Nasze Wyroki Raiffeisen Bank

Sygn. akt II C 1914/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Magdalena Antosiewicz

Protokolant:              Michał Różycki

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2022 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa

przeciwko Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu o zapłatę

1. zasądza od Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu na rzecz łącznie kwotę

• (trzydzieści tysięcy dziewięćset pięć i 48/100) złotych oraz kwotę 92.999,50 (dziewięćdziesiąt dwa tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć i 50/100) CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 lipca 2020 r. do 10 grudnia 2022r., przy czym wykonanie tego świadczenia będzie uzależnione od jednoczesnej zapłaty przez na rzecz Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu kwoty 352.698,65 (trzysta pięćdziesiąt dwa tysiące sześćset dziewięćdziesiąt osiem i 65/100) zł lub zabezpieczenia roszczenia Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu o zwrot tej kwoty;

1. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

• ustala, że powodowie wygrali sprawę w całości, a koszty procesu winien ponieść pozwany w całości, w tym koszty zastępstwa procesowego w jednokrotnej wysokości, przy czym szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Sygn. akt II C 1914/20

UZASADNIENIE

Powodowie pozwem z dnia 17 lipca 2020 r. (k. 72 - data nadania przesyłki poleconej) skierowanym przeciwko Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wnieśli o:

1. zasądzenie od pozwanej spółki Raiffeisen Bank International AG z

siedzibą w Wiedniu na rzecz powodów łącznie                          (do                                      ich niepodzielnej   ręki)  kwoty

• zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w

płatności liczonymi od dnia 14 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;

2. zasądzenie od pozwanej spółki Raiffeisen Bank International AG z

siedzibą w Wiedniu na rzecz powodów łącznie                          (do                                      ich niepodzielnej   ręki)  kwoty

92.999,50 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 14 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;

ewentualnie wnieśli o:

3. zasądzenie od pozwanej spółki Raiffeisen Bank International AG z

siedzibą w Wiedniu na rzecz powodów łącznie                          (do                                      ich niepodzielnej   ręki)  kwoty

170.719,38 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia 14 lipca 2020 r. do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz łącznie (do ich niepodzielnej ręki) zwrotu kosztów postepowania wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie określone pozwem powodowie wskazali, iż zawarli z pozwanym umowę kredytu mieszkaniowego, która została zawarta z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści. Jako podstawę dochodzonego roszczenia powodowie wskazali art. 410 k.c. wskazując, że ich świadczenia w postaci rat kredytu uiszczane na rzecz banku uiszczane były nienależnie, bowiem umowa zawarta pomiędzy stronami jest nieważna. W ocenie powód postanowienia zawarte w § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 i 4, § 6 ust. 3, § 7, § 8, § 9 ust. 2, § 10 ust. 4 umowy oraz § 2 pkt. 21, § 7 ust. 3, § 8 ust. 2 i § 17 ust. 6 Regulaminu są sprzeczne z art. 385¹ § 1 k.c. Wskazali, że ww. postanowienia zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny, co przesądza o ich abuzywności. W postanowieniach odwołujących się do kursu kupna i kursu sprzedaży bank odwołał się do czynników nieobiektywnych, niemierzalnych, a przede wszystkim zależnych wyłącznie od jego woli w trakcie obowiązywania umowy. Bank ukształtował prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Nie posiadali oni możliwości kontroli sposobu wykonywania przez bank umowy w kwestionowanym w toku niniejszego postępowania zakresie, w szczególności w zakresie wysokości kwoty kredytu i wysokości rat kredytowych. Powodowie nie byli w stanie oszacować ryzyka związanego z umową oraz całkowitych kosztów związanych z kredytem. Bank dopuścił się naruszenia zasady ekwiwalentności i wzajemnych świadczeń stron. Bank w całości przeniósł na powodów ryzyko kursowe, zabezpieczając w ten sposób wyłącznie swoje interesy. Pozwany bank naruszył nadto dobre obyczaje wynikające z m.in. Rekomendacji S. Zdaniem powodów umowa jest sprzeczna z naturą stosunku prawnego, jak również narusza art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego oraz zasadę walutowości.

Powodowie uznali, że na wypadek nieuznania powyższych argumentów, należy stwierdzić, że zaistniała bezskuteczność postanowień umownych wymienionych powyżej, dotyczących kursu kupna oraz sprzedaży i przesądzenia, iż skutkuje to upadkiem całej umowy, należy im się zwrot w ramach świadczenia nienależnego z tytułu uiszczonych rat kredytu za okres od czerwca 2010 r. do maja 2020 r. (pozewk. 4-35).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych.

Pozwany podniósł zarzut braku udowodnienia roszczenia ewentualnego zarówno co do zasady, jak również co do wysokości oraz zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez powodów.

Wskazał, że strona powodowa była świadoma ryzyka kursowego, w szczególności faktu wpływania kursu waluty na wysokość zobowiązania wobec pozwanego oraz wysokości raty. Powodowie nie mają podstaw do kwestionowania ważności umowy, nadto podkreślił, że wyrażona w CHF kwota kredytu nie podlega zmianom w trakcie obowiązywania umowy, klauzula waloryzacyjna jest dopuszczalna w świetle obowiązujących przepisów, nie jest niejednoznaczna, zaś świadczenie zostało oznaczone.

Zdaniem pozwanego nie można twierdzić o naruszeniu w umowie zasady nominalizmu, oznaczoności świadczenia czy też o zastrzeżeniu obowiązku zwrotu kapitału w kwocie wyższej niż określona w umowie. Mechanizm indeksacji mieści się zaś w granicach zarówno swobody umów wyrażonej w art. 353¹ k.p.c., jak i konstrukcji umowy kredytu z art. 69 Prawa bankowego. Pozwany podkreślił, że umowa została indywidualnie uzgodniona, gdyż ustalone zostały ze stroną powodową cena, terminy oraz okres zobowiązania. Warunki te zostały przez kredytobiorcę rozważane na etapie zaciągania kredytu, a zostały przyjęte przez powodów na etapie negocjacji. Dodatkowo pozwany zaznaczył, że w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia przez bank obowiązków informacyjnych, a powodowie byli w pełni świadomi istnienia ryzyka walutowego i ryzyka zmiennej stopy procentowej i w pełni je akceptowali. Zawarta w umowie klauzula denominacyjna jest zgodna z dobrymi obyczajami co wskazuje iż w nie doszło do naruszenia interesu powodów jako konsumentów. Podkreślił, że strona powodowa miała możliwość spłacania kredytu w walucie indeksacji, co czyniła od 2011 r. (odpowiedźna pozewk. 169-198v).

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe, przy czym pozwany na rozprawie w dniu 25 listopada 2022 r. złożył oświadczenie o skorzystaniu z ewentualnego prawa zatrzymania kwot

• zł i 92.999,50 CHF do czasu zaoferowania przez stronę powodową świadczenia wzajemnego w postaci kwoty wypłaconego kredytu wynoszącej 352.698,65 zł. Jednocześnie pozwany złożył również procesowy zarzut zatrzymania ww. świadczeń jakie mogą zostać zasądzone na rzecz powodów do czasu zaoferowania przez powodów zwrotu kwoty wypłaconego kredytu bądź zabezpieczenia roszczenia o zwrot ww. kwoty (protokółk. 371-372v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

w 2007 r. chcieli kupić mieszkanie i postanowili w tym celu zaciągnąć kredyt. Powodowie zamieszkiwali wówczas we Francji i chcieli zakupić mieszkanie w związku z ich powrotem do Polski. Powodowie nie negocjowali umowy kredytu. Doradca kredytowy zapewniał ich, że kredyt jest bezpieczny, a waluta CHF jest stabilna. Nie poinformowano ich o ryzyku kursowym, wahaniach kursu walut, czy też nie przedstawiono symulacji spłaty kredytu. Przed zawarciem umowy kredytu powód dokonał zakupu mieszkania w Białymstoku, które przekazał następnie swojej mamie (przesłuchanie powoda k. 371v-372, przesłuchanie powódki k. 372).

W dniu 31 stycznia 2007 r. powodowie złożyli wniosek o kredyt mieszkaniowy, którym zwrócili się do banku o przyznanie kwoty 375.000 zł w walucie CHF. Jako cel kredytowania wskazali zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym. Wnosili o udzielenie kredytu na 360 miesięcy, który byłby wypłacony w transzach. Na dzień składania wniosku powodowie byli małżeństwem. Powódka wówczas studiowała, powód pracował jako inżynier telekomunikacji.

Powodowie oświadczyli, iż została im przedstawiona oferta kredytu mieszkaniowego w złotych, jednak po zapoznaniu się z ta ofertą zdecydowali, iż dokonują wyboru oferty kredytu mieszkaniowego w walucie obcej lub indeksowanej kursem waluty obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z tym produktem, a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu mieszkaniowego oraz wzrost wartości całego zadłużenia. Oświadczyli również, że zostali poinformowani o jednoczesnym ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej, polegającej na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zmianie comiesięczna rata spłaty kredytu mieszkaniowego oraz wartość całego zaciągniętego zobowiązania. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ponoszenia obu rodzajów ryzyk, związanych z wybranym przez nich produktem kredytowym. Powodowie oświadczyli nadto, iż zostali poinformowani o kosztach obsługi kredytu mieszkaniowego w przypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo - odsetkowej. Powyższa informacja została przedstawiona powodom w postaci symulacji wysokości rat kredytu mieszkaniowego (cz. III pkt. 13-15 wniosku) (wniosek o kredyt hipotecznyk. 217-218v, przesłuchanie powoda k. 371v-372).

W trakcie składania wniosku kredytowego powodowie nie prowadzili działalności gospodarczej. Powodowie zapoznawali się z wnioskiem o udzielenie kredytu i zadawali pytania doradcy (przesłuchanie powoda k. 371v-372, przesłuchanie powódki k. 372).

Bank dnia 2 lutego 2007 r. wydał decyzję kredytową o nr B - 10950, w której wskazano, iż kwota kredytu wynosi 383.985 zł. Procent prowizji określono na 1,5%. Oprocentowanie kredytu ustalono w wysokości 3,50% + marża 0,15% zastępująca ubezpieczenie na życie (decyzja kredytowa k. 220- 221v).

Przed podpisaniem umowy powodowie zapoznali się z jej treścią (przesłuchanie powódki k. 372).

 (dalej: „Kredytobiorca”) dnia 7 lutego 2007 r. zawarli z Raiffeisen Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej: „bank”) umowę kredytu mieszkaniowego o nr MG0703800068 na podstawie której bank udzielił kredytobiorcy na jego wniosek Kredytu Mieszkaniowego na warunkach określonych w umowie oraz w Regulaminie Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna i Tabeli oprocentowania, opłat i prowizji Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna - dla kredytu mieszkaniowego i pożyczki hipotecznej stanowiących integralną część umowy, a kredytobiorca kredyt przyjmuje i zobowiązuje się do jego wykorzystania i spłaty zgodnie z warunkami umowy kredytu.

Kredyt miał zostać przeznaczony na budowę i zakup nieruchomości, tj.

: 1) lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną własność oraz 2) udziału w lokalu garażowym wynoszącym 1/40 części, z którego udziałem związane było prawo wyłącznego korzystania ze stanowiska parkingowego (§ 1 ust. 1 umowy). Przedmiotem kredytowania był lokal mieszkalny stanowiący odrębną własność, położony w Krakowie, przy ul. Lubostroń budynek nr 01- VIII Etap nr lokalu 78 oraz stanowisko parkingowe nr 7, dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa - podgórza w Krakowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi KW o nr KR1P/00207260/6 (§ 1 ust. 2-5 umowy).

Walutą kredytu miał być frank szwajcarski, przy czym jej wysokość ustalono na 163.900 CHF. W przypadku kredytu udzielonego w walucie obcej CHF/EUR/USD kwota kredytu miała zostać uruchomiona w złotych według kursu kupna danej waluty zgodnie z obowiązującą w banku w dniu uruchomienia kredytu/transzy kredytu Tabelą kursów dla produktów hipotecznych w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna (§ 2 ust. 1 umowy). Okres kredytowania ustalono od 7 lutego 2007 r. do 18 lutego 2037 r. (§ 2 ust. 2 umowy). Oprocentowanie kredytu na dzień podpisania umowy wyniosło 3,65%. Rzeczywistą roczną stopę oprocentowania ustalono w wysokości 4,25% (§ 2 ust. 6 umowy).

Bank obliczył rzeczywistą roczną stopę procentową dla kwoty kredytu, prowizji określonej w § 3 ust. 1 pkt. 1 umowy, kosztów ustanowienia zabezpieczeń określonych w § 3 ust. 7 pkt. 3) i 4) oraz ust. 8, oprocentowania określonego w ust. 3 ww. przy założeniu, że jest ono niezmienne w całym okresie kredytowania. Kredyt miał zostać uruchomiona w dniu 7 lutego 2007 r. i zostać spłacony w 360 ratach. W przypadku kredytu udzielonego w walucie obcej, kwoty wyrażone w walucie kredytu, miały zostać przeliczone na złote według średniego kursu NBP dla danej waluty, obowiązującego w dniu 7 lutego 2007 r. Rzeczywista roczna stopa procentowa mogła ulec zmianie w przypadku zmiany parametrów przyjętych dla jej wyznaczenia (§ 2 ust. 6 umowy).

Wysokość wkładu własnego wniesionego przez kredytobiorcę wyniosła 20.935 zł (§ 7 pkt. 1) umowy). Wysokość kredytowanego przez bank wkładu własnego kredytobiorcy wynosiła 28.696,30 CHF (§ 2 ust. 9 umowy). Wysokość kwoty ubezpieczenia nieruchomości wynosiła 395.935 zł. Termin spłaty kredytu ustalono na 18-ty dzień każdego miesiąca, przy czym spłata rat miała następować w stałych ratach annuitetowych (§ 2 ust. 13-14 umowy).

Kwota kredytu w wysokości 163.900 CHF pomniejszona o kwotę prowizji i składki, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt. 1) i 2) umowy miała zostać przelana w złotych w transzach zgodnie z umową przedwstępną kupna - sprzedaży nieruchomości na rachunek wskazany w ust. 20 na zasadach określonych w § 6 umowy.

Prowizję przygotowawczą ustalono na 2.458,50 CHF, która miała zostać pobrana z kwoty kredytu, składkę ubezpieczenia spłaty kredytu na kwotę 1.376,76 CHF również z kwoty kredytu oraz składkę ubezpieczenia Niskiego Wkładu na 1.139,24 CHF (§ 3 ust. 1 umowy).

Opłaty i prowizje wyrażone w innej walucie niż waluta polska płatne były w złotych, przy zastosowaniu następujących kursów:

1. dla kredytu udzielonego w CHF/EUR/USD kwota prowizji o której mowa w ust. 1 pkt. 1) powyżej ustalana była według średniego kursu tej waluty stosowanego przez NBP w dniu płatności prowizji;
2. dla kredytu udzielonego w CHF/EUR/USD kwota opłaty z tytułu ubezpieczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt. 2) i 3) powyżej ustalana była według średniego kursu tej waluty stosowanego przez NBP w dniu płatności składki (§ 3 ust. 2 pkt. 1) - 2) umowy).

Szacunkowy koszt odsetek od kwoty kredytu wynosił 106.113,39 CHF (§ 3 ust. 7 pkt. 2) umowy).

Jako zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowiono hipotekę łączną w kwocie 163.900 CHF na zabezpieczenie spłaty kapitału kredytu oraz hipotekę kaucyjną łączną do kwoty 49.170 CHF zabezpieczającą kwotę odsetek od kredytu, ustanowione na rzecz banku na nieruchomości wymienionej w § 4 umowy. Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła również cesja praw z umowy ubezpieczenia od ognia i zdarzeń losowych nieruchomości (w trakcie budowy i nieruchomości po zakończeniu budowy) o której mowa w § 4 ust. 1 pkt. 1) umowy, z sumą ubezpieczenia nie mniejszą niż suma określona w § 2 ust. 13 umowy, ustanowiona na rzecz banku, ubezpieczenie spłaty kredytu, określone w § 7 umowy, obowiązujące do czasu uprawomocnienia się wpisu hipotek i dostarczenia do banku odpisu z księgi wieczystej potwierdzającego powyższe, ubezpieczenie niskiego wkładu, o którym mowa w § 8 umowy, z sumą ubezpieczenia nie mniejszą niż wysokość kredytowanego przez bank wkładu własnego wymienionego w § 2 ust. 9 umowy oraz przelew wierzytelności z przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości zawartej pomiędzy kredytobiorcą a developerem\spółdzielnią obowiązujący do momentu zawarcia aktu notarialnego, o którym mowa w § 2 ust. 17 (§ 5 ust. 1-5 umowy).

W umowie ustalono, że kredyt będzie oprocentowany według zmiennej stopy procentowej zaznaczając, iż zastosowanie zmiennej stopy procentowej powodowało, że oprocentowanie kredytu ulegało zmianom stosownie do zmian stawki referencyjnej (§ 9 ust. 1 umowy). W przypadku kredytu udzielonego w CHF, EUR lub USD zmiana stopy procentowej mogła nastąpić w przypadku: 1) zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty ustalonej przez bank na podstawie parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub w krajach zrzeszonych Unii Europejskiej), którego waluta jest walutą kredytu, 2) zmiany parametrów finansowych ryku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub w krajach zrzeszonych Unii Europejskiej), którego waluta jest walutą kredytu; 3) nałożenia na bank, poprzez przepisy prawa powszechnie obwiązującego, obowiązku tworzenia / odprowadzania / utrzymywania szczególnych rezerw, funduszy specjalnych, depozytów lub opłat wynikających z udzielenia przez bank kredytu (§ 9 ust. 2 pkt. 2) umowy).

Po uruchomieniu kredytu bank sporządzał i przesyłał kredytobiorcy na adres korespondencyjny harmonogram spłaty kredytu (§ 10 ust. 2 umowy).

Bank na wniosek kredytobiorcy mógł dokonać przewalutowania kredytu udzielonego w złotych na kredyt udzielony w CHF/EUR/USD lub

przewalutować kredyt udzielony w CHF/EUR/USD na kredyt udzielony w złotych. Przewalutowania kredytu można było dokonać nie wcześniej niż po dostarczeniu do banku odpisu z KW prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu (§ 12 ust. 1 i 2 umowy). W przypadku przewalutowania bank stosował następujące kursy walut:                                                                                                                                       a) dla

przewalutowania kredytu udzielonego w złotych na kredyt udzielony w CHF/EUR/USD kurs kupna CHF/EUR/USD zgodnie z obowiązującą w banku w dniu przewalutowania kredytu Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w Raiffeisen Bank Polska S.A.; b) dla przewalutowania kredytu udzielonego w CHF/EUR/USD na kredyt udzielony w złotych kurs sprzedaży CHF/EUR/USD zgodnie z obowiązującą w banku w dniu przewalutowania kredytu Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w Raiffeisen Bank Polska S.A (§ 12 ust. 9 umowy).

Kredytobiorca oświadczył, iż w związku z zawarciem umowy kredytu mieszkaniowego nr MG0703800068 poddaje się egzekucji na rzecz Raiffeisen Bank Polska S.A w trybie określonym w art. 97 ustawy - Prawo bankowe, z całości majątku do łącznej kwoty aktualnego zadłużenia wraz z odsetkami i innymi kosztami, jednakże do kwoty nie większej niż 245.850 CHF w zakresie wszelkich należności wynikających z umowy kredytu. Egzekucja obejmowała należności banku wynikające z umowy kredytu wraz z kosztami sądowymi związanymi z nadaniem bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności oraz wszelkimi innymi kosztami. Kredytobiorca oświadczył, że wie, iż bank może wystąpić do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu do dnia 18 lutego 2040 r. (§16 ust. 12 umowy) (umowa kredytu mieszkaniowego k. 44­50, k. 223-229).

Do umowy bank załączył Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna, w którego § 2 pkt 21) zdefiniowana została tabela kursów, stanowiąca tabelę kursów walut dla produktów hipotecznych w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna (§ 2 pkt 21) regulaminu).

W § 7 ust. 1 regulaminu wskazano, że kredyt udzielany jest w złotych lub w walucie obcej - CHF, EUR lub USD. Kredyty udzielane w walutach spłacane są w równowartości złotych obliczonej na poniższych zasadach (§ 7 ust. 2 regulaminu). Zgodnie § 7 ust. 3 regulaminu dla kredytu udzielonego w walucie obcej CHF, EUR i USD bank stosował następujące kursy walut: dla uruchomienia kredytu - kurs kupna danej waluty zgodnie z obowiązującą w banku w dniu uruchomienia kredytu tabelą kursów oraz dla spłaty zobowiązań z tytułu kredytu (kapitał i odsetki) - kurs sprzedaży danej waluty zgodnie z obowiązującą w banku w dniu spłaty zobowiązania tabelą kursów, z zastrzeżeniem postanowień § 17 ust. 6.

W regulaminie w § 8 ust. 2 wskazano przesłanki do zmiany stopy procentowej kredytu określone w umowie.

Zgodnie z treścią § 17 ust. 6 regulaminu postanowiono ponadto, że w przypadku kredytu udzielonego w CHF/EUR/USD kapitał, odsetki oraz inne zobowiązania z tytułu kredytu poza prowizją przygotowawczą, składkami z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu, ubezpieczenia niskiego wkładu i na życie kredytobiorcy wyrażone w walucie obcej, spłacane miały być w złotych jako równowartość kwoty (podanej w walucie) przeliczonej: 1) w przypadku wpłat dokonanych na rachunek wskazanych w umowie przed terminem określonym w umowie przed terminem określonym w harmonogramie spłat lub w tym terminie - według kursu sprzedaży waluty zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku w dniu spłaty zobowiązania określonym w harmonogramie spłat; 2) w przypadku wpłat dokonanych po terminie określonym w harmonogramie spłat według kursu sprzedaży waluty zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku w dniu wpływu środków na rachunek wskazany w umowie.

Kredytobiorca miał prawo dokonać przedterminowej spłaty kredytu w całości lub w części, w terminach płatności rat kapitałowo- odsetkowych, pod warunkiem poinformowania banku o zamiarze dokonania takiej spłaty na piśmie lub za pośrednictwem centrum telefonicznego, na co najmniej 3 dni robocze przed terminem zaplanowanej wcześniejszej spłaty oraz w przypadku kredytów przekraczających kwotę 80 000 zł lub równowartość tej kwoty w CHF/EUR/USD w walucie obcej obliczonej według średniego kursu ogłaszanego przez NBP dla danej waluty, obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień zawarcia umowy kredytu po zapłacie opłaty za przedterminową spłatę kredytu zgodnie z obowiązującą tabelą (§ 20 ust. 1 regulaminu).

W przypadku przewalutowania kredytu bank stosował następujące kursy walut: a) dla przewalutowania kredytu udzielonego w złotych na kred udzielony w CHF/EUR/USD - kurs kupna CHF/EUR/USD zgodnie z obowiązującą w banku w dniu przewalutowania kredytu Tabelą kursów; b) dla przewalutowania kredytu udzielonego w CHF/EUR/USD na kredyt udzielony w złotych - kurs sprzedaży CHF/EUR/USD zgodnie z obowiązującą w banku w dniu przewalutowania kredytu Tabelą kursów (§ 22 ust. 7 regulaminu) (regulamin k. 51-54v, k. 230-234v).

Powodowie nie zapoznali się z całą treścią regulaminu, dokonując tego wyłącznie w częściowym zakresie (przesłuchanie powoda k. 371v-372).

Dnia 7 lutego 2007 r. powodowie podpisali „Oświadczenie dotyczące umowy o kredyt mieszkaniowy nr MG0703800068 z dnia 7 lutego 2007 r.”, w którym oświadczyli, że znane jest im ryzyko wynikające ze zmiany kursu waluty obcej w stosunku do złotych polskich, w której wyrażona jest kwota kredytu. Oświadczyli, że o istnieniu tego ryzyka zostali poinformowani w trakcie procedury udzielania kredytu przez doradcę kredytowego. W treści oświadczenia powodowie wskazali, iż kwota kredytu udzielonego w dniu 7 lutego 2007 r. w wysokości 163.900 CHF ma zostać przeliczona na złote polskie według kursu kupna z dnia uruchomienia kredytu zgodnie z Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w Raiffeisen Bank Polska S.A. obowiązującą w banku. Oświadczyli nadto, że są świadomi, iż w przypadku wzrostu kursu waluty CHF w stosunku do złotych polskich, nastąpi odpowiedni wzrost ich zadłużenia wobec banku z tytułu zaciągniętego kredytu, co może spowodować, że ustanowione prawne zabezpieczenie stanie się niewystarczające, a ich zdolność do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu. Powodowe zaakceptowali fakt, iż ww. okoliczność może skutkować konsekwencjami wynikającymi z zapisów umowy o kredytu (oświadczenie k. 235).

W tym samym dniu powodowie podpisali oświadczenie, że zapoznali się z treścią regulaminu kredytu mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna oraz z wyciągiem z Tabeli oprocentowania, opłat i prowizji Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna dla kredytu mieszkaniowego i pożyczki hipotecznej. Jednocześnie powodowie oświadczyli, iż ww. dokumenty zostały im wydane (oświadczenia k. 237-238).

Powodowie zdecydowali się na zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w pozwanym banku z uwagi na okoliczność, iż oferował im niskie oprocentowanie kredytu (przesłuchanie powodak. 371v-372).

Kredyt został uruchomiony w ośmiu transzach:

1. transza I - dnia 12 lutego 2007 r. w kwocie 37.695 CHF; w tym samym dniu bank pobrał składkę z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w wysokości 1.376,76 CHF oraz prowizję za udzielenie kredytu w kwocie 2.458,50 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 33.859,74 CHF, przeliczone po kursie banku 2,3387, tj. 79.187,77 zł;
2. transza II - dnia 24 kwietnia 2007 r. w kwocie 20.584 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 22,62 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 20.561,38 CHF, przeliczone po kursie banku 2,2441, tj. 46.141,79 zł;
3. transza III - dnia 14 czerwca 2007 r. w kwocie 20.540 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 157,35 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 20.382,65 CHF, przeliczone po kursie banku 2,2490, tj. 45.840,58 zł;
4. transza IV - dnia 22 sierpnia 2007 r. w kwocie 13.510 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 34,98 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 13.116,02 CHF, przeliczone po kursie banku 2,3009, tj. 30.178,65 zł;
5. transza V - dnia 22 października 2007 r. w kwocie 21.496 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 43,84 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 21.452,16 CHF, przeliczone po kursie banku 2,1489, tj. 46.098,55 zł;
6. transza VI - dnia 20 grudnia 2007 r. w kwocie 21.846 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 27,05 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 21.818,95 CHF, przeliczone po kursie banku 2,1145, tj. 46.136,17 zł;
7. transza VII - dnia 27 lutego 2008 r. w kwocie 21.722 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 148,47 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 21.573,53 CHF, przeliczone po kursie banku 2,1266, tj. 45.878,27 zł;
8. transza VIII - dnia 2 lipca 2008 r. w kwocie 6.866 CHF; w tym samym dniu bank pobrał kwotę odsetek tytułem spłaty kredytu w kwocie 274,92 CHF; kwota przekazana na rzecz kredytobiorcy wyniosła 6.591,08 CHF, przeliczone po kursie banku 2,0083, tj. 13.236,87 zł (zaświadczenie k. 59-64v).

Po zakupie mieszkania powodowie zamieszkiwali w nim tylko kilka tygodni i zdecydowali się na powrót do Francji. Powyższe było spowodowane koniecznością spłaty kredytu i lepszymi możliwościami zarobkowymi powodów (przesłuchanie powodak. 371v-372).

Dnia 29 lipca 2008 r. powodowie zawarli aneks nr 1 do umowy kredytu mieszkaniowego, na mocy którego dokonano zmian w zakresie brzmienia § 4 ust. 1 i 4 oraz § 5 ust. 1 umowy (aneks nr 1 k. 240-240v).

Aneksem z dnia 15 kwietnia 2011 r. powodowie rozpoczęli spłatę kredytu w walucie CHF (aneks k. 242-243).

Dnia 22 sierpnia 2013 r. strony zawarły aneks do umowy, na mocy którego ustalono okres kredytowania od dnia 7 lutego 2007 r. do dnia 18 lutego 2034 r. Jednocześnie powodowie złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji do kwoty nie większej niż 245.850 CHF, a bank mógł wystąpić do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu do dnia 18 lutego 2037 r. (aneks k. 245-245v).

Powodowie okresie od dnia 16 marca 2007 r. do 18 kwietnia 2011 r. wpłacili na rzecz pozwanego banku kwotę 99.313,13 zł oraz w okresie od dnia 18 maja 2011 r. do dnia 18 maja 2020 r. kwotę 92.999,50 CHF (zaświadczenie k. 59-64v).

Oprocentowanie kredytu w tym okresie kształtowało się zmiennie, przy czym w dniu jego uruchomienia wyniosło 3,65% (zaświadczenie k. 59- 64v).

Powodowie pismem z dnia 28 grudnia 2020 r. złożyli reklamację do pozwanego banku i wnieśli o zapłatę kwoty 99.313,13 zł i kwoty 92.999,50 CHF tytułem rozliczenia umowy o kredyt mieszkaniowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia wymagalności ww. roszczeń, w terminie 14 dni od dnia otrzymania przedmiotowego pisma za okres od 16 marca 2007 r. do dnia 18 maja 2020 r. (reklamacja k. 55-56v).

Powyższą reklamację pozwany odebrał dnia 29 czerwca 2020 r. (bezsporne).

Pismem z dnia 3 lipca 2020 r. pozwany odmówił uwzględnienia reklamacji (pismo k. 57-58).

Obecnie mieszkanie zakupione przez powodów jest wynajmowane (przesłuchanie powodak. 371v-372).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wyżej powołanych dokumentów, których prawdziwość i autentyczność nie była kwestionowana przez strony w toku postępowania. Zaoferowane przez strony postępowania dokumenty nie budziły również wątpliwości Sądu. Wyczerpująco przedstawiały tok rozumowania strony powodowej. Pozostałe dokumenty, przedłożone w toku sprawy przez strony - raporty i artykuły poświęcone tzw. sprawom frankowym, wyroki sądów orzekających w innych składach - niepowołane powyżej, nie miały znaczenia dla rozpoznania niniejszej sprawy.

Na podstawie art. 299 i 304 k.p.c. Sąd dopuścił dowód z przesłuchania powodów, na okoliczności zawarcia umowy oraz dotyczące organizacji i zawarcia umowy, pozyskania kredytu, w tym braku wiedzy, świadomości i rozeznania co do charakteru i znaczenia klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie kredytu, braku świadomości granic ryzyka i braku wyjaśnienia im ryzyka walutowego oraz ryzyka różnic kursowych, braku negocjacji umowy kredytu, a także na pozostałe fakty wskazane w uzasadnieniu pozwu oraz celu zaciągnięcia kredytu, przeznaczenia środków otrzymanych z kredytu, wykształcenia strony powodowej, miejsca zatrudnienia, okoliczności towarzyszących zawarciu umowy.

Sąd na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowód z zeznań świadka zgłoszonego w odpowiedzi na pozew -, gdyż okoliczności na które zeznawać miałby świadek, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy (art. 227 k.p.c.). Wynika to z oceny prawnej roszczenia powodów dokonanej przez Sąd i przedstawionej poniżej. Ponadto świadek został zawnioskowany nie na okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy, lecz ogólnie przedstawiać miał procedury bankowe, nie zaś fakty, dotyczące przedmiotowej umowy.

Na tej samej podstawie prawnej Sąd pominął dowód z opinii biegłego jako mający wykazać fakt nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ Sąd przy ustaleniach dotyczących spłaty kredytu za wyczerpujące i podstawowe przyjął zaświadczeń z pozwanego banku niekwestionowane przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zostało uwzględnione w zakresie żądania głównego, tj. zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 30.925,48 zł oraz 92.999,50 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 lipca 2020 r. do dnia 10 grudnia 2022 r.

Wątpliwości Sądu nie budziły fakt zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego nr MG0703800068 z dnia 7 lutego 2007 r. między powodami a pozwanym oraz okoliczności temu towarzyszące. Strony nie kwestionowały również okoliczności dołączenia do umów regulaminu oraz wydania przez bank decyzji kredytowych.

Instytucja umowy kredytu uregulowana została w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje i warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy (ust. 2).

Podstawową kwestią wymagającą na wstępie wyjaśnienia jest charakter prawny umowy zawartej między stronami. Kredyt złotówkowy jest to kredyt udzielany w walucie polskiej, w którym kredytobiorca dokonuje spłaty rat kapitałowo-odsetkowych również w walucie polskiej, zwracając bankowi sumę nominalną udzielonego kredytu (kapitału) wraz z odsetkami oraz ewentualnie innymi opłatami i prowizjami.

Kredyt waloryzowany (indeksowany, denominowany) kursem waluty obcej to kredyt udzielany w walucie polskiej, przy czym na dany dzień (najczęściej dzień uruchomienia kredytu), kwota kapitału kredytu (lub jej część) przeliczana jest na walutę obcą (według bieżącego kursu wymiany waluty), która to kwota stanowi następnie podstawę ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych. Wysokość kolejnych rat kapitałowo-odsetkowych określana jest zatem w walucie obcej, ale ich spłata dokonywana jest w walucie polskiej, po przeliczeniu według kursu wymiany walut na dany dzień (najczęściej na dzień spłaty).

Powodowie zawarli z pozwanym umowę kredytu denominowanego, w której kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej (CHF), a wypłacona w walucie krajowej (PLN) według klauzuli umownej opartej na kursie kupna CHF, zaś spłata kredytu następowała w walucie krajowej. Nie ulegało wątpliwości, że umowa stanowiąca podstawę faktyczną żądań powodów stanowiła umowę kredytu denominowanego, w przypadku którego wysokość zobowiązania jest wyrażona w walucie obcej. Wynikało to przede wszystkim ze sposobu wyrażenia kwoty oddanej do dyspozycji powodów, którą określono w walucie CHF (163.900 CHF). I to tak określona kwota miała być przeliczana na złote według zasad opisanych w regulaminie.

Umowa kredytu zawierana jest przez określone strony. W przypadku kredytów frankowych jest to z jednej strony profesjonalista - bank, z drugiej zaś najczęściej występuje kredytobiorca-konsument. Badanie aspektu czy jednej ze stron stosunku prawnego przysługuje przymiot konsumenta powinno nastąpić również z uwzględnieniem celu kredytowania (art. 2 lit. b Dyrektywy Rady 93/13/WG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich). W tym ujęciu konsument oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem. W polskim prawie prywatnym definicję konsumenta zawiera treść art. 22¹ k.c., zgodnie z którą za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

W ocenie Sądu wątpliwości nie budził status powodów jako konsumentów. Z okoliczności sprawy wynika, że powodowie nie zawierali umowy kredytu w celu związanym ani z działalnością gospodarczą, ani z działalnością zawodową, co przesądza o konsumenckim charakterze umowy.

Po dokonaniu powyższego ustalenia, można już przejść do weryfikacji prawidłowości umowy, z której powodowie wywodzili swe roszczenia.

Zdaniem Sądu, mimo że konstrukcja umowy kredytu denominowanego w dacie zawarcia umowy przez powodów nie była przewidziana w ustawie Prawo bankowe, to zawieranie tego typu umów było prawnie dopuszczalne na gruncie zasady swobody umów, zgodnie z art. 353¹ k.c.

Także w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że przed nowelizacją prawa bankowego dopuszczalne było zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej, z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności. Stosownie do woli stron waluta kredytu i waluta wypłaty bądź spłaty środków nie muszą być tożsame (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, z 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 i z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r., IV

CSK 200/18). Stosownie do linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, ukształtowanej jeszcze pod rządem dawnego art. 358 k.c., zobowiązanie wyrażone w walucie obcej mogło być spłacane - nawet w braku wyraźnego postanowienia umowy - w walucie polskiej (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 stycznia 2001 r., V CKN 1840/00, OSNC 2000, nr 7 - 8, poz. 114; z dnia 8 lutego 2002 r., II CKN 671/00, OSNC 2002, Nr 12, poz. 158; z dnia 15 kwietnia 2003 r., V CKN 101/01; z dnia 10 grudnia 2003 r., V CK 247/02; z dnia 20 kwietnia 2004 r., V CK 428/03; z dnia 6 grudnia 2005 r., I CK 324/05; por. też wyrok z dnia 11 sierpnia 2004 r., II CK 489/03).

Ostatecznie dopuszczalność tego rodzaju umów została usankcjonowana przez ustawodawcę w ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2011.165.984 - tzw. ustawa antyspreadowa), nowelizującej ustawę Prawo bankowe. Ustawa antyspreadowa stanowiła odpowiedź na potrzeby rynku kredytowego, na którym taka forma kredytowania funkcjonowała na szeroką skalę. Nie sposób zatem przyjąć, że tak ukształtowana forma prawna, usankcjonowana w 2011 r., była niedopuszczalna w okresie wcześniejszym, zwłaszcza że już pierwotne brzmienie art. 69 ust 2 pkt 2 Pr. bankowego jako element umowy kredytu przewidywał kwotę i walutę kredytu. Oznacza to, że ustawodawca zakładał i dopuszczał udzielanie kredytu w innym pieniądzu niż złoty. Sama więc konstrukcja produktu, jakim jest kredyt denominowany, nie budziła wątpliwości Sądu, pod warunkiem jednak, że byłaby zgodna z art. 353¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz spełniałaby kryteria wskazane w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Dopuszczalne zatem było umówienie się przez strony, iż przedmiotem kredytu będzie odpowiednio kwota 163.900 CHF. Wobec powyższego, konieczne było dalsze podjęcie rozważań czy ta właśnie kwota co do nominału i waluty została umówiona jako stawiana do dyspozycji powodom. Analiza rozpatrywanej umowy prowadzi do odpowiedzi negatywnej.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że niezależnie od wskazania, że przedmiotem kredytu będzie kwota 163.900 CHF, to inne postanowienia przeczyły temu, że do dyspozycji powodów będzie w ogóle postawiona taka kwota. W samym dokumencie, akceptującym udzielenie kredytu wskazano, że kwota kapitału, którego udzielono powodom w konsekwencji zawarcia przedmiotowej umowy, wynosić będzie 383.985 zł. Powodom wypłacono łącznie kwotę w wysokości 352.698,65 zł, a różnica wynikała z pobranych przez bank składek, prowizji oraz spłat odsetek kredytu.

Powodom postawiono do skutecznej dyspozycji kwotę w złotówkach. Podczas trwania umowy do dnia podpisania aneksu, tj. od dnia 12 lutego 2007 r. do dnia 18 kwietnia 2011 r., bank pobierał z rachunku powodów kwotę w polskiej walucie, odpowiadającej obliczonej wysokości zobowiązania.

Na tej podstawie można zatem dojść do wniosku, że kwota kredytu była chwilowo wyrażona w CHF (po zrealizowaniu się przesłanek do uruchomienia kredytu), ale w takiej walucie nie została postawiona powodom do rzeczywistego wykorzystania. Powodowie swobodnie nie mogli dysponować kwotami we frankach szwajcarskich, lecz od początku czynili to w polskich złotych.

Powyższe prowadzi do wniosku, że dochodziło do zmiany (konwersji) pomiędzy kwotą kredytu, a kwotą faktycznie stawianą do dyspozycji kredytobiorców. Co istotne, sytuacja taka nastąpiła na skutek mechanizmu zawartego w samej umowie kredytu, a nie na skutek innych, odrębnych porozumień stron.

W opozycji do wynikającej z przedmiotowej umowy konstrukcji postawić należy treść normy prawnej, wynikającej z art. 69 ust. 2 pkt 8 Pr. bankowego, wymagającego od umowy kredytu także określenia terminu i sposobu postawienia do dyspozycji kredytobiorców środków pieniężnych. Mechanizm konwersji jest zatem elementem treści umowy, a nie już następczym względem niego - wykonania tej umowy.

Podkreślenia wymaga, że na podstawie art. 69 ust. 1 Pr. bankowego i w świetle art. 65 § 2 k.c., motywem zawarcia każdej umowy kredytu jest uzyskanie środków pieniężnych na sfinansowanie określonego celu. Skoro zaś bank i kredytobiorcy umawiają się, iż kredyt pokryje dokładnie ustaloną część kosztów celu (w tym np. spłatę innego kredytu hipotecznego) to ich odpowiednio obowiązkiem i prawem jest uzyskanie tej ustalonej części.

Nie może ujść uwadze przy badaniu przedmiotowej umowy kwestia mechanizmu konwersji kwoty w walucie na kwotę złotych polskich, który przez to staje się elementem przedmiotu głównego umowy. Bez jego zastosowania bowiem nie jest możliwe dokonanie wykładni treści umowy i jej wykonanie.

W umowie zawartej z powodami nie określono kursu CHF wobec PLN ani także sposobu jego ustalania. Nie sprecyzowano, jakie czynniki czy okoliczności ekonomiczne, prawne lub inne, będą wpływać na kształtowanie wysokości kursu, nie zakreślono żadnych granic w tej dowolności, a trzeba pamiętać, że możliwość dostosowania kursów do własnych potrzeb przez silniejszą stronę stosunku prawnego, którą był in concreto bank, mogła wpływać na uzyskiwanie przez niego dodatkowej korzyści w postaci spreadu walutowego.

Klauzula przeliczeniowa ma bowiem dla konsumenta taki skutek, że z uwagi na wzrost kursu CHF, mimo spłacania przez wiele lat rat kapitałowych, jego zadłużenie z tytułu kapitału maleje pozornie, wyłącznie nominalnie - w przyjętym mierniku waloryzacji, w rzeczywistości zaś jego zadłużenie w PLN rośnie i to nieraz gwałtownie, w razie większych skoków kursu CHF.

Wymaganie oznaczenia kredytu spłacanego będzie uznane za spełnione w przypadku umowy kredytu z klauzulą przeliczeniową, o ile zostanie przyjęty obiektywny sposób obliczania rat kredytowych, oparty na wskaźnikach niezależnych, nie pozostawiony arbitralnej decyzji jednej ze stron, w dodatku o silniejszej pozycji w stosunku do konsumenta, co w rozpoznawanej sprawie nie miało miejsca.

Ukształtowane odwołanie do tabeli, obowiązującej w pozwanym banku, należy ocenić jako nieustalone kontraktowo i godzące w interes powodów. Umowa w żadnej mierze nie określa bowiem sposobu ustalania kursu waluty, tj. nie odwołuje się do kryteriów obiektywnych, sprawdzalnych i niezależnych od stron stosunku prawnego, wynikających z umowy, o których wiedza byłaby dostępna dla kredytobiorcy. W chwili zawierania umowy konsumentom nie przyznano realnego, rzeczywistego wpływu na ukształtowanie i wykonywanie kluczowego elementu stosunku prawnego. W kontrakcie natomiast nie zakreślono bankowi żadnych ram i odniesień przy ustalaniu kursu waluty. W konsekwencji umowa przyznawała i przyznaje mu w tym zakresie pełną dowolność. Wyłącznie zatem w rękach banku pozostawione jest kształtowanie treści umowy w tym kluczowym zakresie. Dotyczy to przy tym elementu, który bezpośrednio wpływa na zakres praw i obowiązków powodów, tj. uzyskanie finansowania określonego celu w umówionym i oczekiwanym zakresie, a następnie zwrotu kredytu na rzecz pozwanego.

Należy też wskazać, że żadnego znaczenia nie miały sposób wykonywania umowy przez pozwanego i faktyczne kształtowanie przez bank kursu walut ani to czy kurs ten był kursem rynkowym. W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018r. (III CZP 29/17) wyjaśniono, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Ponadto, z przyczyn oczywistych, nie można ocenić stosunku przyszłego kursu ustalanego przez pozwanego do realiów rynkowych.

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego

w Warszawie z dnia 23 października 2019 r. w sprawie V ACa 567/18, za sprzeczne z istotą stosunków umownych, a tym samym niepodlegające prawnej ochronie, należy uznać zapisy umowy kredytowej, w której strona ekonomicznie silniejsza, czyli kredytodawca, byłaby upoważniona do jednostronnego określenia kursu tej waluty, która została określona jako właściwa dla oznaczenia wysokości rat obciążających kredytodawcę. Zamieszczenie w takiej umowie takiej klauzuli nie może zostać uznane za działanie pozostające w granicach swobody umów z art. 353¹ k.c., lecz za rażące przekroczenie tej granicy. Główne zobowiązanie strony zobowiązanej do spłacenia kredytu, obliczane poprzez zastosowanie klauzuli jego indeksacji do CHF, nie może zostać określone przez drugą stronę tej samej umowy jednostronnym oświadczeniem, wykraczającym poza konsensus, który oddaje istotę stosunku umownego. Umowa zawierająca tego rodzaju klauzule a                                 limine powinna              zostać uznana za nieważną

z powodu jej sprzeczności z normą zawartą w powołanym przepisie ze skutkiem ex tunc, czyli od daty jej zawarcia i bez względu na sposób jej wykonywania przez stronę upoważnioną do tego, aby z tego uprawnienia skorzystać w okresie jej obowiązywania. Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że natura stosunku obligacyjnego, wyznaczająca granice swobody umów, chronionej art. 353¹ k.c., odniesiona do kredytów udzielanych przez banki, wyklucza też akceptację takiej sytuacji, w której skonkretyzowanie zobowiązania kredytobiorcy wobec banku z tytułu spłaty kredytu, czyli w zakresie wysokości rat kapitałowo - odsetkowych, zostałoby pozostawione w umowie jednej z jej stron, a zwłaszcza bankowi z racji jego statusu i silniejszej zwykle pozycji z stosunkach tego rodzaju z tego oczywistego powodu, że to klienci banków zabiegają o przyznanie konkretnego kredytu na zasadach oferowanych zazwyczaj przez bank bez szerszej szansy na indywidualne uzgodnienie jego warunków, a nie odwrotnie. Sąd orzekający podziela to stanowisko.

Powyższej oceny nie narusza zmiana stanu prawnego wynikającą z ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw dla niniejszej sprawy, która weszła w życie w dniu 26 sierpnia 2011 r. W ten sposób do art. 69 ust. 2 Pr. bankowe dodano pkt 4a stanowiący, że elementem umowy kredytu w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, mają być szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ponadto, ustawodawca w art. 4 powyższej ustawy nowelizującej ustalił, iż w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b ustawy, o której mowa w art. 1, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Z powyższego wynika, że nie nastąpiła z mocy samego prawa zmiana treści zawartych uprzednio umów i nie doszło w ten sposób do usunięcia istniejącego wcześniej stanu abuzywności.

Dla oceny tej nie ma również znaczenia norma z dodanego także w dniu 28 sierpnia 2011 r. art. 69 ust. 3 Pr. bankowe, który stanowi, iż w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo- odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. Co prawda aneksem z dnia 15 kwietnia 2011 r. strony postanowiły, że spłata kredytu następowała będzie w walucie obcej CHF, jednakże należy mieć na uwadze, że ważność umowy ocenia się na dzień jej zawarcia, a nie ze względu na sposób wykonywania.

Przedstawione rozważania pozwalają na implikację, że badany stosunek prawny nie zawiera wyniku konsensu obu jego stron co do kwoty stawianej do dyspozycji kredytobiorcom, gdyż kwestia ta, obejmująca dopełnienie mechanizmu konwersji kwoty w walucie obcej na walutę polską, jest pozostawiona wyłącznie kredytodawcy i ma być przez niego jednostronnie ustalana już po i poza zawarciem umowy. W związku z tym, nie sposób przyznać racji pozwanemu, że strony porozumiały się, co do elementu przedmiotowo istotnego umowy kredytu, tj. kwoty.

Ponadto, należy również zauważyć, że takie ukształtowanie umowy kredytu godzi w cel tej instytucji. Kredytobiorcy - niezależnie od statusu konsumenta czy też przedsiębiorcy - przystępują do takiego stosunku prawnego, czyniąc odpowiednie założenia ekonomiczne. Jeśli zatem po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku kredytowego dysponują zapewnieniem banku, że zamierzony przez nich cel (inwestycja) zostanie sfinansowany na konkretnym kwotowo poziomie, to nie powinni być zaskakiwani żadną modyfikacją kwoty kredytu, o którego udzielenie czynili starania.

Powodowie w niniejszej sprawie zarzucali posłużenie się w umowie kredytu niedozwolonymi postanowieniami tj. § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 i 4, § 6 ust. 3, § 7, § 8, § 9 ust. 2, § 10 ust. 4 umowy, a także posłużenie się nimi w regulaminie w § 2 pkt. 21, § 7 ust. 3, § 8 ust. 2 i § 17 ust. 6 Regulaminu.

W myśl art. 385¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W związku z powyższym dopuszczalność badania niedozwolonego charakteru postanowień umownych zależy od braku indywidualnego uzgodnienia danego postanowienia umownego, które nie określa głównego świadczenia stron, chyba że zostało ono sformułowane w sposób niejednoznaczny.

W doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że pojęcie „dobrych obyczajów'” na gruncie art. 385¹ § 1 k.c. powinno zostać odniesione do „szeroko rozumianego szacunku drugiego człowieka” wskutek czego sprzeczne z nimi są działania wykorzystujące m.in. niewiedzę, brak doświadczenia drugiej strony, naruszenie zasady równorzędności stron” ( K. Zgrobelny [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Wydanie 2; red. E. Gniewek; Warszawa 2006, s. 593, nb 9). Powyższe stanowisko jest tożsame z zapatrywaniami wyrażonymi w orzecznictwie, w tym m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r. (I CK 832/04), zgodnie z którym działanie wbrew dobrym obyczajom (w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego) oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron stosunku. Do dobrych obyczajów zalicza się przede wszystkim wymaganie od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług oraz stosowania we wzorcach umownych takich zapisów, aby dla zwykłego konsumenta były one jasne, czytelne i proste, a ponadto by postanowienia umowy w zakresie łączącego konsumenta z przedsiębiorcą stosunku prawnego należycie zabezpieczały interesy konsumenta i odwzorowywały przysługujące mu uprawnienia wynikające z przepisów prawa. W orzecznictwie przyjmuje się, że jako sprzeczne z dobrymi obyczajami kwalifikowane są w szczególności wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron umowy, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami stosunku obligacyjnego.

Sąd miał także na względzie stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 maja 2015 r. (I ACa 16/15), który akceptując rozważania Sądu pierwszej instancji zważył, że dobre obyczaje prowadzą do wymagania od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług oraz stosowania we wzorcach umownych takich zapisów, aby dla zwykłego konsumenta były one jasne, czytelne i proste, a ponadto by postanowienia umowne w zakresie łączącego konsumentów z przedsiębiorcą stosunku prawnego należycie zabezpieczały interesy konsumentów i odwzorowywały przysługujące im uprawnienia wynikające z przepisów prawa. Jako sprzeczne z dobrymi obyczajami kwalifikowane są w szczególności wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron umowy, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami stosunku obligacyjnego. Natomiast o rażącym naruszeniu interesów konsumentów można mówić w przypadku prawnie relewantnego znaczenia tego nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy.

Powodowie nie mieli możliwości kontroli sposobu wykonywania przez bank przedmiotowej umowy w kwestionowanym w toku niniejszego postępowania zakresie, a w szczególności w zakresie wysokości rat kredytowych. Powodowie zawierający umowę, nie mogli również określić potencjalnego ryzyka z tym związanego, oszacować całkowitych kosztów związanych z kredytem. Co istotne, bank nie ponosił żadnego ryzyka, gdyż w każdej sytuacji ewentualne ryzyku kursowe mógł zniwelować poprzez dowolne ustalenie kursu w tabeli bankowej. Podkreślić przy tym należy, że powodowie na dzień zawarcia umowy nie znali wysokości swoich świadczeń na rzecz banku. Strony nie określiły w jaki sposób zostaną wyliczone te świadczenia - w świetle umowy decydował o tym wyłącznie pozwany. Wysokość świadczeń kredytobiorcy zależała zatem wyłącznie od woli banku.

Poprzez treść umowy pozwany zapewnił sobie możliwość dowolnego kształtowania kursów walut kupna i sprzedaży oraz na powodów zostało przerzucone ryzyko stopy procentowej, ryzyko walutowe oraz ryzyko egzekucji z całego majątku. Umowa została ukształtowana od początku w sposób asymetryczny, a obecna dysproporcja wymierna w świadczeniach stron stanowi konsekwencję nieekwiwalentności będącej u podstaw umowy. Pozwany w istocie korzysta z wynikającej z klauzuli przeliczeniowej nierównowagi stron i wykonuje umowę w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Kwestionowane postanowienia umowne dają bankowi możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe.

Powyższe skutkuje naruszeniem zasady ekwiwalentności wzajemnych świadczeń powodów oraz banku. Pozwany w całości bowiem przeniósł na powodów ryzyko kursowe, zabezpieczając w ten sposób wyłącznie swoje interesy, bez przyznania w zamian jakichkolwiek korzyści na rzecz powodów oraz możliwości kontrolowania przez nich działań podejmowanych przez bank w przedmiotowym zakresie.

Powodowie na podstawie postanowień umowy o kredyt uzyskali do dyspozycji kwotę, której wysokość zależna była od decyzji banku, który na podstawie wyżej przywołanych postanowień umownych posiadał uprawnienie do arbitralnego obliczenia wysokości oddanego do dyspozycji powodów kredytu, do przeliczania wysokości rat. Jednocześnie powyższy mechanizm nie był uzależniony od jakiegokolwiek obiektywnego wskaźnika. Taki mechanizm narusza równorzędność stron, przez co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy powodów jako konsumentów.

Nie ma przy tym znaczenia, jak pozwany ustalał te kursy. Zgodnie bowiem z treścią art. 385² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Wszelkie mogące się pojawiać w tej materii wątpliwości zostały wyjaśnione w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. sygn. III CZP 29/17.

Dyrektywa 93/13 jednoznacznie przewiduje w art.6 ust.1, że Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Zgodnie z wykładnią tego przepisu dokonaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, umowa zawierająca nieuczciwe warunki powinna w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego (m.in. wyrok w sprawie C-618/10, w sprawie C-488/11).

Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że sądy krajowe nie są uprawnione do przekształcenia treści umowy w taki sposób, aby nadać jej kształt nienaruszający interesu konsumenta, ponieważ osłabiałoby to oddziaływanie prewencyjne sankcji. Umowa powinna "w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego" (zob. wyroki: z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie C-618/10, B. E. de (...) SA przeciwko J. C., (...)-349, pkt 66 - 69; z dnia 30 maja 2013 r. w sprawie A. B., pkt 57, 60; z dnia 21 stycznia 2015 r. w połączonych sprawach C-482/13, C-484/13, C- 485/13 i C-487/13, U. B. i C., (...)-21, pkt 28; z dnia 26 stycznia 2017 r. w sprawie C- 421/14, (...) SA przeciwko J. G., (...):EU:C:2017:60, pkt 71; z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377/14, E. R., H. R. przeciwko F. a.s., (...):EU:C:2016:283, pkt 97).

Z przywołanych wyżej orzeczeń wynika, że Trybunał wyklucza nie tylko tzw. redukcję utrzymującą skuteczność postanowienia abuzywnego, ale także wyłącza możliwość uzupełniania luk w umowie powstałych po wyeliminowaniu takiego postanowienia. W wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r. (C-618/10, B. E. de (...) S.A. przeciwko J. C., Legalis numer 483548) Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że w świetle art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Z kolei w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r. (C-26/13, A. K. (2), H. R. przeciwko (...), Legalis numer 966197) Trybunał stwierdził, iż art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy uchylił, zgodnie z zasadami prawa zobowiązań, nieuczciwy warunek (niedozwolone postanowienie umowne) poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym. Jak podkreślił Trybunał, fakt zastąpienia nieuczciwego warunku tego rodzaju przepisem - w przypadku którego, jak wynika z motywu trzynastego dyrektywy 93/13, zakłada się, że nie zawiera nieuczciwych warunków - w zakresie, w jakim dostarcza on rozwiązania, dzięki któremu umowa może dalej obowiązywać (...) i wciąż wywoływać wiążące skutki względem stron, jest w pełni uzasadniony w świetle celu dyrektywy 93/13.

W razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznaje obecnie, że utrzymanie umowy "nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia", co dotyczy także klauzul przeliczeniowych przewidujących spread walutowy (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Zsuzsanna Dunai przeciwko ERSTE Bank Hungary Zrt., pkt 52 i z dnia 5 czerwca 2019 r., w sprawie C-38/17, GT przeciwko HS, pkt 43). Zdaniem Trybunału, jest tak zwłaszcza wówczas, gdy unieważnienie tych klauzul doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty (por. wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, pkt 44). W konsekwencji w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, iż ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy (pkt 45). (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

Ocena klauzul waloryzacyjnych zawartych w umowie jako abuzywne i jednocześnie brak możliwości zastąpienia jej innymi klauzulami, skutkuje brakiem zgodnych oświadczeń woli stron w chwili zawarcia umowy w tym zakresie, a zatem skutek prawny jest taki sam jak przy stwierdzeniu nieważności na podstawie art. 353¹ k.c. i art. 58 § 1 k.c. Co więcej w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3.10.2019 r., C-260/18, K. Dziubak i J. Dziubak przeciwko RAIFFEISEN BANK INTERNATIONAL AG, stwierdził, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Jednocześnie Trybunał wskazał, że nie ma przeszkód, jeżeli jest to korzystne dla konsumenta i on się na to zgadza, by wskutek usunięcia niedozwolonych postanowień umownych uznać umowę za nieważną w całości. Abuzywność postanowień umownych badana jest na chwilę zawarcia umowy (art. 3852 k.c.), toteż sposób jej wykonywania przez strony jest bez znaczenia dla tej oceny. Ma to też taką konsekwencję, że jeżeli abuzywne okazują się postanowienia określające główne świadczenia stron, to wówczas już od początku w istocie strony nie są związane umową. Na gruncie polskiego porządku prawnego, w takim wypadku mamy do czynienia z nieważnością bezwzględną czynności prawnej, która ex tunc nie wiązała stron. Toteż wszelkie ewentualne zmiany umowy o ile wprost i wyraźnie nie przewidywały konwalidacji nieważnej czynności prawnej, nie mogły doprowadzić do sanacji takiej czynności prawnej. Tego typu modyfikacje, jako że dotyczyły czynności prawnej bezwzględnie nieważnej, nie wywoływały żadnego skutku. Podobnie należało ocenić zmiany ustawowe, które nie mogły sanować nieważnych czynności prawnych o ile wprost tego nie przewidywały.

Z wyroku w sprawie Dziubak C-260/18 wynika, że jeżeli postanowienia umowne są przedmiotem głównym umowy to należy stwierdzić nieważność umowy po ich usunięciu z umowy jako nieuczciwych. W niniejszej sprawie takimi postanowieniami są postanowienia odsyłające do tabel kursowych banku, przy czym nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (brak wskazania zasad ustalania kursów, brak rzetelnej informacji o ryzyku walutowym przy jednoczesnym wykreowaniu poprzez taką konstrukcję umowy ryzyka walutowego). Postanowienie odsyłające do kursu kupna tabeli banku wchodzi w zakres głównego obowiązku banku pod umową kredytu, a postanowienie odsyłające do kursu sprzedaży istotnie modyfikuje główne uprawnienia i obowiązki kredytobiorcy, zatem oba postanowienia odsyłające do tabel kursowych banku, dotyczące kursu kupna i kursu sprzedaży, są elementami określającymi przedmiot główny umowy w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Art. 385¹ § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach Kodeksu cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. II CSK 483/18, Sip Legalis). Sąd podziela stanowisko, że eliminacja spornych klauzul z umowy uniemożliwiałaby jej wykonanie. To z kolei oznaczało, że umowa nie mogłaby funkcjonować bez spornych zapisów. Zatem jeżeli nawet przyjąć, że brak jest podstaw do uznania umowy za nieważną z uwagi na sprzeczność z przepisami ustawy, to niewątpliwie umowa jest nieważna z uwagi na abuzywność postanowień umownych określających główne świadczenia stron.

Mając na względzie powyższe, Sąd uwzględnił powództwo główne, o czym                                                                 orzekł

w pkt. I sentencji wyroku, co pozwala na implikację, że orzekanie o roszczeniu ewentualnym stało się zbędne, a tym samym kwestia ta nie wymaga szczególnego wyjaśnienia.

Według poglądu Sądu Najwyższego, potwierdzającego dotychczasowe opracowanie kwestii rozliczenia z tytułu nieważnej umowy w sprawach tzw. frankowych, zaprezentowanego m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 459/22 (Legalis nr 2657773), nie budzi wątpliwości, że jeżeli umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna (nieważna), świadczenia spełnione na jej podstawie powinny być postrzegane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. W sytuacji

obustronnego wykonania nieważnej umowy nienależne świadczenie ma miejsce po obu stronach. Oznacza to, że między kredytodawcą a kredytobiorcą powstają różne zobowiązania restytucyjne. W praktyce orzeczniczej pojawiła się rozbieżność, czy w takim przypadku ma zastosowanie tzw. teoria dwóch kondykcji, czy teoria salda. Zgodnie z teorią dwóch                   kondykcji                                   każde                              roszczenie

o wydanie korzyści należy traktować niezależnie, zaś teoria salda zakłada, że świadczenie wzajemne stanowi pozycję, którą od razu należy odjąć od wzbogacenia, a w rezultacie obowiązek zwrotu obciąża tylko tę stronę, która uzyskała większą korzyść i ogranicza się do zwrotu nadwyżki wartości.

Z uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, posiadającej moc zasady prawnej, wynika, że jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 KC), a kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Kwestii tej dotyczy również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 (OSNC 2021, nr 6, poz. 40), z której wynika, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 KC), niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, Sąd Najwyższy, powołując się na uchwałę z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, podkreślił, że art. 410 i n. KC nie zawierają żadnej odrębnej regulacji, która wskazywałaby na jakąkolwiek zależność tych zobowiązań, a art. 497 w zw. z art. 496 KC potwierdzają, iż nawet w przypadku nieważności umowy wzajemnej zobowiązania stron do zwrotu otrzymanych nienależnie świadczeń są - co do zasady, zgodnie z teorią dwóch kondykcji - od siebie niezależne. Przeciwstawną teorię salda sformułowano w doktrynie obcej po to, by zaradzić sytuacji, w której obowiązek zwrotu jednego ze świadczeń

wzajemnych spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy wygasł ze względu na dezaktualizację, czyli następcze odpadnięcie wzbogacenia, a nie po to, by uprościć - alternatywnie względem potrącenia - rozliczenia między stronami albo ochronić jedną z nich przed skutkami wcześniejszego przedawnienia jej roszczenia, albo skutkami niewypłacalności drugiej strony. Nawet jednak w tym zakresie omawiana konstrukcja nie była w pełni uniwersalna; w systemach, w których obowiązuje, jest poddawana silnej krytyce, a w doktrynie polskiej nigdy nie znalazła szerszej aprobaty. Odrzucając ją, zwrócono m.in. uwagę, że ponoszenie przez zubożonego ryzyka zużycia lub utraty przez wzbogaconego uzyskanej korzyści odpowiada zasadzie ogólnej, wyrażonej w art. 409 KC, która przypisuje istotne znaczenie także temu, czy wyzbywając się korzyści lub zużywając ją wzbogacony, powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Sąd Najwyższy zwrócił ponadto uwagę, że w celu uniknięciu zagrożeń związanych z niewypłacalnością kredytobiorcy kredytodawca może skorzystać z przewidzianego w art. 497 w zw. z art. 496 KC prawa zatrzymania, chroniąc w ten sposób swe roszczenie o zwrot wykorzystanego kapitału (bez odsetek), gdyż obowiązek jego zwrotu jest - w relacji do obowiązku oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy - czymś więcej niż zobowiązaniem do świadczenia wzajemnego (ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania lub wynagrodzenia), a nie czymś mniej. Każda ze stron może też skorzystać z instytucji potrącenia, co pozwala częściowo zapobiec negatywnym konsekwencjom przedawnienia roszczeń, jednakże wymaga złożenia stosownego oświadczenia woli, gdyż sąd nie może kompensować wierzytelności z urzędu, podobnie jak nie może z urzędu skorzystać z instrumentu przewidzianego w art. 408 § 3 KC, odliczając od zwracanej w pieniądzu wartości korzyści, wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić. Mając na uwadze powyższe, w razie stwierdzenia nieważności umowy kredytu udzielonego w CHF, rozliczenie stron powinno nastąpić według teorii dwóch kondykcji.

Pozwany w niniejszej sprawie podniósł zarzut zatrzymania kwoty wypłaconego kapitału kredytu wynoszącej 352.698,65 zł, który został uwzględniony przez Sąd.

Zgodnie z art. 496 k.c., stosowanym odpowiednio do przypadku nieważności umowy na podstawie art. 497 k.c., jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.

Powołanie się na zarzut zatrzymania w trakcie procesu jest czynnością procesową o charakterze zarzutu merytorycznego. Sfera prawa materialnego pozostawiona jest swobodnemu uznaniu uprawnionego, a co za tym idzie, zgłaszanie opartych na nim zarzutów jest dopuszczalne na każdym etapie postępowania. Przewidziane w art. 496 k.c. prawo zatrzymania powstaje w sytuacji, gdy skutkiem odstąpienia od umowy, które wynika z umowy wzajemnej, każdej ze stron zobowiązania służy uprawnienie do zwrotu spełnionego świadczenia (wyrok SN z 26 czerwca 2003 r., V CKN 417/01, Legalis).

Dla skuteczności zarzutu zatrzymania nie jest, odmiennie od zarzutu potrącenia, konieczne aby przysługujące dłużnikowi roszczenie stanowiące jego podstawę było wymagalne, tj. m.in. aby nadszedł termin spełnienia świadczenia (określany w tym przypadku na podstawie art. 455 k.c.). Stanowisko takie znajduje oparcie w różnicy pomiędzy treścią artykułów 496 i 498 k.c., a także odmiennym celu jaki związany jest z realizacją zarzutu zatrzymania (zabezpieczenie swojego roszczenia) i zarzutu potrącenia (jego realizacja). Konieczność zabezpieczenia roszczenia dłużnika nie wiąże się z tym czy roszczenie jest już wymagalne.

W związku z powyższym uznać należy, że pozwanemu przysługuje prawo zatrzymania kwot uiszczonych przez powodów świadczeń tytułem spłaty kredytu do czasu zaofiarowania przez powodów zwrotu otrzymanego świadczenia albo zabezpieczenia roszczenia o zwrot. Zgodnie z art. 496 k.c. skutki zarzutu zatrzymania w zakresie obowiązku spełnienia świadczenia ustają albo w przypadku zaoferowania zwrotu otrzymanego świadczenia pieniężnego, albo zabezpieczenia roszczenia o zwrot.

Sąd uznał zarzut zatrzymania w kwocie 352.698,65 zł, czyli wypłaconej jako                                                                 kapitał.

W ocenie Sądu zarzut zatrzymania może być skutecznie podniesiony do

należności wynikających wprost z nieważnej umowy, do kwot które strony otrzymały i winny sobie zwrócić, to jest do kwoty kapitału wypłaconego na rzecz powodów przez pozwany bank. Bezspornie powodowie w tym zakresie są zobowiązani do kwoty, jaka została na ich rzecz spełniona.

Po wykazaniu powyższego, należy też przejść do omówienia zarzutu przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia, podniesionego przez stronę pozwaną. Sąd stwierdził, że nie jest on uzasadniony. Zgodnie z art. 118 zdanie pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi dziesięć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Co prawda spłacone raty kapitałowo- odsetkowe były uiszczane okresowo, niemniej roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia traktować należy jako roszczenie, które podlega przedawnieniu na zasadach ogólnych.

Początek biegu przedawnienia od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, określono w art. 120 § 1 k.c. W zdaniu drugim tej jednostki redakcyjnej uwzględniono, że jeżeli wymagalność zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Roszczenie w niniejszej sprawie z tytułu nienależnego świadczenia korzysta z 10-cio letniego terminu przedawnienia (por. uzasadnienie wyroku SNzdnia 11.12.2019r, sygn. V CSK382/18).

Jednocześnie należy podnieść, że Sąd Najwyższy wskazał, iż ze względu na zastrzeżoną dla kredytobiorcy-konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli (i uniknięcia w ten sposób skutków nieważności umowy) albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli abuzywnej stosownym przepisem (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, pkt 55, 67), należy uznać, że co do zasady termin przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie. Dopiero bowiem wtedy można przyjąć, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (na pewne podobieństwo przypadku do condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.) (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20).

W niniejszej sprawie brak podstaw do przyjęcia, że powodowie o niedozwolonym charakterze postanowień umownych dowiedzieli się w czasie umożliwiającym przedawnienie roszczeń na podstawie ogólnego terminu przedawnienia z art. 118 k.c., dlatego należało przyjąć, że całe roszczenie powodów nie jest przedawnione.

Świadczenie o spełnienie świadczenia nienależnego jest świadczeniem bezterminowym. Zgodnie zaś z art. 455 k.c., jeżeli termin świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Powodowie w niniejszej sprawie dochodzili zapłaty na swoją rzecz kwoty wynikającej z rat uiszczanych na rzecz pozwanego od dnia 18 czerwca 2010 r. do dnia 18 maja 2020 r., tj. 30.925,48 zł oraz kwoty 92.999,50 CHF. Zapłata powyższych kwot wynika z zaświadczeń pozwanego banku i była niekwestionowana. Pozwany kwestionował wyłącznie wyliczenia powodów dotyczące zgłoszonego roszczenia ewentualnego. Sąd zasądził zatem na rzecz powodów wnioskowane kwoty wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 lipca 2020 r. do dnia 10 grudnia 2022 r.

Co do roszczenia odsetkowego zastosowanie znalazł w niniejszej sprawie przepis art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Dlatego biorąc pod uwagę, że powodowie pismem datowanym na dzień 22 czerwca 2020 r. wezwali pozwanego do zapłaty w uzasadnieniu podając przyczynę swoich żądań, tj. nieważność umowy, fakt jej doręczenia pozwanemu w dniu 29 czerwca 2020 r. oraz ustosunkowanie się do niego przez pozwanego w piśmie z dnia 3 lipca 2020 r. Sąd uznał, że pozwany zapoznał się z żądaniem powodów, a wobec nie spełnienia na rzecz powodów świadczenia w terminie przez nich określonym, tj. 7 dni od daty doręczenia pisma od dnia 14 lipca 2020 r. pozostawał w zwłoce na rzecz powodów. Wobec powyższego żądanie zasądzenia odsetek od dnia 14 lipca 2020 r. Sąd uznał za uzasadnione.

W dniu 25 listopada 2022 r. (protokół k. 371) pozwany podniósł zarzut zatrzymania. Po upływie 14 dni nie pozostawał w opóźnieniu, wobec czego odsetki należało zasądzić do dnia następnego tj. do 10 grudnia 2022 r. Po upływie tego terminu pozwany nie znajdował się już w opóźnieniu.

W związku z powyższym w pkt II wyroku Sąd oddalił powództwo zgłoszone przez powodów w pozostałym zakresie, tj. w zakresie roszczenia odsetkowego.

W pkt III wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd uwzględnił powództwo z tą jedynie modyfikacją, że oddalił powództwo co do roszczenia odsetkowego, a zatem powodów należało uznać za stronę wygrywającą spór w całości. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił szczegółowe rozliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w sentencji.

Sędzia Magdalena Antosiewicz

Zarządzenie:

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.

Sędzia Magdalena Antosiewicz