Sygn. akt I C 2333/23

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

                                                                     Dnia 29 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Irena  Żarnowska-Sporysz

Protokolant:    Jolanta  Latała

po rozpoznaniu w dniu  29 kwietnia 2024 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa

przeciwko Bankowi Millennium S.A. z siedzibą w Warszawie

o ustalenie i zapłatę

1. ustala, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy kredytu hipotecznego numer KH/00002941 z 5 czerwca 2008 roku zawartej pomiędzy powodami a Euro Bank S.A. z siedzibą we Wrocławiu;
2. zasądza od strony pozwanej Banku Millennium S.A. z siedzibą
   w Warszawie na rzecz powodów łącznie kwotę 81.646,08 zł (81.646,08 ) oraz 64.179,60 CHF (sześćdziesiąt cztery tysiące sto siedemdziesiąt dziewięć CHF i 60/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 3 maja 2023 roku do dnia zapłaty;

• zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 11.834 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 2333/23

Uzasadnienie wyroku

z dnia 29 kwietnia 2024 roku

Powodowie, w pozwie z dnia 29 maja 2023 roku, skierowanym przeciwko Bankowi Millennium S.A. z siedzibą w Warszawie, wnieśli o:

• ustalenie nieistnienia umowy o kredyt hipoteczny nr  z dnia 5 czerwca 2008 roku zawartej pomiędzy powodami a Euro Bank – S.A z siedzibą we Wrocławiu (aktualnie Bankiem Millennium S.A. z siedzibą w Warszawie);
• zasądzenie od strony pozwanej łącznie na swoją rzecz kwoty 81 646,08 zł oraz kwoty 64 179,60 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 3 maja 2023 roku do dnia zapłaty;
• zasądzenie łącznie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami
  za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Na uzasadnienie swojego roszczenia powodowie wskazali, że dnia 5 czerwca 2008 roku zawarli z Euro Bank S.A. z siedzibą we Wrocławiu (obecnie Bankiem Millennium S.A.
z siedzibą w Warszawie) umowę o kredyt hipoteczny indeksowany kursem franka szwajcarskiego. Zdaniem powodów, przedmiotowa umowa jest w całości nieważna, albowiem zawiera abuzywne klauzule przeliczeniowe, po usunięciu których umowa nie nadaje się
do wykonania. Ponadto wskazali na naruszenie art. 69 Prawa bankowego, gdyż kwota kredytu oddana do ich dyspozycji nie została w umowie jednoznacznie określona. W ocenie powodów, umowa jest sprzeczna również z zasadami współżycia społecznego, bowiem całe ryzyko kursowe zostało przerzucone na powodów. Dalej powodowie wskazali na sprzeczność umowy z naturą stosunku prawnego, gdyż bank przyznał sobie prawo do jednostronnego określania wysokości świadczeń obu stron.

Z uwagi na nieważność umowy, powodowie domagają się zwrotu kwot uiszczonych
z tytułu rat kredytowych na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

            Strona pozwana Bank Millenium S.A. z siedzibą w Warszawie w odpowiedzi na pozew (k. 105) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów zwrotu kosztów postępowania. Podniosła, że umowa nie zawiera żadnych postanowień abuzywnych,
a zakwestionowana przez powodów klauzula waloryzacyjna jest sformułowana w sposób jasny, precyzyjny i nie budzący wątpliwości. Zaprzeczyła jakoby powodowie nie mieli wpływu
na treść postanowień zawartych w umowie kredytowej. Podała, że powodowie nie posiadają interesu prawnego w żądaniu ustalenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 maja 2008 roku powodowie złożyli wniosek  o kredyt. Wnioskowali o kredyt w wysokości 220 000 zł, jako walutę kredytu wskazali CHF, zaś  jako okres kredytowania 240 miesiące. Jako cel zaciągnięcia kredytu wskazali zakup mieszkania
na rynku pierwotnym.

Dowód: wniosek o kredyt (k. 149 i n.).   

W dniu 5 czerwca 2008 roku zawarta została umowa o kredyt hipoteczny
nr   indeksowany do CHF pomiędzy a Euro Bankiem S.A. z siedzibą we Wrocławiu.

Zgodnie z § 1 ust. 3.1 kwota kredytu wynosiła 220 000,00 zł.  Kredyt był indeksowany kursem CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli obowiązującej w Euro Banku S.A. w dniu uruchomienia kredytu lub transzy, co wynikało
z § 2 pkt. 20 Regulaminu.

Zgodnie z § 2 pkt. 2.2  umowy, celem kredytu zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym.

Wedle § 2 pkt.3.6 umowy wskazano, że okres kredytowania wynosi 240 miesięcy, zobowiązanie miało być spłacane w ratach annuitetowych. Zgodnie z § 6 pkt. 2 umowy kredyt był oprocentowany wg. zmiennej stopu procentowej, składającej się ze stałej w okresie kredytowania marży banku (wynoszącej zgodnie z § 1 pkt. 3.13 umowy: 0,90 %) oraz aktualnej 
w danym kwartale stopy bazowej ogłaszanej w tabeli obowiązującej w banku. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,74 %.

Wysokość zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu wyrażona miała być w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie
z tabelą obowiązującą w banku w dniu uruchomienia (§ 6 pkt. 1 Regulaminu). Zgodnie z treścią § 8 pkt. 10 Regulaminu Tabela kursów walut mogła ulec zmianie w trakcie dnia roboczego. Wedle § 7 pkt. 1 umowy kredytobiorcy zobowiązali się spłacić kwotę kredytu w CHF w ratach określonych w § 1 pkt. 3.8. Zgodnie z § 7 pkt. 6 umowy spłaty rat następować miały w złotych polskich, po ich przeliczeniu z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu poprzedzającym płatność rat kredytu, zgodnie z Tabelą banku.

Zgodnie z § 3 pkt. 1 umowy  zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami stanowiła m.in. hipoteka kaucyjna do kwoty 185 598,72 CHF ustanowiona na nieruchomości lokalowej położonej w Krakowie przy  , objętej księgą wieczystą  /00299938/1.

Dowód: Umowa kredytu (k. 37 i n.), Regulamin udzielania kredytów i pożyczek  hipotecznych przez Euro Bank S.A. (k.43 i nn).

Kredyt został powodom wypłacony w dniu 10 lipca 2008 roku jednorazowo w kwocie 220 000,00 zł.

W dniu 1 czerwca 2012 roku roku strony zawarły aneks do umowy, na mocy którego powodom umożliwiono spłatę kredytu we franku szwajcarskim.

Dowód: aneks nr 2 z dnia 1 czerwca 2012 roku (k. 47 i n.)

W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 3 marca 2023 roku powodowie uiścili na rzecz banku co najmniej kwotę 81 646,08 zł oraz 64 179,60 CHF tytułem spłaty zobowiązań związanych z kredytem.

Dowód: zaświadczenie Millennium Bank z dnia 27 marca 2023 roku (k. 55 i n.), potwierdzenia przelewów k. 60 i n.), zestawienie dokonanych wpłat w PLN, zestawienie dokonanych wpłat w CHF

            Pismem z dnia 11 kwietnia 2023 roku, powodowie złożyli reklamację dotyczącą przedmiotowej umowy kredytu i wezwali pozwany bank do zapłaty kwoty 80 106,08 zł oraz 64 179,60 CHF (tytułem spłaty kredytu) oraz 1 540,00 zł (tytułem ubezpieczenia pomostowego) w terminie 14 dni od otrzymania wezwania, tytułem nienależnie pobranych świadczeń na podstawie nieważnej umowy.

            W odpowiedzi na reklamację strona pozwana wskazała, iż zawarta przez strony umowa jest ważna, skuteczna i wiąże strony w brzmieniu z dnia jej zawarcia. Podała, iż kredytobiorcy mieli świadomość, że zaciągają kredyt indeksowany do CHF i wiedzieli, że ponoszą ryzyko walutowe związane z takim kredytem. 

Dowód: reklamacja z wezwaniem do zapłaty wraz z raportem doręczenia przesyłki
(k. 49 i n ); pismo strony pozwanej (k. 52 i n.).

      Powodowie zdecydowali się na zaciągnięcie kredytu gdyż potrzebowali środków
na zakup lokalu mieszkalnego z rynku pierwotnego w Krakowie. Powodowie zaciągnęli kredyt jako małżonkowie pozostający we wspólności majątkowej małżeńskiej. Pracownik banku przedstawił powodom ofertę kredytu powiązanego z kursem franka szwajcarskiego wskazując, że jest to najkorzystniejszy finansowo i najbezpieczniejszy produkt dla powodów, pomimo
że powodowie mieli wówczas również zdolność kredytową pozwalającą im na zaciągnięcie kredytu w złotówkach. Pracownik banku nie przedstawił powodom informacji związanych
z ryzykiem kursowym. Powodom nie tłumaczono jaką rolę w umowie odgrywa frank szwajcarski, z powodami nie omawiano ryzyk związanych z kursem waluty obcej i wahaniami kursowymi w szczególności nie wskazano im, że kurs franka może wzrosnąć do obecnego poziomu oraz jaki będzie to miało wpływ na wysokość ich zobowiązań. Powodom nie wytłumaczono kto i w jaki sposób ustala kursy walut w banku i w oparciu o jakie parametry. Powodowie otrzymali do podpisania wzór umowy przygotowany przez bank, z którym zapoznawali się w dniu jej podpisania. Treść umowy nie była indywidualnie negocjowana
z powodami, był to standardowy wzór umowy stosowany przez bank. Elementem indywidulanie ustalanym z powodami była kwota udzielonego im kredytu oraz okres kredytowania.

Kredyt został wypłacony powodom w złotych polskich – w takiej walucie
od początku chcieli oni otrzymać środki z kredytu – z uwagi na planowany zakup mieszkania. Uzyskane z kredytu środki powodowie w całości spożytkowali na zakup lokalu mieszkalnego, w którym nadal zamieszkują.

Początkowo kredyt był spłacany przez powodów w złotówkach, później (po zawarciu
z bankiem aneksu z dnia 1 czerwca 2012 roku) powodowie zaczęli spłacać raty w CHF, uprzednio kupując walutę w kantorach.

W treści pisemnych oświadczeń z dnia 6 kwietnia 2023 roku powodowie wskazali,
że wnoszą o unieważnienie umowy, bowiem nie godzą się na trwanie umowy ze wskazanymi klauzulami niedozwolonymi oraz potwierdzili zapoznanie się z dołączonym do oświadczenia pouczeniem. Powyższe oświadczenie zostało skierowane do banku wraz z w/w wezwaniem
do zapłaty oraz dołączone do pozwu.

Dowód: zeznania powodów – protokół rozprawy z dnia 29 kwietnia 2024 roku
(k. 199 i n.),  oświadczenie złożone przez powodów wraz z pouczeniem (k. 98 i n.)

W wyniku przejęcia w 2019 roku majątku Euro Banku S.A. przez Bank Millennium S.A i tym samym fuzji obu banków. Dnia 1 października 2019 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, dokonał wpisu połączenia oraz zmian statutu banku związanych z połączeniem. Wszelkie prawa
i obowiązki Euro Banku S.A. wynikające z w/w umowy kredytowej przeszły wówczas na Bank Millennium S.A.

Dowód: informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu KRS nr 0000010186

Stan faktyczny sprawy ustalono w oparciu o dowody z dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały i których prawdziwość w ocenie Sądu nie budziła wątpliwości.

Zeznania złożone przez powodów  zasługiwały na wiarę, przede wszystkim przy uwzględnieniu faktów wynikających z dokumentów oraz przy ocenie zeznań w świetle doświadczenia życiowego. Na podstawie tych zeznań Sąd ustalił okoliczności zawarcia umowy kredytowej, jak również zakres informacji przekazanych wówczas powodom przed przedstawiciela banku.

Jednocześnie na rozprawie dnia 29 kwietnia 2024 roku Sąd oddalił wniosek pozwanej o przesłuchanie świadków uznając, że zeznania te na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew są nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy tj. kwestii ustalenia co do ważności umowy, a także zmierzałyby jedynie do przedłużenia postępowania.

Dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i bankowości oddalono jako nieistotny dla ustaleń stanu faktycznego koniecznych dla zastosowania przepisów prawa
i wydania rozstrzygnięcia w sprawie ( art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c. ).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie .

W pierwszej kolejności odnosząc się do kwestii interesu prawnego w żądaniu ustalenia, wskazać należy, że w doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że interes prawny
w dochodzeniu roszczenia o ustalenie z art. 189 k.p.c. przysługuje co od zasady jedynie wtedy, gdy powód nie może uzyskać ochrony w drodze dalej idącego roszczenia (np. o zapłatę). Jednocześnie jednak przyjąć należy, że samo istnienie możliwości wytoczenia powództwa
o świadczenie nie w każdej sytuacji świadczyć będzie o braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Brak interesu prawnego wystąpi jedynie wówczas gdy wyrok zasądzający świadczenie zapewni pełną, adekwatną do sytuacji prawnej powoda, ochronę prawną jego uzasadnionych interesów. W przypadku gdy sporem o świadczenie nie będą mogły (ze swej natury) być objęte wszystkie uprawnienia istotne z perspektywy ochrony sfery prawnej powoda (wyrok nie będzie wyczerpywał wszystkich płaszczyzn istniejącego sporu objętego stosunkiem prawnym, którego dotyczy żądanie ustalenia), przyjąć należy, że powód ma interes prawny
w rozumieniu art. 189 k.p.c. Teza ta będzie aktualna zwłaszcza w tych sytuacjach, w których żądaniem ustalenia objęte jest twierdzenie o nieistnieniu stosunku prawnego. Zwłaszcza gdy konsekwencje ustalenia nieistnienia stosunku prawnego nie ograniczają się do aktualizacji obowiązku świadczenia przez pozwanego, lecz dotyczą także innych aspektów sfery prawnej powoda (np. wpływają na określenie treści praw i obowiązków powoda jako dłużnika pozwanego), sama możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie może nie wyczerpywać interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Interes prawny istnieje wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego
w Szczecinie z dnia 22 lipca 2021 roku, sygn. akt I ACa 646/20).

Dokonując oceny sytuacji powodów według treści zapisów umowy kredytu nie można więc wykluczyć, że nawet po zasądzeniu od strony pozwanej na rzecz powodów zwrotu wszystkich kwot, które powodowie świadczyli z tytułu umowy kredytu, strona pozwana nadal będzie uważała powodów za swoich dłużników i żądała od nich spłaty kolejnych rat, powołując się na to, że wyrok zasądzający świadczenie nie wiąże jej w zakresie znajdujących się
w uzasadnieniu wyroku rozważań co do stwierdzenia nieważności umowy. W doktrynie
i orzecznictwie prawa cywilnego nadal istnieją bowiem wątpliwości co do zakresu związania motywami uzasadnienia wyroku. Nadto istnieją inne skutki zawartej między stronami umowy kredytu, których nie da się usunąć w drodze powództwa o świadczenie - np. hipoteka ustanowiona na nieruchomości powodów na zabezpieczenie roszczeń banku z tytułu umowy kredytu, której wykreślenie bez zgody banku będzie możliwe dopiero po uzyskaniu wyroku ustalającego nieważność umowy, bądź spłacaniu przez powodów w całości zobowiązania
z tytułu umowy. Sam fakt, że w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną powodom przysługują dalej idące roszczenia o świadczenie nie przesądza więc jeszcze o braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy.

W ocenie Sądu tylko rozpoznanie roszczenia powodów o ustalenie, że umowa kredytu jest nieważna, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu (będący konsekwencją stwierdzenia nieważności umowy) ostatecznie zakończy spór między stronami, zapewni im pełną ochronę ich prawnie chronionych interesów i pozwoli na uniknięcie dalszych sporów w przyszłości.

Powodowie podnosili, iż nieważność umowy wynika przede wszystkim z zawartych
w niej klauzul indeksacyjnych  bez których umowa nie może być wykonywana, jednak wskazali także na naruszenie art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego.

Stosownie do treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia
do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa
ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy,
że sporna umowa kredytu hipotecznego zawarta przez strony w dniu 9 sierpnia 2007 roku spełnia wymogi essentialia negotii umowy kredytowej. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu (podana w złotych), cel, na jaki został udzielony (zakup mieszkania), zasady
i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej. Art. 358¹ § 2 k.c. przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym,
że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się
w konstrukcji umowy kredytu bankowego, i stanowi jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego na podstawie nowelizacji tej ustawy, która weszła w życie z dniem 26 sierpnia 2011 roku.

Stwierdzić trzeba, że nie ma także podstaw do kwestionowania (co do zasady) możliwości zawierania umów indeksowanych walutą obcą . Umowy takie nie były sprzeczne
z zasadą swobody umów – art. 353¹ k.c.

Z przepisu art. 353¹ k.c. wynika bowiem, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sam mechanizm indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna
z naturą stosunku kredytu – zawarcie umowy kredytu indeksowanego stanowi możliwy wariant konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego. Gdyby indeksacja była sprzeczna z naturą stosunku kredytu, kredyty indeksowane nie zostałyby wskazane przez ustawodawcę (co prawda później niż strony zawarły umowę kwestionowaną w sprawie niniejszej) w przepisach Prawa bankowego jako jeden z rodzajów umów kredytowych. Powodowie mogli przecież kwestionować ten mechanizm przeliczenia już od początku trwania umowy, a nie zrobili tego wówczas, a dopiero po kilkunastu latach jej trwania. Zdaniem Sądu samo wprowadzenie
do umowy  klauzul indeksacyjnych – klauzul przeliczenia nie jest podstawą do uznania, że umowa jest nieważna. O  uznaniu jej za nieważną  zadecydował brak w tych klauzulach zabezpieczeń dla kredytobiorcy przed ryzykiem związanym z nadmiernym wzrostem kursu waluty. Ten  negatywny skutek braku narzędzi ograniczających ryzyko kredytobiorcy ujawnił się dopiero po kilkunastu latach obowiązywania umowy . W chwili zawierania umowy kredytobiorcy w ogóle nie zdawali sobie z niego sprawy działając  w zaufaniu do banku,  który zapewniał  ich o stabilności waluty.

Powodowie podnieśli  więc zarzut nieważności umowy wskazując na abuzywność zawartych w niej klauzuli indeksacyjnej, tj. postanowień: § 1 pkt. 3.5; § 1 pkt. 4; § 4 pkt. 4 i § 7 pkt. 6 Umowy oraz  postanowień § 2 pkt. 14 i 20; § 4 pkt. 1; § 6 pkt. 1; § 8 ust. 10 i § 11 pkt. 5 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez Euro Bank S.A.

Odnosząc się do zarzutów podnoszonych przez powodów dotyczących nieważności umowy, a wynikających z zawartych w umowie niedozwolonych klauzul dotyczących mechanizmu indeksacji wskazać należy, iż zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne); nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony
są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 k.c.). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.
W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385¹ § 3 k.c.). Ciężar dowodu,
że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385¹ § 4 k.c.). Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny (art. 385² k.c.). Przytoczone przepisy zostały wprowadzone do Kodeksu cywilnego jako implementacja Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku
w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Zgodnie z treścią umowy wysokość zobowiązania powodów (konsumentów) była przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej – kredyt wg kursu kupna, zaś rata wg kursu sprzedaży. W obu przypadkach chodzić miało o kursy banku publikowane w Tabeli kursów kupna/sprzedaży. Bank miał zatem jednostronną swobodę
w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej. Umowa została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez bank. Powodowie mogli wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej im odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, czy marżę i wysokość prowizji, natomiast nie mieli możliwości uzgadniania z bankiem wszystkich pozostałych postanowień. Powodowie dopatrują się abuzywności kwestionowanych postanowień umowy
w odniesieniu do dwóch aspektów – po pierwsze z uwagi na to, że kursy waluty CHF,
po których przeliczane były zobowiązania z tytułu umowy, mogły być ustalane przez bank
w sposób arbitralny i według nieznanych powodom kryteriów, po drugie z uwagi
na niedoinformowanie powodów o ryzyku kursowym i nierównomierne obciążenia strony umowy tym ryzykiem.

Aby ocenić czy kwestionowane przez powodów postanowienia umowy
są postanowieniami niedozwolonymi należy w pierwszej kolejności ustalić, czy powodom przysługiwał status konsumentów. Jak wskazuje art. 22¹ k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Powodowie zawarli umowę kredytu jako osoby prywatne, celem zakupu mieszkania. Kredyt został więc zaciągnięty przez powodów, w żaden sposób niezwiązany z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą czy zawodową.
W odniesieniu do spornej umowy powodowie bez wątpienia posiadali status konsumenta.

Następnie należy rozważyć, czy kwestionowane postanowienia umowy nie zostały indywidualnie uzgodnione między stronami. Z materiału dowodowego zgromadzonego
w niniejszej sprawie, a w szczególności z zeznań powodów wynika, że nie mogli oni negocjować postanowień umowy, które dotyczyły mechanizmu indeksacji kredytu do waluty obcej i sposobu przeliczania rat. Z artykułu 3 ust. 2 Dyrektywy  93/13/EWG wynika, że warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Z uwagi na powyższe należy uznać, że treść postanowień umowy została jednostronnie narzucona powodom przez bank, a powodowie nie mieli na nią żadnego realnego wpływu. Nie sposób więc przyjąć, że postanowienia umowy zostały indywidualnie uzgodnione między stronami.

Przechodząc do oceny postanowień umowy kształtujących klauzulę indeksacyjną pod kątem sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumentów należy w pierwszej kolejności podkreślić, że kursy kupna i sprzedaży CHF określone w Tabeli kursów wpływały bezpośrednio na wysokość obciążania finansowego powodów z tytułu umowy kredytu. Na podstawie kursu kupna CHF przeliczano bowiem wypłaconą powodom kwotę kredytu w złotówkach na kwotę w walucie CHF, zaś na podstawie kursu sprzedaży CHF przeliczano spłacane przez powodów raty kredytu z waluty złoty polski na walutę CHF. Kolejno należy zauważyć, że Tabela kursów była opracowywana przez bank, który udzielił powodom kredytu. Bez znaczenia pozostaje tutaj fakt, że w rzeczywistości kursy walut w Tabeli banku były ustalane na podstawie kursów walut na rynkach międzybankowych. Postanowienia umowy kredytu oraz Regulaminu dotyczące Tabeli były na tyle niejasne, że konsumenci nie mogli w żaden sposób zweryfikować, czy kursy kupna i sprzedaży CHF są prawidłowe. W umowie nie określono przecież żadnych kryteriów, według których mogliby tą prawidłowość oceniać.

W ocenie Sądu  brak należytego poinformowania powodów przez bank
o ciążącym na nich ryzyku kursowym  w tym związanym ze  możliwym wzrostem kursu waluty do obecnego poziomu - przy jednoczesnym przerzuceniu potencjalnych niekorzystnych skutków związanych z istnieniem tego ryzyka z banku na powodów świadczy o tym, że postanowienia umowy kształtujące mechanizm indeksacji uznać należy za rażąco naruszające interesy powodów jako konsumentów. Każdy racjonalny konsument podejmuje decyzje o zaciągnięciu długoterminowego zobowiązania na podstawie oceny, jaka będzie proporcja pomiędzy korzyściami uzyskanymi w wyniku zaciągnięcia tego zobowiązania
a obciążeniami z nim związanymi, jaki będzie przewidywalny rozmiar obciążeń związanych
z tym zobowiązaniem i czy będą to obciążenia, które jest gotów ponieść. W interesie konsumenta leży bowiem zaciąganie zobowiązań, które – według dostępnych mu informacji – będą dla niego korzystne i nie będą dla niego nadmiernym obciążeniem. Tymczasem
w przedmiotowej sprawie zaniedbania banku w zakresie przedstawienia powodom odpowiedniej informacji o ryzyku kursowym związanym z umową kredytu indeksowanego
do waluty CHF i jego potencjalnych skutkach doprowadziły do tego, że powodowie zdecydowali się zaciągnąć taki kredyt, nie zdając sobie w pełni sprawy z zakresu ryzyka kursowego, związku pomiędzy ryzkiem kursowym i rozmiarem obciążeń powodów związanych z umową oraz tego, jak może się kształtować proporcja pomiędzy świadczeniem uzyskanym przez powodów od banku a świadczeniami, jakie oni będą spełniali na rzecz banku. Powodom została więc odebrana możliwość podjęcia rozsądnej i przemyślanej decyzji, opartej na pełnym rozważeniu wad i zalet zaproponowanej im umowy kredytu, co rażąco naruszyło ich interesy i było sprzeczne z dobrym obyczajem .

Następnie należy ocenić  czy kwestionowane zapisy umowy dotyczą głównych świadczeń stron. 

Sąd Najwyższy  w wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, wprost wskazał, że klauzula indeksacyjna w umowie kredytu określa wysokość głównego świadczenia kredytobiorcy.

Również w ocenie tut. Sądu kwestionowane przez powodów klauzule umowne określają główne świadczenia stron.

 Poprzez przeliczenie kwoty kredytu wypłaconej powodom w walucie złoty polski na walutę CHF po kursie wskazanym w umowie dochodzi do ustalenia salda kredytu w walucie CHF, jakie ma zostać przez powodów spłacone, stanowiącego podstawę do ustalenia wysokości poszczególnych rat kapitałowych w walucie CHF.  Poprzez przeliczanie kwoty poszczególnych rat wyrażonych w CHF na walutę złoty polski po kursie wskazanym w umowie dochodzi do ustalenia wysokości rat spłacanych finalnie przez powodów w walucie złoty polski.

 Nie można przy tym pominąć,że zastosowanie mechanizmu indeksacji kredytu do waluty obcej pozwala na ustalenie oprocentowania kredytu w odniesieniu do stawki referencyjnej adekwatnej do tej waluty
– w przypadku przedmiotowej umowy stawką tą jest LIBOR 3M (CHF). Kwota odsetek jest przy tym określana w walucie CHF. Mechanizm indeksacji  kredytu do waluty obcej kształtuje więc w sposób bezpośredni zasady, według których powodowie spełniają swoje podstawowe obowiązki wynikające z umowy kredytu – czyli obowiązek spłaty kredytu oraz obowiązek spłaty odsetek.

Jako że jak ustalono już powyżej, kwestionowane przez powodów postanowienia umowne określają główne świadczenia stron, konieczne jest ustalenie, czy ich treść jest jednoznaczna. Pojęcie „jednoznacznie” zastosowane w art. 385¹ § 1 k.c. należy interpretować w odniesieniu do treści art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13/EWG. Zgodnie z powołanym wyżej przepisem, ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. „Jednoznacznie”
w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. oznacza więc „prostym i zrozumiałym językiem”.

W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapadłym na gruncie Dyrektywy 93/13/EWG ugruntowany jest pogląd, że wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem oznacza, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ów oznacza, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować - potencjalnie istotne - konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych (por. wyroki TSUE z dnia 20 września 2018 roku, C-51/17, z dnia 20 września 2017 roku, C-186/16).

Umowa przedmiotowa tego warunku nie spełnia.  Kryteria ustalania kursu waluty  nie są  w ogóle określone. Kredytobiorca nie wie ile wyniesie w przeliczeniu na złotówki jego kolejna rata oraz jakie będzie saldo kredytu  w polskiej walucie bo wszystko zależy od zmiennych rynkowych parametrów. 

Oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu
z chwili zawarcia umowy (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 roku, sygn. akt: III CZP 29/7). Zauważyć należy, że w świetle chwili na którą ocenia się abuzywność postanowień umowy, nie ma znaczenia zatem wpływu późniejsze wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej (ustawa z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) oraz zawarty przez strony aneks z dnia 1 czerwca 2012 roku umożliwiający im dokonywanie dalszej spłaty kredytu we fraku szwajcarskim.

Odnosząc się do kwestii skutków uznania w/w klauzul za abuzywne, wskazać należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c.  jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 tego przepisu nie wiąże konsumenta, strony są co do zasady związane umową w pozostałym zakresie. Zgodnie
z art. 6 powoływanej wyżej Dyrektywy 93/13/EWG: Państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawcówz konsumentami nie będą wiążące dla konsumentów, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

W tym miejscu należy odnieść się do możliwości zastąpienia abuzywnego postanowienia przepisem dyspozytywnym. Jak wskazał TSUE w orzeczeniu z dnia 3 października 2019 roku C -260/18, rzeczony art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG nie stoi
na przeszkodzie temu, by sądy krajowe miały możliwość zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę, przy czym możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, tak że ten ostatni zostałby ukarany (por. TSUE w wyroku: z dnia 30 kwietnia 2014 roku C-26/13; z dnia 26 marca 2019 roku, C-70/17 i C-179/17). Jak wskazał dalej TSUE w w/w/ orzeczeniu z dnia 3 października 2019 roku C-260/18, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem celem tego przepisu,
a w szczególności drugiego członu zdania, nie jest unieważnienie wszystkich umów zawierających nieuczciwe warunki, lecz zastąpienie formalnej równowagi, jaką umowa ustanawia między prawami i obowiązkami stron umowy, rzeczywistą równowagą pozwalającą na przywrócenie równowagi między nimi, przy czym ustalono, że dana umowa musi
co do zasady nadal obowiązywać bez zmian innych niż wynikające ze zniesienia nieuczciwych warunków. Wynika z tego, że art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 sam w sobie nie określa kryteriów dotyczących możliwości dalszego obowiązywania umowy bez nieuczciwych warunków, lecz pozostawia ich ustalenie zgodnie z prawem Unii krajowemu porządkowi prawnemu. Zatem
w świetle kryteriów przewidzianych w prawie krajowym, w konkretnej sytuacji należy zbadać możliwość utrzymania w mocy umowy, której klauzule zostały unieważnione.

W przedmiotowej kwestii, na gruncie prawa krajowego i zagadnienia kredytów denominowanych i indeksowanych, wypowiedział się również Sąd Najwyższy w uchwale mającej moc zasady prawnej z dnia 25 kwietnia 2024 roku (sygn. akt: III CZP 25/22), który stwierdził, iż „w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów lub zwyczajów”.

W świetle ww. wywodów oraz jednoznacznego stanowiska konsumentów, którzy żądają uznania umowy za nieważną i są świadomi konsekwencji jej unieważnienia, brak jest możliwości utrzymania umowy w mocy, a tym samym istnieją podstawy do uwzględniania powództwa.

Zwrócić należy uwagę na fakt, iż po usunięciu kwestionowanych postanowień umowa kredytu przybrałaby kształt umowy kredytu w walucie złoty polski, bez indeksacji do waluty CHF, z oprocentowaniem określonym według stawki referencyjnej LIBOR 3M (obecnie SAR3MC). Postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji do waluty CHF dotyczą głównych świadczeń stron i ich wprowadzenie pozwoliło na zastosowanie w umowie oprocentowania według stawki referencyjnej odpowiedniej dla waluty CHF, a tym samym obniżenie w początkowym okresie obowiązywania umowy wysokości rat kredytu w stosunku do rat kredytu nieindeksowanego do waluty CHF. W związku z tym, że postanowienia dotyczące mechanizmu przeliczeniowego do waluty CHF dotyczą głównych świadczeń stron, a ich wyeliminowanie z uwagi na ich abuzywność i przez to bezskuteczność uniemożliwia kontynuowanie umowy w dotychczasowym kształcie stwierdzić należy, iż umowa jest nieważna. Pozbawiona jest ona bowiem w takiej sytuacji istotnych elementów przez
co pozostaje w sprzeczności z art. 69 Prawa bankowego i jest nieważna w myśl zasady z art. 58 § 1 k.c. O tej nieważności orzeczono w pkt. I wyroku.

Zważając na fakt, iż umowa kredytu jest nieważna, to wszelkie świadczenia spełnione przez powodów na mocy tej umowy uznać należy za świadczenia nienależne w rozumieniu
art. 410 § 2 k.c., podlegające zwrotowi na mocy art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c.

W orzecznictwie przyjęto, że w przypadku wzajemnych rozliczeń banku i konsumentów dokonywanych na tle nieważnych umów kredytu indeksowanych do waluty obcej zastosowanie ma teoria dwóch kondykcji.  Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale
z dnia 7 maja 2021 roku (sygn. akt III CZP 6/21), której nadał moc zasady prawnej „Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi
i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych
w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.)”. Podobne zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale  z dnia 16 lutego 2021r. (sygn. akt III CZP 11/20),w której stwierdził, że „stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu”.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy wynika,
że w okresie od dnia zawarcia umowy do 3 marca 2023 roku powodowie tytułem spłaty zobowiązania z umowy kredytu uiścili na rzecz banku kwoty 80 106,08  zł oraz 64 179,60 CHF  oraz 1 540,00 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego. Na rozprawie dnia 29 kwietnia 2024 roku pełnomocnik strony pozwanej nie zakwestionował kwot podanych w pozwie jako wpłaconych do banku przez powodów. Wobec powyższego w pkt. II wyroku Sąd zasądził na rzecz powodów 81 646,08 zł oraz 64 179,60 CHF wraz z żądanymi odsetkami. Jako że powodowie są małżonkami i ich majątek jest objęty ustawowym ustrojem wspólności majątkowej, Sąd zasądził powyższe kwoty na rzecz powodów łącznie.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowił 481 k.c.
W odniesieniu do terminu początkowego naliczania odsetek wskazać należy, że zobowiązanie dochodzone w niniejszej sprawie ma charakter bezterminowy. Termin spełniania takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie zapłaty odsetek zasadne jest dopiero od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela. Co do wymagalności roszczenia powodów wskazać należy, że w wezwaniu do zapłaty z dnia 11 kwietnia 2023 roku, powodowie wezwali stronę pozwaną do zapłaty wszystkich należności objętych pozwem w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania. Pismo to wpłynęło do banku dnia 17 kwietnia 2023 roku, termin zapłaty minął zatem 2 maja 2023 roku, w związku z czym Sąd zasądził odsetki począwszy o dnia następującego po upływie terminu płatności tj. od dnia 3 maja 2023 roku.

O kosztach postepowania orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. bank jako strona przegrywająca sprawę w całości zobowiązany był do zwrotu powodom kosztów procesu.
Na koszty te w łącznej kwocie 11 834 zł złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł; wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika powodów w osobie adwokata w wysokości 10 800 zł (§ 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłata za czynności adwokackie) oraz opłata skarbowa od dwóch pełnomocnictw w wysokości 34 zł. Sąd zasądził koszty postępowania na rzecz powodów łącznie, albowiem istnieje pomiędzy nimi ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, zatem brak było podstaw do przyznania ich oddzielnie na rzecz każdego z powodów.