Sygn. akt I C 121/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Krzysztof Dyl

Protokolant: Małgorzata Wałęga

po rozpoznaniu w Krakowie na rozprawie

sprawy o zapłatę

z powództwa

przeciwko Santander Bank Polska S.A. w Warszawie

zasądza od strony pozwanej Santander Bank Polska S.A. w Warszawie (KRS 0000008723) na rzecz powoda (PESEL 81031818831):

65 895,22 zł (sześćdziesiąt pięć tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt pięć 22/100 złotych),

21 149,78 CHF (dwadzieścia jeden tysięcy sto czterdzieści dziewięć 78/100 franków szwajcarskich),

odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwot:

6 448,93 zł od dnia 28 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty,
672,25 zł od dnia 10 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,
58 774,04 zł od dnia 2 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty,
21 149,78 CHF od dnia 28 grudnia 2019 r do dnia zapłaty,

rozstrzyga co do zasady, że koszty procesu ponosi strona pozwana i pozostawia szczegółowe rozstrzygnięcie w tym zakresie referendarzowi sądowemu.

dr Krzysztof Dyl

sędzia sądu okręgowego

Sygn. akt I C 121/20

Kraków, 5 lipca 2022 r.

UZASADNIENIE WYROKU

Sądu Okręgowego w Krakowie z 28 czerwca 2022 r.

A. Stanowisko powoda.

Powód wniósł o zasądzenie od strony pozwanej 7 121,18 zł oraz 21 149,78 CHF z ustawowymi odsetkami.
Powód uzasadnił, że zawarł umowę kredytu z przeznaczeniem na sfinansowanie dokończenia budowy lokalu mieszkalnego. Raty kredytu były waloryzowane do waluty CHF w oparciu o tabelę kursów banku. Zdaniem powoda zapisy dotyczące zasad ustalania kursu CHF do PLN na potrzeby umowy są sprzeczne z przepisami prawa w takim stopniu, że zawarta umowa jest nieważna, a uiszczone przez powoda kwoty są nienależne w rozumieniu art. 410 k.c.
Powód zmodyfikował swoje stanowisko (k. 340) wnosząc o zasądzenie od strony pozwanej:
1. 65 895,22 zł,
2. odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 6 448,93 zł od 28 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty,
3. odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 672,25 zł od doręczenia pozwu (k. 73, 10 lutego 2020 r.) do dnia zapłaty,
4. odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 58 774,04 zł od doręczenia pisma rozszerzającego roszczenie (k. 353, 2 sierpnia 2021 r.) do dnia zapłaty,
5. 21 149,78 CHF,
6. odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 21 149,78 CHF od 28 grudnia 2019 r do dnia zapłaty.

B. Stanowisko strony pozwanej Santander Bank Polska S.A. w Warszawie (k. 79)

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.
Strona pozwana wskazała, że twierdzenia o nieważności umowy są bezpodstawne.

C. Okoliczności uznane za bezsporne

24 stycznia 2006 r. powód zawarł, z poprzednikiem prawnym strony pozwanej umowę nr 70 1500 1142 5311 4002 9403 0000 (umowa k. 44, OWU k. 47). Wskazany dokument zawiera takie postanowienia jak:
4 ust. 1a – stanowiący, że przeliczenie z PLN na CHF nastąpi na podstawie „Tabeli kursów” obowiązującej w Banku,
9 ust. 2 – stanowiącym, że kredyt jest spłacany w PLN po uprzednim przeliczeniu kwoty CHF na podstawie kursu z „Tabeli kursów” obowiązującej w Banku.
15 października 2012 r. powód zawarł aneks nr 1 do wymienionej umowy (k. 51).

D. Ustalenia faktyczne

Przyczyną popularności kredytów w CHF była niższa rata, którą spłacali klienci. Badając zdolność kredytową bank sprawdzał ratę wyższą niż ta wynikające z harmonogramu, badano zdolność w PLN. Wymóg informowania o spreadzie walutowym został wprowadzony w kwietniu 2009 r. (dowód: zeznania Janiny Zych-Zalik k. 229).
Bank finansował kredyty udzielane konsumentom w CHF na hurtowym rynku finansowym zawierając umowy pożyczek lub transakcje typu swap. Bank zarządzając ryzykiem walutowym nie ponosi straty w przypadku spadku kursu CHF, a w przypadku wzrostu kursu nie ma zysku (dowód: zeznania Krzysztofa Derewońko k. 235).
Powód brał kredyt dla celów konsumpcyjnych, nigdy nie prowadził działalności gospodarczej. Powód formalności związane z kredytem realizował za pośrednictwem pośrednika kredytowego. Możliwość negocjacji umowy sprowadzała się w zasadzie do kwoty kredytu bo nawet okres kredytowania był limitowany wysokością raty, a dalej dochodami powoda. Na pewno przedmiotem negocjacji nie była „Tabela kursów” stosowana do przeliczenia. Powód przy rozmowie o kredycie miał wrażenie, że nie ma zdolności kredytowej w PLN, a jedynie w CHF (dowód: zeznania powoda k. 276).

E. Ocena materiału dowodowego

Sąd uznał materiał dowodowy wynikających z dokumentów za bezsporny. Strony nie miały wątpliwości co do treści dokumentów, a jedynie co do skutków prawnych jakie z oświadczeń w nich zawartych trzeba wywodzić.
Sąd oparł się na zeznaniach świadków oraz powoda. Były one dla Sądu w całości przekonywujące.

F. Uzasadnienie prawne

Na wstępie Sąd stwierdził, że powód zawarł umowę jako konsument (art. 22²c.) – nie było co do tego w niniejszej sprawie wątpliwości.
Zawarte w umowie zapisy, zwłaszcza te regulujące zasady przeliczenia z odwołaniem się do „Tabeli kursów”, które przytoczono w stanie faktycznym nie były z powodem indywidualnie uzgodnione w rozumieniu art. 385¹c., a były elementem wzorca umowy stosowanym przez bank.
Wskazane postanowienia są w ocenie Sądu postanowieniem określającym główne świadczenie stron, ale bynajmniej nie jest ono sformułowane w sposób jednoznaczny w rozumieniu art. 385¹ 1 zd. 2 k.c. Trudno uznać za jednoznaczne odwołanie się do kształtowanej przez stroną pozwaną „Tabeli kursów”, której powstanie oraz zawarte w niej dane są zależne wyłącznie od woli strony pozwanej. Można tu wprawdzie mówić o językowej poprawności sformułowań ale jednoznaczność w rozumieniu opisanego przepisu należy rozumieć jako wskazanie wprost danych wartości, a wartości tych strona pozwana wskazać nie mogła bo nie znała przyszłego kursu jakim się będzie posługiwać w opisanej tabeli.
Analizując roszczenie powoda w niniejszej sprawie Sąd sprawdzał, czy postanowienia umowy kredytu „kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy” (art. 385¹ 1 k.c.).
Dobre obyczaje w rozumieniu wskazanego przepisu jednej z autorów komentarzy definiuje tak:

„Dobre obyczaje” są w zasadzie równoważnikiem pojęciowym „zasad współżycia społecznego”, jako że zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się tylko pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami.” - C. Żuławska [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom I-II, wyd. X, red. G. Bieniek, Warszawa 2011.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że § 2, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2 umowy kredytu z niniejszej sprawy są niezgodne z dobrymi obyczajami.
Nie jest w ocenie Sądu zgodne z dobrymi obyczajami wprowadzenie zasady, że bank może w sposób swobodny kształtować wysokość udzielonej kwoty kredytu dokonując przeliczenia wnioskowanej w PLN kwoty na CHF, a później przeliczając zobowiązanie ratalne z CHF na PLN – w obu przypadkach po kursie przez siebie określonym.
Istnienie ograniczeń po stronie banku w postaci nadzoru, ogólnych przepisów prawa bankowego nie zwalnia go z podstawowego obowiązku jakim jest uczciwe, wprost określenie ile ktoś otrzyma kredytu i ile ma zwrócić – nie jest w tym zakresie w ocenie Sądu dopuszczalne odwołanie się do swobodnej, arbitralnej decyzji banku w zakresie ustalenia kursu przeliczenia walut.
Sprzeczny z dobrymi obyczajami jest także brak w umowie kredytu zapisów ograniczających ryzyko konsumenta związane ze wzrostem kursu CHF, lub wprowadzenie limitu tego zagrożenia.
Sąd uznał także za sprzeczny z dobrymi obyczajami brak poinformowania przez bank konsumenta wprost, że dane do tabeli przeliczającej kurs są ustalone przez bank całkowicie arbitralnie i konsument nie ma absolutnie żadnego wpływu na te dane. Stosując zapisy należało konsumentowi oświadczyć wprost, że nie wiadomo w dniu udzielenie kredytu ile będzie musiał zwrócić środków po przeliczenia na PLN, że zobowiązanie w PLN może rosnąc bez żadnego ograniczenia umownego.
Sąd rozważał usunięcie przytoczonych klauzul z umowy, jednak bez nich byłaby ona pozbawiona całkowicie sensu i niewykonalna – nie wiadomo byłoby co kto komu kiedy ma świadczyć. Nie istnieje przy tym jakikolwiek przepis, który zastąpiłby postanowienia niezgodne z dobrymi obyczajami, a Sąd nie jest uprawniony by tak dalece ingerować w stosunki umowne, by samodzielnie decydować co strony mają sobie w ramach umowy świadczyć.
Sąd miał na uwadze, że powód ma świadomość skutków prawnych ustaleń przesłankowych co do nieważności umowy, Sąd nie dostrzegł by interes konsumenta miał być naruszony na skutek stwierdzenia nieważności.
Wszystkie powyższe względy zadecydowały o przyjęciu przez Sąd, że zawarta umowa jest nieważna w całości, a świadczenia powoda są nienależne i powinny być zwrócone na podstawie art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.
Zasądzając roszczenie Sąd przyjął zasadę dwóch kondykcji nakazującą roszczenia stron przy świadczeniach nienależnych rozpatrywać oddzielenie. Zasądzone kwoty odpowiadają należnościom przekazanym przez powoda stronie pozwanej, a odsetki opierają się na zasadzie z art. 455 w zw. z 481 k.c.
Sąd nie uwzględnił zarzutu potrącenia przyjmując, że wierzytelność strony pozwanej nie jest jeszcze wymagalna, a stan wymagalności wystąpi dopiero po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku i wówczas stosownie do swojego wyboru strona pozwana będzie dochodzić zapłaty zarówno kwoty jakie wypłaciła powodowi jak i ewentualnych kwot dodatkowych za korzystanie z tego kapitału – o ile strony nie dojdą w tym zakresie do odrębnego porozumienia.
Z analogiczny powodów Sąd uznał, że nie jest skuteczny zarzut zatrzymania. Zarzut ten nie jest skuteczny wobec zobowiązania niewymagalnego, a takim na razie jest zobowiązanie powoda wobec strony pozwanej.

G. Koszty procesu

Strona pozwana przegrała w całości zatem w ocenie Sądu to ją obciążają koszty procesu stosownie do art. 98 k.p.c., a ich szczegółowym obliczeniem zajmie się Referendarz sądowy.