Unii, przepisy krajowe wykonujące to prawo nie mogą wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonych celów (wyrok TSUE z dnia 8 grudnia 2022 r., w sprawie C-799/21, EU:C:2022:973, pkt 34).Utrata przez Bank korzyści, które są związane z umową kredytu, a to odsetek stanowiących wynagrodzenie za korzystanie z kapitału jest sankcją,  zaś sankcja ze swej istoty jest dolegliwa, albowiem inaczej nie odniesie związanego z nią skutku.

Dokonując oceny dopuszczalności takiego roszczenia powodowego banku uwzględnił Sąd również stanowisko zajęte przez TSUE w wyroku z dnia 27 stycznia 2021 r. (C‑229/19 i C‑289/19, ECLI:EU:C:2021:68), w którym Trybunał wskazał, że „dyrektywa 93/13 sprzeciwia się temu, aby - po uznaniu za nieuczciwy warunku przewidującego zapłatę odszkodowania na rzecz przedsiębiorcy w wypadku niewykonania przez konsumenta ciążących na nim obowiązków umownych - przedsiębiorca mógł dochodzić ustawowego odszkodowania przewidzianego w przepisie prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, który miałby zastosowanie w braku wspomnianego warunku. Konsekwencje, jakie prawo krajowe wiąże z nieważnością umowy, nie mogą bowiem naruszać skuteczności przepisów dyrektywy 93/13 i stać w sprzeczności z celami, o których realizację ta dyrektywa zabiega. Celem tej dyrektywy jest ochrona konsumentów. Nie wymaga ona natomiast przyznawania przedsiębiorcom określonego poziomu ochrony na wypadek upadku całej umowy, który wynika z posługiwania się przez nich nieuczciwymi warunkami umownymi”. Podobne stanowisko Trybunał zajął  w wyroku z dnia 12 stycznia 2023 r.  (w sprawie C - 395/21, ECLI:EU:C:2023:14, pkt 67), w którym stwierdził, że „art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy umowa o świadczenie usług prawnych zawarta między adwokatem a konsumentem nie może dalej obowiązywać po wyłączeniu z niej warunku uznanego za nieuczciwy, który ustala cenę usług zgodnie z zasadą stawki godzinowej, a usługi te zostały wykonane, to nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy przywrócił sytuację, w jakiej znajdowałby się konsument w braku tego warunku, nawet jeśli skutkuje to nieotrzymaniem wynagrodzenia przez przedsiębiorcę. W przypadku gdyby unieważnienie umowy w całości naraziło konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego, przepisy te nie stoją na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zaradził skutkom nieważności wspomnianego warunku poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mającym zastosowanie w przypadku porozumienia stron tej umowy. Przepisy te stoją natomiast na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy zastąpił niedozwolony warunek, którego nieważność stwierdzono, sądowym oszacowaniem poziomu wynagrodzenia należnego za wspomniane usługi”.

Omawiane zagadnienia co do dopuszczalności żądania przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, przesądził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wprost w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r. wydanym w sprawie C-520/21 (ECLI:EU:C:2023:478) Trybunał wskazał, że „W kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty” (pkt 85 sentencji). Przyznanie instytucji kredytowej prawa do żądania od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę, w danym przypadku, odsetek za zwłokę mogłoby podważyć odstraszający skutek zamierzony przez dyrektywę 93/13, jak zauważył rzecznik generalny w opinii. Skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w ramach powoływania się na swoje prawa wynikające z tej dyrektywy, na ryzyko konieczności zapłaty rekompensaty [za korzystanie z kapitału]. Jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 61 opinii, taka wykładnia groziłaby stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumenta byłoby raczej kontynuowanie wykonania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które wywodzi on ze wspomnianej dyrektywy. Zgodnie z zasadą nemo auditur propriam turpitudinem allegans (powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany) nie można dopuścić ani do tego, by strona czerpała korzyści gospodarcze ze swojego niezgodnego z prawem zachowania, ani do tego, by otrzymała odszkodowanie za niedogodności nim wywołane.

Z przedstawionego wyroku TSUE, stanowiącego odpowiedź na pytanie Sądu krajowego, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank – kapitału kredytu, konsument – rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia) – wynika brak możliwości zasądzenia dochodzonego przez stronę powodową roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, jako sprzecznego z celem oraz przepisami dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.                                   

 Z powyższych przyczyn Sąd przyjął, że w art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. nie istniały podstawy prawne do uwzględnienia żądania strony powodowe o zasądzenie od pozwanego kwoty 99 769,23 zł z tytułu zwrotu równowartości wynagrodzenia za korzystania z kapitału,  o czym Sąd orzekł w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1¹  i §3 k.p.c., uznając pozwanego jako stronę wygrywająca w całości postępowanie. Na zasądzoną od strony powodowej na rzecz pozwanego  kwotę 5417 zł  złożyły się: wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika pozwanego w osobie  adwokata w kwocie 5400  zł (§ 2 pkt 7  rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokata) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Sek

1. Odnotować uzasadnienie,
2. Odpis doręczyć peł powoda
3. 8 tyg

26.02.2024

Urlop s. ref 12-18.02.2024