Sygn. akt I C 1589/24

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

uzupełniający wyrok z dnia 12 lutego 2025 r

Dnia 28 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:        Sędzia Edyta Żyła

                        Protokolant:               Ewelina Urbanek

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2025 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa

przeciwko   Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu

o ustalenie i zapłatę

uzupełnia wyrok z dnia 12 lutego 2025 sygn.akt. I C 1589/24 dodając pkt. 5 o treści;

5. w pozostałej części oddala powództwo.

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

 Dnia 12 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:        Sędzia Edyta Żyła

                        Protokolant:               Ewelina Urbanek

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2025 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa

przeciwko   Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu

o ustalenie i zapłatę

1. ustala, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy kredytu nr 7100/07/019 z dnia 03 kwietnia 2007 roku zawartej pomiędzy  a Lucas Bank S.A z siedzibę we Wrocławiu (aktualnie Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu);
2. zasądza od strony pozwanej Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu na rzecz powódki  kwotę 28.853,35 (dwadzieścia osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy złote 35/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 31 października 2023 roku do dnia zapłaty;
3. zasądza od strony pozwanej Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu na rzecz powodów  kwoty po 4.606,85 zł (cztery tysiące sześćset sześć złotych 85/100) na rzecz każdego z nich wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 31 października 2023 roku do dnia zapłaty;
4. zasądza od strony pozwanej Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu na rzecz powodów kwotę 11.834 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

I C 1589/24

Uzasadnienie

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 lutego 2025 r.

1. Stanowiska stron.

Powodowie w pozwie z dnia 19 marca 2024r. skierowanym przeciwko Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu wnieśli o:

1. Ustalenie, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy kredytu nr 7100/07/019 z dnia 3 kwietnia 2007 r. zawartej pomiędzy a Lukas Bank S.A. z siedzibą we Wrocławiu;
2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 162.735,74 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 31 października 2023 r. do dnia zapłaty;
3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 29.365,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 31 października 2023 r. do dnia zapłaty;
4. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 29.365,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 31 października 2023 r. do dnia zapłaty;
5. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego żądania powodowie wskazali, że 3 kwietnia 2007 r. zawarli jako konsumenci z pozwaną umowę kredytu nr 7100/07/019. Umowa została zawarta przy użyciu wzorca powszechnie stosowanego przez stronę pozwaną w celu zawierania umów kredytów hipotecznych. Powodowie zaznaczyli, że istotą sporu pomiędzy stronami pozostaje kwestia oceny zgodności z prawem powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego i ocena treści postanowień zawartych w §1 ust.1, §2, §4 ust.3, §9 ust.3 zdanie pierwsze umowy kredytu, postanowienia pkt 1 ust. 3 Załącznika 1 do umowy oraz postanowienia §2, §3 ust.4, §6 ust. 6, §20 ust.4, §30, §31, §32 ust. 6-7 Regulaminu udzielania kredytów mieszkaniowych w Lukas Banku S.A. dotyczących wprowadzenia klauzuli denominującej świadczenia stron dwoma miernikami wartości określanymi dowolnie przez pozwaną, pod kątem ich abuzywności w świetle przepisów prawa, skutku abuzywności dla ostatecznego kształtu powstałego między stronami stosunku prawnego (w tym możliwej całkowitej nieważności na skutek ich bezskuteczności). Zdaniem powodów umowa powinna zostać uznana za bezwzględnie nieważną albowiem kwestionowane przez nich postanowienia umowne zmierzają do zaburzenia równowagi kontraktowej stron na korzyść pozwanej. Tym samym należy ocenić je jako naruszające dobre obyczaje i prowadzące do nierównowagi praw i obowiązków ze szkodą dla konsumentów, prowadząc do bezskuteczności umowy, gdyż dalsze obowiązywanie umowy w kształcie pozbawionym kwestionowanych klauzul nie jest możliwe. W związku z powyższym całość pobranych przez pozwaną świadczeń stanowi ze strony powódki świadczenie nienależne, którego zwrotu powodowie domagają się na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Powyższe zachowuje aktualność także w przypadku uznania umowy kredytu za obowiązującą, lecz w brzmieniu pozbawionym zapisów abuzywnych.

Pozwany Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu w odpowiedzi na pozew wniósł o sprawdzenia wartości przedmiotu sporu oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na pozwanego zwrotu kosztów procesu. Ponadto pozwana zakwestionowała co do zasady i co do wysokości roszczenia powodów. Wskazano, że zawarta umowa jest umową kredytu denominowanego w której oddano do dyspozycji powodom określoną sumę CHF. To decyzją powodów i ze względu na wskazane przez nich cele kredytowe doszło do wypłaty złotówek po ich przewalutowaniu. Było to zgodne z wolą stron. Powodowie byli świadomi ryzyka kursowego istniejącego zarówno na etapie wypłaty jak i spłaty kredytu oraz wpływu ryzyka na zaciągnięte zobowiązanie. Zostali o tym prawidłowo poinformowani i potwierdzili powyższe złożonymi podpisami. Dodatkowo podniesiono, że korzystanie z tabeli kursów banku było fakultatywne i zależało od woli stron.  Wskazano, że każdy klient banku miał możliwość negocjowania kursu CHF (zawarcie umowy ramowej) Z tego względu nie można uznać kwestionowanych przez powodów klauzul przeliczeniowych odsyłających do tabeli kursów za postanowienia nieuczciwe.

Nie można uznać za rażącego naruszenia interesów konsumenta jeśli możliwe było wykonanie umowy, które wykluczało możliwość stosowania klauzul, które mogły być uznane za niedozwolone. Odesłanie do kursu kupna z tabeli banku przy wypłacie kredytu może  mieć wpływ na wysokość wypłaty w PLN dokonanej przez Bank. Nie rzutuje natomiast na ważność umowy, a wyłącznie dotyczy prawidłowości jej wykonania na tym etapie.

Podkreślono, że powodom przedstawiono całą ofertę kredytową banku, mieli możliwość wyboru kredytu w PLN lub CHF.

Nawet gdyby uznać za niedozwolone postanowienia kwestionowane przez powodów, to na dzień powstania sporu istnieje możliwość jej dalszego wykonywania bezpośrednio w walucie CHF, co też powodowie aktualnie czynią. Pozwany wykonał umowę kredytu poprzez wypłatę środków. Z tego względu spłacanie przez powodów rat kredytu nie można uznać za świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. Kredyt denominowany jest typem kredytu bankowego zgodnym z prawem bankowym i cywilnym.  Brak jest podstaw do twierdzenia, że umowa jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Pozwana zakwestionowała interes prawny powodów w ustaleniu nieważności umowy. Jednocześnie w ocenie pozwanej nie ma podstaw do uznania by umowa zawierała klauzule abuzywne. Albowiem postanowienia były indywidualnie uzgadniane z powodami. Jednocześnie postanowienia umowy nie naruszały dobrych obyczajów ani nie prowadziły do rażącego naruszenia interesów powodów. Powodom wyjaśniono istotę i konstrukcję kredytu denominowanego w walucie obcej, w tym zasady wypłaty i spłaty kredytu. Jednocześnie byli prawidłowo poinformowani o ryzyku kursowym. Wiedzą powszechną jest zmienność kursów walut. Jednocześnie stosowane przez pozwana kursy walut były kursami rynkowymi.

Podniesiono zarzut potrącenia i zarzut zatrzymania.

1. Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Credit Agricole Bank Polska S.A. jest następcą prawnym Lukas Banku S.A. z siedzibą we Wrocławiu (bezsporne, informacja z KRS – k. 38-39).

Powodowie, 28 lutego 2007r. złożyli do Lukas Banku S.A. wniosek o udzielenie kredytu w kwocie 229.486,50 zł w walucie CHF na okres 30 lat z przeznaczeniem na zakup na rynku pierwotnym lokalu mieszkalnego.

Załącznikiem do wniosku kredytowego było „Oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów mieszkaniowych udzielanych w walucie obcej”. Powódka oświadczyła, że po przedstawieniu jej oferty w złotych i w walucie obcej zdecydowała, że dokonuje wyboru kredytu w walucie obcej, mając świadomość, iż w okresie obowiązywania umowy może nastąpić wzrost kursu waluty, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu oraz kwoty rat w złotych. Powódka oświadczyła, że jest świadoma, iż oprocentowanie kredytu jest zmienne i może ulec podwyższeniu, co spowoduje podwyższenie kwoty raty. Potwierdziła otrzymanie informacji o kosztach obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty oraz zmiany stopy procentowej.

dowód: wniosek o kredyt mieszkaniowy, oświadczenie (k. 112-120).

Kredytobiorcy 3 kwietnia 2007r. zawarli z Lukas Bankiem S.A. umowę kredytu nr 7100/07/019. Umowa stanowi m.in., że:

• Bank udziela kredytobiorcy kredytu mieszkaniowego w kwocie 91.357,19 CHF na okres 360 miesięcy spłaty od 03-04-2007 do 20-04-2037 r. (§ 1 ust. 1);
• Kredytobiorca oświadcza, że kredyt zostanie przez niego przeznaczony na zakup mieszkania na rynku pierwotnym (…) (§ 1 ust. 2);
• Bank pobiera prowizję od udzielonego kredytu w kwocie 913,57 CHF. Prowizja zostanie potrącona z kwoty kredytu w dniu wypłaty pierwszej transzy (§ 2);
• Kredyt zostanie wypłacony w złotych polskich po przeliczeniu kwoty określonej w § 1 według aktualnego kursu kupna dewiz, obowiązującego w tabeli kursów walut w Lukas Banku w dniu uruchomienia każdej z kolejnych transz. Wypłacane transze pomniejszają dostępne do wypłaty saldo kredytu w walucie obcej. Bank w pierwszej kolejności wypłaca transze do równowartości kwot określonych w Załączniku nr 2 do umowy (§ 4 ust. 3);
• Po dacie rozwiązania umowy kredytu bank może przeliczyć całą kwotę niespłaconego kredytu na walutę krajową (przewalutowanie), według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w tabeli kursów walut w Lukas Banku w dniu przewalutowania (§ 9 ust. 3 zdanie pierwsze);
• Kredytobiorca oświadcza:
• że został poinformowany o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych (ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej;
• że został poinformowany, iż zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu;
• iż poniesie to ryzyko (§ 13 ust. 4 pkt 1-3).
• Integralną częścią niniejszej umowy jest Regulamin udzielania kredytów mieszkaniowych Lukas Banku (…) (§ 16 ust. 1).

Zgodnie zaś z ww. Regulaminem:

• Tabela kursów walut – tabela kursów walut w Lukas Banku S.A. zawierająca kursy kupna i sprzedaży walut obcych. Tabela może ulec zmianie w trakcie dnia roboczego, kolejne tabele w trakcie dnia są oznaczane datą, godziną, minutą ogłoszenia oraz kolejną literą alfabetu (§ 2 w części definiującej termin „tabela kursów walut”);
• Uruchomienie kredytu udzielonego w walucie obcej następuje w złotych polskich wg aktualnego w dniu uruchomienia kursu kupna dewiz (§ 3 ust. 4);
• W przypadku kredytów udzielanych w walutach obcych klient wnioskuje o kwotę w złotych polskich, która zostanie przeliczona na wnioskowaną walutę obcą według kursu kupna dewiz obowiązującego w tabeli kursów walut w dniu podjęcia decyzji kredytowej (§ 5 ust. 6);
• Dla kredytów denominowanych rachunek techniczny jest prowadzony w walucie obcej, w jakiej został udzielony kredyt. Wpłaty i przelewy na rachunek techniczny są przeliczane na walutę rachunku po aktualnym kursie sprzedaży dewiz obowiązującym w banku w dniu zaksięgowania wpłaty lub przelewu na rachunek (§ 19 ust. 4);
• Obowiązujące kursy kupna i sprzedaży walut obcych w Lukas Banku znajdują się w tabeli kursów walut (§ 29 ust. 1);
• Tabela kursów walut jest dostępna na stronie internetowej banku, w placówkach bankowych oraz Lukas linii (§ 29 ust. 2);
• Wypłata kredytu następuje w złotych polskich według kursu kupna dewiz obowiązującego w dniu wypłaty kredytu według tabeli kursów walut. Wypłata kredytu w transzach następuje do równowartości kwot wskazanych w umowie kredytu w PLN. Bank wypłaca transze w kolejności zgodnej z harmonogramem wypłat. W przypadku zmiany kursu waluty obcej, w jakiej jest udzielony kredyt, może wystąpić różnica między kwotą kredytu przeliczoną wg kursu z dnia wypłaty kredytu a przeliczoną wg kursu z dnia podjęcia decyzji kredytowej – zgodnie z § 45 ust. 2 (§ 30 ust. 1);
• Spłata kredytu ora prowizji dokonywana jest w złotych polskich jako równowartość wymagalnej kwoty spłaty wyrażonej w walucie obcej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz określonego w tabeli kursów walut obowiązującej w dniu wpływu środków na rachunek techniczny klienta (§ 30 ust. 2);
• Zasady przeliczania walut podczas przewalutowania kredytu wskazuje § 31 ust. 6;
• Przewalutowania odbywają się po kursach z dnia i godziny przewalutowania kredytu (§ 31 ust. 7).

dowód: umowa kredytu nr 7100/07/019 z 03.04.2007 r. (k. 40-42), regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych w Lukas Banku S.A. (k. 43-49)

Na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia z dnia 4 stycznia 2022 r. spadek po żku na podstawie ustawy nabyli : w udziale wynoszącym 1/3 część.

            Dowód: akt poświadczenia dziedziczenia, k.50-51

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa Podgórza w Krakowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 14 lutego 2024 r., Sąd postanowił zezwolić wnioskodawczyni na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem polegających na wytoczeniu powództwa o zapłatę i ustalenie przez ww. małoletnich.

            Dowód: postanowienie, k.52.

Listem adwokackim z dnia 9 października 2023 r. strona powodowa złożyła reklamację stronie pozwanej wzywając do zapłaty określonych w niej kwot w terminie 14 dni od doręczenia listu. Reklamacja została doręczona 16 października 2023 r.

W odpowiedzi, strona pozwana zakwestionowała argumenty powodów i wskazała, że umowa kredytu pozostaje ważna i wiążąca strony.

Dowód : list adwokacki i odpowiedź pozwanej, k.53-56.

Kredyt został uruchomiony w łącznej kwocie 183.400,53 zł w 7 transzach od dnia 17 kwietnia 2007 r. do dnia 8 lutego 2008 r.

            W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 20 sierpnia 2023 r. strona powodowa uiściła na rzecz pozwanego kwotę 218.072,91 zł (tytułem spłat rat kredytowych), kwotę 1.198,36 zł (tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego) oraz kwotę 2.196,31 zł (tj. 613,57 CHF tytułem prowizji za udzielenie kredytu).

            Dowód: zaświadczenie z dnia 15 września 2023 r., k.57-64

Powódka w chwili zawierania umowy nie została poinformowana o ryzyku kursu walut. Nie wiedziała zgodnie z jakim kursem franka bank pobiera opłaty. Kredyt był przeznaczony na zakup mieszkania, w którym powódka nadal mieszka, nie prowadziła w nim działalności gospodarczej. Powódka i jej zmarły mąż podpisali taką umowę jaką przedstawił im bank. Pomimo kolejnych spłat kredytu, saldo utrzymywało się na podobnym poziomie.

Dowód: zeznania powódki, protokół rozprawy z dnia 12 lutego 2025 r.

• Ocena materiału dowodowego.

Ustaleń w zakresie przedstawionego powyżej stanu faktycznego Sąd dokonał na podstawie analizy całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, kierując się przy tym dyrektywami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c.^[1]. Wszelkie wykorzystane przez Sąd dokumenty mogły stanowić podstawę do dokonywania ustaleń, albowiem nie były kwestionowane ani w zakresie autentyczności ani treści.

Ustalając okoliczności zawarcia umowy, Sąd oparł się na przede wszystkim na dowodzenie z przesłuchania powódki. Zeznania powódki należało uznać za jasne, spójne i wiarygodne. Powódka zrelacjonowała przebieg czynności związanych z zawarciem Umowy, celem i przeznaczeniem kredytu oraz wyjaśnili okoliczności dotyczące statusu konsumenta w niniejszej sprawie. Z przesłuchania strony powodowej wynika, iż kredytobiorcy nie negocjowali postanowień Umowy, nie mieli wpływu na jej treść bowiem mogli tylko ją przyjąć albo odrzucić. Pracownik Banku nie wyjaśnił kredytobiorcom specyfiki kredytu waloryzowanego kursem CHF. Zeznania dotyczące w szczególności okoliczności związanych z zawarciem Umowy były logiczne i spójne, a w konsekwencji nie budziły wątpliwości Sądu. Sąd dał im wiarę bowiem w pełni korelowały z dowodami w postaci dokumentów związanych z zawarciem i realizacją przedmiotowej umowy i nie było podstaw by uznać je za niewiarygodne. Zeznania były wyczerpujące, gdyż powodowie udzielili odpowiedzi na wszystkie pytania, co wynika z ich treści.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie ma podstaw do czynienia ustaleń, że strona powodowa została poinformowana o: sposobie (algorytmie) ustalania kursów przez Bank, ryzyku kursowym w znaczeniu, jakie okoliczności decydują o zmianie kursów, jakie jest prawdopodobieństwo zmiany kursów, w tym, co do zakresu zmiany oraz wpływu tej zmiany na wysokość zobowiązania strony powodowej. W szczególności strona powodowa nie otrzymała informacji pozwalających jej na świadome podjęcie decyzji o wyborze kredytu waloryzowanego walutą obcą.

Sąd na rozprawie w dniu 12 lutego 2025 r. pominął dowód z zeznań świadków wskazanych przez pozwanego oraz oddalił dowód z opinii biegłego jako zbędne i zmierzające do przewłoki postępowania.

Żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie miały natomiast załączone do akt opinia, raporty i stanowiska osób trzecich. Nie stanowią one bowiem dowodu w postępowaniu cywilnym, nie są w żaden sposób wiążące dla Sądu i stanowią jedynie subiektywną ocenę autora co do rozumienia, czy też stosowania określonych instytucji prawnych. Sąd orzekający instancji nie był w żadnym zakresie związany stanowiskami czy poglądami osób trzecich, a wskazane materiały stanowiły jedynie część argumentacji strony.

1. Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

1. Interes prawny w dochodzeniu roszczenia

W doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że interes prawny w dochodzeniu roszczenia o ustalenie z art. 189 k.p.c. przysługuje co od zasady jedynie wtedy, gdy powód nie może uzyskać ochrony w drodze dalej idącego roszczenia (np. o zapłatę). Jednocześnie pojawiają się jednak poglądy, że samo istnienie możliwości wytoczenia powództwa o świadczenie nie w każdej sytuacji świadczyć będzie o braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Brak interesu prawnego wystąpi jedynie wówczas gdy wyrok zasądzający świadczenie zapewni pełną (adekwatna do sytuacji prawnej powoda) ochronę prawną jego uzasadnionych interesów. W przypadku gdy sporem o świadczenie nie będą mogły (ze swej natury) być objęte wszystkie uprawnienia istotne z perspektywy ochrony sfery prawnej powoda (wyrok nie będzie wyczerpywał wszystkich płaszczyzn istniejącego sporu objętego stosunkiem prawnym, którego dotyczy żądanie ustalenia), przyjąć należy, że powód ma interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. Teza ta będzie aktualna zwłaszcza w tych sytuacjach, w których żądaniem ustalenia objęte jest twierdzenie o nieistnieniu stosunku prawnego. W przypadku zwłaszcza gdy konsekwencje ustalenia nieistnienia stosunku prawnego nie ograniczają się do aktualizacji obowiązku świadczenia przez pozwanego, lecz dotyczą także innych aspektów sfery prawnej powoda (np. wpływają na określenie treści praw i obowiązków powoda jako dłużnika pozwanego), sama możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie może nie wyczerpywać interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Będzie tak zwłaszcza gdy to pozwany rości sobie według treści stosunku prawnego objętego powództwem z art. 189 k.p.c. określone prawo do świadczenia ze strony powoda (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 lipca 2021 r., sygn. akt I ACa 646/20, LEX nr 3164510). Dokonując oceny sytuacji powodów według treści zapisów umowy kredytu należy uznać, że nie wywiązali się w całości z obowiązku spłaty kwoty kredytu wraz z należnymi odsetkami. Nie można więc wykluczyć, że nawet po zasądzeniu od strony pozwanej na rzecz powodów zwrotu wszystkich kwot, które powód  świadczył z tytułu umowy kredytu, strona pozwana nadal będzie uważała go ich za swoich dłużników i żądała spłaty kolejnych rat, powołując się na to, że wyrok zasądzający świadczenie nie wiąże pozwanego w zakresie znajdujących się w uzasadnieniu wyroku rozważań co do stwierdzenia nieważności umowy. W doktrynie i orzecznictwie prawa cywilnego nadal istnieją bowiem wątpliwości co do zakresu związania motywami uzasadnienia wyroku. Nadto istnieją inne skutki zawartej między stronami umowy kredytu, których nie da się usunąć w drodze powództwa o świadczenie - np. hipoteka ustanowiona na nieruchomości powoda na zabezpieczenie roszczeń Banku z tytułu umowy kredytu, której wykreślenie bez zgody Banku będzie możliwe dopiero po uzyskaniu wyroku ustalającego nieważność umowy bądź spłacaniu przez powodów w całości zobowiązania z tytułu umowy. Sam fakt, że w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną powodom  przysługują dalej idące roszczenia o świadczenie nie przesądza więc jeszcze o braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy. W ocenie Sądu tylko rozpoznanie roszczenia powodów o  ustalenie, że umowa kredytu z dnia 3 kwietnia 2007 roku jest nieważna, ostatecznie zakończy spór między stronami, zapewni im pełną ochronę i pozwoli na uniknięcie dalszych sporów w przyszłości.

2. Charakter prawny spornej umowy kredytu.

Do istotnych elementów umowy kredytu należy zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwoty środków pieniężnych oraz kredytobiorcy do korzystania z niej i zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty^[2]. Sporna Umowa ma charakter umowy kredytu denominowanego do waluty obcej, a zatem wysokość kapitału w chwili zawierania umowy określona została w CHF, a przeliczenie na PLN nastąpiło w chwili wypłaty środków, przy czym wysokość kapitału, jaki Kredytobiorca zobowiązany był zwrócić, określona miała być w CHF.

1. Status kredytobiorcy jako konsumenta.

Kredytobiorcy występowali przy zawieraniu Umowy jako konsumenci w rozumieniu regulacji art. 22¹ k.c. Kredytobiorcy wskutek zawartej Umowy uzyskali kapitał przeznaczony na cel, niezwiązany z działalnością gospodarczą lub zawodową. Środki pochodzące z kredytu były przeznaczone na zakup lokalu mieszkalnego.

1. Abuzywność klauzul umownych oraz ich wpływ na byt Umowy.

Sąd uznał, że postanowienia umowne dotyczące przyjętej w Umowie klauzuli przeliczeniowej, tj. oparcie jej na własnych kursach kupna i sprzedaży CHF, określanych dowolnie przez Bank, skutkują tym, że Umowa wskutek mechanizmu denominacji nie zawierała określenia głównego świadczenia Kredytobiorców, a konkretnie nie określała kapitału pożyczki. Jednocześnie na skutek zastosowania ponownego przeliczenia rat na CHF, ponownie przy zastosowaniu kursów (sprzedaży) dowolnie ustalanych przez Bank, nie określała również w sposób jednoznaczny sposobu wyliczenia rat kapitałowo – odsetkowych.

• Normy prawne dotyczące abuzywności klauzul umownych.

Warunki umowy, które nie były indywidualnie uzgadniane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikająca z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (art. 3 Dyrektywy[3]). Warunki umowy uznane są za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 Dyrektywy). Opisana Dyrektywa jest aktem ustawodawczym wyznaczającym cel (jakim jest ochrona konsumentów), który muszą osiągnąć kraje UE. Sposób jego osiągnięcia określają jednak poszczególne kraje za pośrednictwem swoich własnych aktów prawnych, w następstwie czego należy przyjąć, że przepisy wspólnotowe określają minimalny poziom ochrony konsumentów.

Na gruncie prawa krajowego (art. 385¹ k.c.), postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Od strony procesowej ochrona konsumenta oparta na art. 385¹ k.c. ma charakter dwojaki. Po pierwsze, może być ona udzielona w każdym toczącym się między konsumentem a przedsiębiorcą procesie, którego rozstrzygnięcie jest uzależnione od treści postanowień nieuzgodnionych indywidualnie. Nie ma znaczenia, czy powodem jest w takim procesie konsument, czy przedsiębiorca. Nakaz uwzględnienia klauzuli abuzywnej spoczywa na sądzie rozpoznającym sprawę[4].

• Rola klauzuli przeliczeniowych w stosunku prawnym łączącym strony.

 Podstawowym obowiązkiem banku, jako udzielającego kredyt, jest oddanie do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel. Podstawowym obowiązkiem kredytobiorcy jest zwrot kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłata prowizji od udzielonego kredytu[5]. Aby określić wartość tych świadczeń w umowie musiał zostać zastosowany mechanizm (sposób) przeliczenia wartości obu walut (PLN i CHF). Klauzulę denominacyjną (w tym postanowienia dotyczące przeliczania kwoty kredytu z waluty obcej na PLN) należy uznać za określającą podstawowe świadczenia w ramach zawartej umowy, charakteryzujące tę umowę jako podtyp umowy kredytu – umowy o kredyt denominowany w walucie obcej. Taka umowa zawiera postanowienia o przeliczeniu kwoty kredytu na inną walutę i wskazuje tę walutę - w celu zastosowania stawki referencyjnej stosowanej w obrocie dla tej waluty. Postanowienia dotyczące denominacji nie ograniczają się do posiłkowego określenia sposobu zmiany wysokości świadczenia kredytobiorcy w przyszłości, ale wprost świadczenie to określają. Bez przeprowadzenia przeliczeń wynikających z denominacji nie doszłoby do ustalenia wysokości kapitału podlegającego spłacie (wyrażonego w walucie obcej). Nie doszłoby też do ustalenia wysokości odsetek, które zobowiązany jest zapłacić kredytobiorca, skoro odsetki te naliczane są, zgodnie z konstrukcją umowy, od kwoty wyrażonej w walucie obcej.

W niniejszym przypadku klauzula przeliczeniowa wprost określała świadczenie główne Kredytobiorców, mając znaczenie zarówno dla ustalenia wysokości kapitału, jaki zobowiązani byli zwrócić, jak i dla wysokości odsetek (rat kapitałowo – odsetkowych).

• Możliwości zakwalifikowania postanowień umownych za niedozwolone.

Możliwość uznania postanowień umownych za niedozwolone w pierwszej kolejności wymaga ich zakwalifikowania albo jako postanowień, które nie określają głównych świadczeń stron, albo jako postanowień określających główne świadczenia stron (w tym cenę lub wynagrodzenie), które nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (o czym mowa powyżej). Postanowienia Umowy, odwołujące się do bliżej nieokreślonych kursów obowiązujących w Banku począwszy od uruchomienia kredytu, poprzez okres spłat poszczególnych rat nie określały stałego i jednoznacznego, obiektywnie weryfikowalnego kryterium przeliczeniowego, stanowiły scedowanie na rzecz banku prawa do – w istocie dowolnego, bo prawnie niezwiązanego – kształtowania kryteriów przeliczeniowych (kursu waluty obcej w procesie wypłaty pożyczki i jej spłaty) w taki sposób, że nie były one ani transparentne ani zrozumiałe dla konsumenta. Tym samym postanowienia umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie było jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. oraz art. 4 ust. 2 Dyrektywy.

Powyższa ocena umożliwia dokonanie następczej oceny kwestionowanych postanowień umownych pod kątem art. 385¹ § 1 zd. 1 k.c. oraz art. 3 ust. 1 Dyrektywy, który stanowi, że warunki umowy mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Dobre obyczaje to także normy postępowania polecające na nienadużywaniu w stosunku do słabszego uczestnika obrotu posiadanej przewagi ekonomicznej[6]. Za działanie wbrew dobrym obyczajom należy rozumieć wprowadzenie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron, zaś rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję na jego niekorzyść praw  i obowiązków wynikających z umowy[7]. Ponadto dobrym obyczajem jest należyte spełnienie ciążącego na banku obowiązku informacyjnego wobec pożyczkobiorców – konsumentów, niebędących profesjonalnymi uczestnikami obrotu gospodarczego.

Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron[8]. Klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w  kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej w istocie wysokości jego zobowiązania, jest klauzulą niedozwoloną[9]. Regulację art. 4 ust. 2 Dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w przypadku warunku umownego takiego jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu  o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne[10]. Ponieważ treść kwestionowanych postanowień umowy umożliwia Bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec Banku, zakłócona zostaje równowaga pomiędzy stronami Umowy, a takie postanowienie staje się sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz dodatkowo w sposób rażący narusza interesy konsumentów. Zostały więc spełnione wszystkie przesłanki określone w art. 385¹ § 1 k.c., nakazujące uznać to postanowienie za niedozwoloną klauzulę umowną.

• Obowiązek informacyjny Banku.

Informacje dotyczące ryzyka kursowego przekazywane Kredytobiorcom przez Bank przed podpisaniem Umowy były lakoniczne i nie były wystarczające do tego, aby w pełni zdali sobie oni sprawę z ryzyka kursowego wiążącego się z umową oraz z jego potencjalnymi skutkami. Wynikało z nich co prawda, że wysokość raty kredytu jest uzależniona od wysokości kursu CHF i może ulec pewnym zmianom na niekorzyść Kredytobiorców, jednakże twierdzenia te sprowadzały się jedynie do ogólnych twierdzeń, w żaden sposób tego ryzyka nie obrazując. Z informacji, przekazanych przez Bank, wynikało zasadniczo, że kredyt denominowany w CHF ze względu na niższą ratę (niższe oprocentowanie) jest znacznie korzystniejszy od kredytu w PLN. Informacje te w istocie zacierały więc obraz ryzyka kursowego, skupiając się na uwypukleniu zalet umowy kredytu waloryzowanego w waluty obcej przy jednoczesnym zbagatelizowaniu jej wad, w tym w szczególności zagrożeń związanych z ryzykiem kursowym. Ze względu na niedoinformowanie Kredytobiorców o ryzyku kursowym nie mogli oni prawidłowo ocenić wpływu wahań kursów waluty CHF na ich sytuację ekonomiczną – czyli tego, do jakiej rozsądnie przewidywalnej na moment zawarcia umowy wysokości może wzrosnąć saldo kredytu wyrażone w walucie złoty polski oraz rata kredytu spłacana w PLN i czy będą oni w stanie udźwignąć obciążenie finansowe związane z takim wzrostem. Brak należytej informacji o ryzyku kursowym i jego skutkach przesądza, że kwestionowane postanowienia Umowy dotyczące klauzul denominacyjnych nie mogą zostać uznane za sformułowane w sposób jednoznaczny.

• Wpływ abuzywności postanowień Umowy na jej byt.

Konsekwencją abuzywności postanowień umownych jest brak związania nimi Powodów, co skutkuje koniecznością pominięcia kursów walut obcych ustalanych przez Bank. Powstaje w ten sposób luka umowna, skutkująca brakiem możliwości przeliczenia zobowiązania Kredytobiorców do PLN i wysokości zadłużenia w poszczególnych okresach po waloryzacji, jak i powrotnego przeliczenia na CHF. Tym samym dochodzi do niemożności określenia zarówno wysokości wykorzystanego kapitału, jak i poszczególnych rat. Ponieważ klauzula denominacyjna stanowiła przedmiotowo istotny element umowy, stanowiący podstawę do zastosowania oprocentowania LIBOR[11] właściwego dla waluty obcej, co niewątpliwie było głównym celem takiego, jak w przedmiotowej sprawie ukształtowania umowy, pominięcie tej klauzuli prowadzi do wynaturzenia całego stosunku prawnego i definitywnej zmiany charakteru umowy. Brak jest podstaw, aby w miejsce abuzywnych klauzul waloryzacyjnych wprowadzać inny miernik wartości.

W chwili zawierania Umowy obowiązywała regulacja art. 358 § 2 k.c. pozwalająca, w braku odmiennych ustaleń stron, na określenie wartości waluty obcej wedle średniego kursu NBP, niemniej dopuszczalność zastąpienia klauzul niedozwolonych zgodnie z orzecznictwem TSUE, ze względu na cel „odstraszający" Dyrektywy, który w razie naruszenia równowagi stron umowy po stronie słabszej daje możliwości decyzyjne, uzależniona jest od woli konsumenta. Dopuszczalne jest zastąpienie nieuczciwego warunku dyspozytywnym przepisem krajowym jedynie wówczas, gdy wyeliminowanie nieuczciwego warunku oznacza na mocy prawa krajowego unieważnienie całej umowy (co ma miejsce w niniejszej sprawie) oraz kumulatywnie, jeżeli unieważnienie to naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje. Ponieważ w ocenie Sądu okoliczności sprawy nie wskazują, aby unieważnienie Umowy naraziło Powodów na szczególnie niekorzystne konsekwencje, a sami Powodowie sprzeciwili się wprowadzenia do umowy regulacji opartych o przepisy dyspozytywne, domagając się konsekwentnie unieważnienia umowy, nie istnieje możliwość zastąpienia tych klauzul niedozwolonych rozwiązaniami wynikającymi z ustawy. Eliminacja wadliwej klauzuli denominacyjnej całkowicie zmieniłaby charakter Umowy, a w szczególności charakter świadczenia głównego Kredytobiorców, w następstwie czego uznać należało, że nie jest możliwe dalsze jej utrzymanie. Regulację art. 6 ust. 1 Dyrektywy należy interpretować w ten sposób[12], że nie stoi ona na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy.

Kierując się powyżej wskazanymi przepisami prawa i poglądami judykatury należy stwierdzić, że abuzywność spornych postanowień umownych przejawiała się w tym,  że klauzule te nie odwoływały się do ustalanego w sposób obiektywny kursu CHF, do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu, lecz pozwalały w rzeczywistości pozwanemu kształtować ten kurs w sposób dowolny, wedle swej woli. Na mocy spornych postanowień to pozwany Bank mógł jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący dla kredytobiorcy (konsumenta), modyfikować wskaźnik, według którego obliczana była wysokość jego zobowiązania, a tym samym mógł wpływać na wysokość świadczenia kredytobiorcy. Przyznanie sobie przez pozwanego prawa do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu kupna oraz sprzedaży franka szwajcarskiego oraz wysokości tzw. spreadu (różnica między kursem sprzedaży i zakupu waluty obcej) przy pozbawieniu konsumenta jakiegokolwiek wpływu, bez wątpienia narusza jego interesy i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Mianem spreadu określa się wynagrodzenie za wykonanie usługi wymiany waluty. Między stronami nie dochodziło do transakcji wymiany walut. Pobieranemu od strony powodowej spreadowi nie odpowiadało żadne świadczenie banku. W istocie była to prowizja na rzecz banku, której wysokości strona powodowa nie mogła oszacować. Wysokość tej prowizji zależała wyłącznie od Banku.

Treść kwestionowanych postanowień umożliwiała Bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku, przez co zakłócona została równowaga pomiędzy stronami przedmiotowej umowy. To powodowało, że postanowienia te były sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażący naruszały interesy konsumenta. Nie może ulegać wątpliwości, że klauzula waloryzacyjna może działać prawidłowo jedynie wówczas, gdy miernik wartości, według którego dokonywana jest waloryzacja, ustalany jest w sposób obiektywny, a więc przede wszystkim w sposób niezależny od woli którejkolwiek ze stron umowy.

Ponadto o abuzywności tych postanowień świadczy ich nietransparentność. Umowa kredytu nie przedstawiała w sposób przejrzysty konkretnych działań i mechanizmu wymiany waluty obcej, tak aby kredytobiorca był w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z umowy konsekwencje ekonomiczne. Strona powodowa nie znała sposobu, w jaki bank kształtował kurs CHF, zwiększając go bądź zmniejszając wedle swego uznania. Umowa nie dawała kredytobiorcy żadnego instrumentu pozwalającego bronić się przed decyzjami banku w zakresie wyznaczanego kursu CHF, czy też weryfikować je. Bank przy tym uwzględniał inny kurs CHF przy przeliczaniu wartości wypłaconego kredytu (kurs kupna) i inny przy obliczaniu wartości raty spłaty kredytu (kurs sprzedaży). Pomiędzy stronami przedmiotowej umowy zakłócona została w ten sposób równowaga kontaktowa, skoro treść kwestionowanych postanowień umożliwiała bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku.

Waloryzacja rat kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywała się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego, będące jego wewnętrznym dokumentem i to uprawnienie Banku do określania wysokości kursu CHF nie doznawało żadnych formalnie uregulowanych ograniczeń. Umowa o kredyt hipoteczny nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w tabeli kursów banku. W szczególności postanowienia przedmiotowej umowy nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu CHF ukształtowanego przez rynek walutowy lub np. kursu średniego publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Bank może wybrać dowolne kryteria ustalania kursów, niekoniecznie związanych z aktualnym kursem ukształtowanym przez rynek walutowy i ma możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria. Kursy wykorzystywane przez bank nie są kursami średnimi, lecz kursami kupna i sprzedaży, a więc z zasady zawierają wynagrodzenie - marżę banku za dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży, której wysokość jest zależna tylko i wyłącznie od woli pozwanego. 

Reasumując stwierdzić należy, że skoro treść kwestionowanych postanowień umowy umożliwia Bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań, zakłócona zostaje równowaga pomiędzy stronami Umowy, a takie postanowienie staje się sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz dodatkowo w sposób rażący narusza interesy konsumenta. Zostały więc spełnione wszystkie przesłanki określone w art. 3851 § 1 k.c., nakazujące uznać to postanowienie za niedozwoloną klauzulę umowną.

Z powyższych przyczyn należało uznać, że Umowa nie może obowiązywać, co skutkowało ustaleniem, że umowa nr 7100/07/019 z dnia 3 kwietnia 2007 r., zawarta między a Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu, którego następcą prawnym jest pozwany, jest nieważna;

• Skutki ustalenia nieważności Umowy.

Sąd wydając orzeczenie końcowe kierował się poglądami prawnymi ujętymi w uchwałach Sądu Najwyższego z 16 lutego 2021 roku (III CZP 11/20), 7 maja 2021 roku (III CZP 6/21) i 25 kwietnia 2024 roku (III CZP 25/22) oraz orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej     z 14 czerwca 2012 roku (C-618/10), 30 maja 2013 roku (C-488/11), 15 czerwca 2023 roku (C-520/21), 14 grudnia 2023 roku (C-28/22 GNB), 12 stycznia 2024 roku (C-488/23), 8 maja 2024 roku (C-424/22), wyznaczającymi dominującą linię orzecznictwa sądów powszechnych.

W orzecznictwie definitywnie przyjęto, że w przypadku wzajemnych rozliczeń banku i konsumentów dokonywanych na tle nieważnych umów kredytu waloryzowanych do waluty obcej zastosowanie ma teoria dwóch kondykcji. Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021r., sygn. akt III CZP 6/21, której nadał moc zasady prawnej „Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Podobne zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale  z dnia 16 lutego 2021r. (sygn. akt III CZP 11/20), w której stwierdził, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu”.

Skoro umowa okazała się nieważna ex tunc (od chwili jej zawarcia), stronie powodowej przysługuje więc roszczenie - kondykcja - o zwrot spełnionych przez nią na poczet nieważnej umowy świadczeń. Roszczenie to zostało oparte na teorii dwóch kondykcji, zgodnie z którą roszczenie każdej ze stron nieważnej umowy o zwrot spełnionych przez nie nienależnie świadczeń traktuje się jako roszczenia niezależne od siebie^[13].

Wobec powyższego, konieczne staje się dokonanie rozliczeń (zwrotu spełnionych przez strony świadczeń) zgodnie z regulacjami art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 20 sierpnia 2023 r. strona powodowa uiściła na rzecz pozwanego kwotę 218.072,91 zł (tytułem spłat rat kredytowych), kwotę 1.198,36 zł (tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego) oraz kwotę 2.196,31 zł (tj. 613,57 CHF tytułem prowizji za udzielenie kredytu), czyli łącznie 221.467,58 zł.

W związku z uwzględnieniem przez tut. Sąd zarzutu potrącenia z odpowiedzi na pozew w kwocie wypłaconego kapitału kredytu tj. 183.400,53 zł, kwota należna powodom wyniosła łącznie 38.067,05 zł, którą to kwotę sad zasadził na rzecz pozwanych w proporcji wynikającej z jej żądania w pozostałym zakresie oddalając powództwo

Na skutek uwzględnienia zarzutu potrącenia, zarzut zatrzymania należało ocenić jako bezprzedmiotowy.

Mając na względzie stosunek rozdzielenia żądanej kwoty w żądaniu pozwu, Sąd zasądził jak w pkt 2 i 3 wyroku.

W pozostałej części powództwo zasługiwało na oddalenie w związku z uwzględnieniem części żądania o czym orzeczono na rozprawie 28 lutego 2025 r.

Sędzia Edyta Żyła

I C 1589/24

Zarządzenie:

1. odnotować uzasadnienie wyroku uzupełniającego ;
2. odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć zgodnie z wnioskami stron;
3. 5 tygodni, po czym przedstawić z dowodem doręczenia.

Kraków, dnia 11 marca  2025 r.                    Sędzia Edyta Żyła

[1] Ustawa Kodeks postępowania cywilnego z 17 listopada 1964r. (Dz.1964.43.296 z późn. zm.).

[2] B. Smykla [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022, art. 69.

[3] Dyrektywa Rady nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach   w umowach konsumenckich (Dz. Urz. WE z 1993 r. L 95, s. 29).

[4] G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 385(1).

[5] B. Smykla [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022, art. 69.

[6] K. Skubisz-Kępka [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 385¹.

[7] wyr. SN (Sąd Najwyższy) z 29 sierpnia 2013 r., I CSK 660/12, LEX nr 1408133; wyr. SN z 13 sierpnia 2015 r., I CSK 611/14, LEX nr 1771389.

[8] wyr. SN z 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, LEX nr 1968429.

[9]wyr. SN z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, LEX nr 2642144.

[10] wyr. TSUE  (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej)  z 30 kwietnia 2014r.., C-26/13, Árpád Kásler i Hajnalka Káslerné Rábai v. Otp Jelzálogbank Zrt, Zotsis 2014, nr 4, poz. I-282, pkt 2.

[11] (London Interbank Offer Rate) - stopa procentowa kredytów udzielanych na rynku międzynarodowym w Londynie, liczona m.in. dla CHF, do końca 2021 roku była podstawą oprocentowania kredytów hipotecznych opartych na CHF.

[12] wyr. TSUE  z 30 kwietnia 2014r.., C-26/13, Árpád Kásler i Hajnalka Káslerné Rábai v. Otp Jelzálogbank Zrt, Zotsis 2014, nr 4, poz. I-282, pkt 1.

[13] Ł. Węgrzynowski, Zasady rozliczenia stron w razie stwierdzenia nieważności umowy kredytu udzielonego w CHF (teoria salda i teoria dwóch kondykcji), LEX/el. 2020; wyr. SA (Sąd Apelacyjny) w Katowicach z 28 stycznia 2022 r., I ACa 23/21, LEX nr 3321766.